Özel amaçlı Türkçe öğrenimine örnek tarihî bir ders kitabının incelenmesi

Yıl 2020, Sayı: 20, 1 - 11, 21.09.2020

Bayram Özbal

https://doi.org/10.29000/rumelide.791066

Öz

Türkler ve Almanlar arasında 18. yüzyılda başlayan askerî ilişkiler I. Dünya Savaşı’yla doruk noktasına ulaşmıştır. Bu süreçte birçok Alman askerî ülkemiz topraklarında bulunmuştur. Türkçenin konuşulduğu topraklar üzerinde bulunan Alman askerlerinin hem Türk halkı ile iletişim kurabilmelerini hem de meslekleriyle ilgili konuşmaları yürütebilmelerini sağlamak gereklilik haline gelmiştir. Bu amaçla Almanlar için yabancı dil olarak Türkçe öğrenimi ve öğretimine yönelik birçok ders kitabı yazılmıştır. Bu ders kitaplarından birisi olan Wely Bey Bolland’ın yazdığı ve 1917 yılında Almanya’da Wilhelm Violett yayınevi tarafından basılan “Türkisch für Offiziere und Mannschaften” başlıklı eser, bu çalışmanın inceleme konusudur. Nitel araştırma yaklaşımının benimsendiği bu çalışmada veriler doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analizine tabi tutularak eserin genel yapısı ortaya çıkarılmış ve temalar oluşturulmuştur. Temalar; hedef kitle, eserin amacı, eserin genel yapısı, dil öğretim metodu, konular ve sözlük olmak üzere altı başlıktan oluşmaktadır. Temalar öncelikle betimlenmiş daha sonra örneklendirilmiş ve yorumlanmıştır. Araştırma sonuçları eserin, askerler için özel amaçlı Türkçe öğrenimi için hazırlanan bir konuşma kılavuzu olduğunu, içeriğinin askerlerin hem mesleki hem de sosyal yaşamlarında karşılaşabilecekleri iletişim durumlarına uygun olarak seçildiğini ve günlük konuşma dilini öğretmeyi hedeflediğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Özel amaçlı Türkçe öğrenimi, askerler için Türkçe, Almanlar için Türkçe

Analyzing of a historical textbook exemplary Turkish for special purpose

Öz

The military relations between the Turks and Germans started in 18th century, reached its peak with the World War I. In this process, many German soldiers were on the territory of our country. It became necessary to enable German soldiers on the lands where Turkish is spoken to both communicate with the Turkish people and carry out conversations about their profession. For this purpose, many textbooks have been written for the learning and teaching Turkish as a foreign language for Germans. From one of these books, the book titled “Türkisch für Offiziere und Mannschaften” written by Wely Bey Bolland and published by Wilhelm Violett Publishing House in Germany in 1917 is the subject of this study. In the study, in which the qualitative research approach was adopted, the data were obtained using document analysis. The themes were created by analyzing the data obtained from the study through content analysis. The work was examined under six the theme headings such as target audience, purpose of work, general structure of the work, language teaching method, subjects, and dictionary. The themes first were descrpied and then they were exemplified and interpreted. The results of the study indicate that the work is a phrasebook prepared for special-purpose Turkish learning for the soldiers and its content is selected in accordance with the communication situations that the soldiers may encounter in both professional and social life and aims to teach the spoken language.

Anahtar Kelimeler

Learning Turkish for special purposes, Turkish for soldiers, Turkish for Germans

Kaynakça

• Bekar, B. (2018). 1789 yılında askerî personel için yazılmış Almanca-Türkçe transkripsiyon metni. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 12, 19–34. doi:10.29000/rumelide.472750
• Bolland, W. B. (1917). Türkisch für Offiziere und Mannschaften. Stuttgart: Wilhelm Violet Verlag.
• Bolland, W. B. (1924). Kleine deutsche Sprachlehre für Türken: Methode Gaspey-Otto-Sauer (2. bs.). Heildelberg: Julius Groos Verlag.
• Genç, A. (2012). Eğitim sözlüğü (2. bs.). Ankara: Hacettepe.
• Goldenthal, J. (1865). Ausführliches Lehrbuch der türkischen Sprache. Wien: Staatsdruckerei.
• Grüßhaber, G. (2018). The “German Spirit” in the Ottoman and Turkish army, 1908-1938. Oldenbourg: De Gruyter.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (4. bs.). Ankara: Seçkin.
• Herzog, C. (2010). Almanca konuşulan ülkelerde türkiyat ve şarkiyat çalışmalarının gelişimi üzerine Notlar (Çev. Faruk Yaslıçimen). Türkiyat Araştırmaları Literatür Dergisi, 8(15), 77–148.
• Hindioglu, A. (1829). Theoretisch-praktische türkische Sprachlehre für Deutsche. Wien: Anton Edler von Schmid.
• Jehlitschka, H. (1895). Türkische Konversations-Grammatik. Heildelberg: Julius Groos.
• Larsen-Freeman, D. (2000). Techniques and principles in language teaching (2. bs.). Çin: Oxford University Press.
• Manissadjian, J. J. (1893). Lehrbuch der modernen osmanischen Sprache. Stuttgart&Berlin: W. Spemann.
• Muhiddin, A. (1916). Türkische Schönschreibhefte. Leipzig: Harrassowitz.
• Németh, G. (1917). Türkische-deutsches Gesprächsbuch. Berlin: G. J. Göschen.
• Ortaylı, İ. (1983). Osmanlı İmparatorluğunda Alman nüfuzu. İstanbul: Kaynak.
• Richards, J. C. ve Rodgers, T. S. (1999). Appeoaches and methods in language teaching (15. bs.). Cambridge: Cambride University Press.
• Sarıgül, E. (2017). Yabancı dil öğretiminde sözcük öğrenimi ve öğretimi sürecine genel bir bakış. The Journal of Academic Social Science Studies, Spring I(54), 91–104.
• Topuzkanamış, E. (2019). Teaching Turkish to Germans in 1910s in Istanbul and Berlin: Bolland’s book türkisches lesebuch für deutsche. History of Education and Children’s Literature, 14(2), 585–602.
• Ünver, Ş. (2013). Alman askerlerine Türkçeyi öğretme ve Türkiye’yi tanıtma amacıyla yazılan bir kitabın incelenmesi. Milli Folklor, 25(100), 189–201.
• Wahrmund, A. (1869). Praktische Handbuch der osmanisch-tuerkischen Sprache (1. bs.). Giessen: J. Ricker’sche Buchhandlung.
• Wallach, J. L. (1985). Bir askeri yardımın anatomisi. Türkiye’de Prusya-Alman askeri heyetleri 1835- 1919 (çev. Fahri Çeliker). Ankara: Genel Kurmay Basımevi.
• Weil, W. (1916). Türkisches Lehrbuch: enthaltend Grammatik, Konversationsübungen, Lesebuch und Wortlisten. Frankfurt: H. Keller.
• Wied, K. (1884). Türkischer Dolmetscher. Leipzig: Otto Wigand.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. bs.). Ankara: Seçkin.