Türkiye’de basılan ilk tıp tarihi kitabı: Tarih-i Tıbb ve mukaddimesi

Yıl 2019, Sayı: 16, 530 - 544, 21.09.2019

Ahmet Özdinç

https://doi.org/10.29000/rumelide.619032

Öz

Ülkemizde tıp tarihi
ile ilgili olarak ilk müstakil yayın, Miralay Dr. Hüseyin Remzi Bey (1839-1898)
tarafından kaleme alınmıştır. Hüseyin Remzi Bey 1886’da Mekteb-i Tıbbiye-i
Mülkiye ve Baytar Mektebi’nde hocalık yaparken Zoeros Paşa ve Hüseyin Hüsnü
Efendi ile birlikte henüz yeni keşfedilen kuduz aşısını tetkik etmek üzere
Paris’e gönderilmiştir. Altı aylık görev süresince aynı zamanda tıp tarihiyle
ilgili çeşitli araştırmalarda bulunmuştur. Bunlardan biri de Pierre Victor Renouard’ın Histoire
de la Médecine isimli tıp tarihi kitabıdır. Hüseyin Remzi Bey, ülkemizde
henüz müstakil bir tıp tarihi kitabının bulunmayışı ve o dönem devam eden tıp
eserlerinin tercümesi çalışmaları doğrultusunda Renouard’ın bu eserini
tercüme-telif olarak dilimize kazandırmak istemiştir. Histoire
de la Médecine üç ciltten oluşan kapsamlı bir tıp tarihi kitabıdır. Hüseyin Remzi Bey
bunun ancak birinci cildini ve ikinci cildinin bir kısmını tercüme
edebilmiştir. Bu ilk cilt Dersaadet Matbaası’nda, 1304 (1886) yılında Tarih-i
Tıbb adıyla İstanbul’da basılmıştır. Eserin mukaddimesi birçok yönüyle tıp tarihine
giriş metni şeklindedir. Hüseyin Remzi Bey mukaddimede; tıp tarihinin genel
tarihle olan ilişkisini, tıp ve tarihin etimolojik tanımlarını,
tabip-hekim-mutatabbib arasındaki farkları ve tıp tarihinin önemini tartışarak
ortaya koymaya çalışmıştır. Çalışmamız Türkçe tıp yayıncılığında önemli bir
yeri olan Tarih-i Tıbb’ın tanıtılması ve girişinde bulunan mukaddimenin
ortaya çıkarılarak tıp felsefesi açısından bir kıymet oluşturmasını
amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tıp Tarihi, tıp felsefesi, tıp dili, Hüseyin Remzi Bey, Tarih-i Tıbb

The first published book of the history of medicine in Turkey: Tarih-i Tıbb and it’s preface

Öz

The first separate publication on the history of
medicine in our country was written by Miralay Dr. Hüseyin Remzi Bey
(1839-1898). In 1886, while he was a teacher at the School of Medicine and
Veterinary, he was sent to Paris together with Zoeros Pasha and Hüseyin Hüsnü
Efendi to study the newly discovered rabies vaccine. During his six-month term,
he conducted various researches on the history of medicine. One of them is
Pierre Victor Renouard's Histoire de la Médecine book on the history of
medicine. Hüseyin Remzi wanted to translate and publish Renouard’s book due to
the lack of a separate medical history book in our country and for the
translation works of the medical works in that period. Histoire de la
Médecine is a comprehensive book of medical history consisting of three
volumes. Hüseyin Remzi Bey could only translate the first volume and a part of
the second volume. This first volume was published in Dersaadet Matbaası in
1304 (1886) under the name Tarih-i Tıbb (History of Medicine) in
Istanbul. The preface at the beginning of the book is interesting. In many
aspects, it is an introduction to medical history. Hüseyin Remzi Bey tried to
reveal the relationship between medical history and general history,
etymological definitions of medicine and history, differences between
tabip-hekim-mutatabbib and the importance of medical history. The aim of this
study is to introduce Tarih-i Tıbb (History of Medicine) which has an
important place in Turkish medical publishing and to create value in terms of
medical philosophy by revealing the preface at the beginning of the book.

Anahtar Kelimeler

Medicine, history, philosophy, Hüseyin Remzi Bey, Tarih-i Tıbb

Kaynakça

• Akyay, N. (1969). İlk Türk mikrobiyoloğu Miralay Doktor Hüseyin Remzi Bey (1839-1898). Mikrobiyoloji Bülteni, 3(2), 100-105. Doktor Besim Ömer Paşa. (1322). Nevsal-ı Afiyet. İstanbul: Matba-i Ahmet İhsan. Günergun, F. (2013, İlkbahar-Yaz). Türkiye’de Tıp Tarihi: Geçmiş Yıllardaki Çalışmalar İle Son Araştırmaların İncelenmesi. (M. Yolun, Dü.) Tarih Okulu(XIV), 267-280. Karacaoğlu, E. (2015). Doktor Hüseyin Remzi Bey (Ö. 1896): Hayatı, Eserleri ve Bilimsel Bir Diyaloğu. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 5(2), 69-83. Kazancıgil, A. (2004). Türkiye’de Tıp Tarihi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2(4), 213-232. Mehmed Süreyya. (1996). Sicill-i Osmani (Cilt III). (N. Akbayar, Dü., & S. A. Kahraman, Çev.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Renouard, P. V. (1846). Histoire de la Médecine Depuis son Origine Jusqu'au XIXe Siècle. Paris: J.-B. Baillière. Unat, E. K. (1997). Muallim Miralay Dr. Hüseyin Remzi Bey ve Türkçe tıp dilimiz. Tıp Tarihi Araştırmaları(6), 155-163. Unat, E. K., & Samastı, M. (1990). Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye (Sivil Tıp Mektebi) 1867-1909. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları. Ünver, S. (1933). İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Kürsüsü Açılış Dersi. Tıp Dünyası, VI(9), 2319-2030. Yıldırım, N., & Ulman, Y. I. (2000). The past and present of medical history and ethics (deontology) teaching at Istanbul University. 37. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı (10-15 Eylül 2000), (s. 238-243). Texas.