Makedonya Türkçe çocuk edebiyatına katkıları bağlamında Necati Zekeriya (çocuk hikâyeleri çocuk şiirleri ve çocuk edebiyatı antolojileri)

Yıl 2020, Sayı: 20, 242 - 266, 21.09.2020

Mustafa Said Kıymaz

https://doi.org/10.29000/rumelide.791417

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Eski Yugoslavya sınırları içerisinde yer alan, günümüzde ise Kuzey Makedonya olarak adlandırılan ülkede doğan ve ömrünün büyük bir kısmını burada geçiren şair, yazar, gazeteci ve yayıncı Necati Zekeriya’nın çocuk edebiyatı çalışmaları üzerinde durulmaktadır. Balkanlar’daki Türkçe edebiyattan bahsedilirken ismi ilk anılan sanatçılardan olan Necati Zekeriya hakkında kapsamlı bir çalışma henüz yapılmamıştır. Verimli bir yazar olan Necati Zekeriya çocuk edebiyatına sadık kalan ve asıl uğraşını bu alanda yoğunlaştıran bir sanatçıdır. Bu çalışmada onun çocuk edebiyatı alanında yaptığı çalışmalar ayrı başlıklar altında incelenmiştir. Eserlerinden hareketle yazarın çocuğa ve çocukluğa dair düşünceleri devrin şartları da dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Türkiye dışında Türkiye Türkçesi ile yapılan tek edebiyat konumunda olan Makedonya Türk edebiyatının bu önemli temsilcisinin, en azından bir yönü bu çalışma aracılığı ile bilinir kılınmaya çalışılacaktır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Türklerin bölgeye gelişleri ve ortaya çıkışından günümüze uzanan çizgide Makedonya’da Türkçe çocuk edebiyatının gelişimi anlatılmıştır. İkinci bölümde ise gerek yazarın kendi ifadeleri gerekse de onun hakkında yazılanlardan hareketle sanatçının hayatı ve sanatı incelenmiştir. Son bölümde ise sanatçının çocuk edebiyatı kapsamına giren antolojileri, hikâyeleri ve şiirleri üzerinde durulmuştur. Sonuç bölümünde Necati Zekeriya’yı ve onun çocuk edebiyatı çalışmalarını tanımanın Makedonya’daki ve Türkiye’deki Türk edebiyatları açısından önemi vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe öğretimi, çocuk edebiyatı, Necati Zekeriya, Makedonya

Necati Zekeriya (children's stories, children’s poems and children’s literature anthologies) in the context of their contribution to Macedonian Turkish children's literature

Öz

This study focuses on children's literature studies of the poet, writer, journalist and publisher Necati Zekeriya, who is located within the borders of the former Yugoslavia, now called North Macedonia, and spent most of his life here. While talking about Turkish literature in the Balkans, no neat work has been done on Necati Zekeriya, one of the first mentioned artists. Necati Zekeriya, who is an efficient writer, is an artist who stays true to children's literature and concentrates his main work in this field. In this study, his studies in the field of children's literature are examined under separate titles. Based on his works, the writer's thoughts on the child and childhood and the conditions of the transfer were also evaluated. Turkey made outside Turkey with the Turkish literature in a single location of this important representatives of the Macedonian Turkish literature, at least in one direction will try to make known through this work. There are three main topics in the study. Under the title of introduction, the development of Turkish children's literature in Macedonia has been tried to be taken in line with the arrival of Turks to the region and their emergence. Later on, the artist's life and art were examined based on the writer's own expressions and what was written about him. Finally, the anthologies, stories and poems of the artist, which are within the scope of children's literature, are emphasized. In the conclusion section Necati Zekeriya and children's literature in recognition of his work in Macedonia and Turkey it has been focused on the importance of Turkish literature.

Anahtar Kelimeler

Turkish teaching, children's literature, Necati Zekeriya, Macedonia

Kaynakça

• Ağanoğlu, H. Y. (2017). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanların Makûs Talihi: Göç. İstanbul: İz.
• Ali, F. (1995). “Makedonya Çocuk Edebiyatı”. Birinci Çocuk Edebiyatı Sempozyumu (içinde). Haz: Zeki Gürel, Ankara: İlesam.
• Ali, M. (2008). “Makedonya Türklerinin Edebiyatında Çocuk Hikâyeleri (Giriş)”. Makedonya’da Türk Edebiyatı-Çocuklara Bir Tutam Hikâye. Manastır: Nid Mikena.
• Beksaç, Z. (1980). “Her Yönüyle Yazıncılarımız Yazın Sofrasında-En Eski Ama En Zor Zanaat Sevmektir”. Tan Gazetesi, 1980.
• Beksaç, Z. (2014). Balkanlarda Türk Çocuk Edebiyatı. Türk Dili Dergisi Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı (içinde). Cilt: CVII Sayı: 756, Editör: Mustafa Ruhi Şirin. Ankara: TDK.
• Çayırlı, N. (2015). “Makedonya Türk Kimliği Bağlamında Makedonya’daki Türk Sivil Toplum Kuruluşları”. AVRASYA ETÜDLERİ 48/2015-2 (143-188).
• Çelebi, T. (2015). Makedonya Türk Çocuk Edebiyatının İlk Gazetesi: Pioner (İnceleme-Fihrist). TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi Yıl: 3 Sayı: 6 Sayfa: 119-139.
• Dağlarca, F. H. (2015). Çocuk ve Allah. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Füruzan. (2018). Balkan Yolcusu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gürel, N. R. ve Gürel Z. (2010). Fahri Kaya Hayatı-Sanatı-Eserleri. Ankara: Berikan.
• Gürel N. R. (2014). Necati Zekeriya ve Samet Behrengi’nin Eserlerinde Müstakbel Vatandaş Olarak Çocuk. Türk Dili Dergisi Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı (içinde). Cilt: CVII Sayı: 756, Editör: Mustafa Ruhi Şirin. Ankara: TDK.
• Gürel, N. R. ve Gürel Z. (2015). Orhan. Üsküp: Yeni Balkan.........................
• Gürel, N. R. (2017). Kırmızı Gülün Adı Var. Üsküp: Yeni Balkan.........................
• Hamzaoğlu, Y. (2010). Balkan Türklüğü (Makedonya, Hırvatistan, Osmanlı Öncesi Balkan Müslümanlığı) Cilt I. Üsküp: Logos-A.
• Hasan, H. (1998a). Makedonya’da Türkçe Eğitim ve Abdulhakim Hikmet Doğan. Üsküp: Birlik.
• Hasan, H. (1998b). Makedonya Türk Çocuk Edebiyatının İlk Eseri. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi. Cilt: 0, Sayı: 12, ss: 117-123.
• Hayber, A. (2001). Makedonya ve Kosova Türklerinin Edebiyatı. İstanbul: MEB.
• Hayber, A. (2008). Makedonya Türklerinin Edebiyatı ve Çocuk Şiiri (Giriş). Makedonya’da Türk Edebiyatı-Çocuklara Bir Demet Şiir. Manastır: Nid Mikena.
• İsen, M. (1997). Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi 7: Makedonya Yugoslavya (Kosova) Türk Edebiyatı. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• İsen, M. (2001). Balkanlarda Türk Çocuk Şiiri. bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı:18/Yaz.
• İsen, M., İsen R. ve Kireççi A. E. (2008). Balkanlarda Türk Çocuk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Varlık.
• İsen, M. (2009). Varayım Gideyim Urumeli’ne. İstanbul: Kapı.........................
• İsen, M. (2013). “Zekeriya, Necati” (1928-1988). TDV İslam Ansiklopedisi C. 44. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 209-210.
• İsen, R. ve İsen M. (1983). Yugoslavya Türk Çocuk Şiirlerinden Seçmeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• İslam, A. (2001). Balkanlarda Türkçe Basın Hakkında Bir Değerlendirme. bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi Sayı:19/Güz.
• K. Tarık Dursun (1992). “Ben Unutmadan-Necati Zekeriya Ihlamurlar Kâşifi”. Varlık. Sayı: 1018. 35-36.
• Karahasan, M. (1955). “Silahşör Tavşan Şiirleri Çocuk Edebiyatı ve Sanattan Uzak”. Birlik Gazetesi, S. 262.
• Karahasan, M. (1995). Eleştiriler. Üsküp: Birlik......................... Kaya, F. (Tarihsiz). Şafak Sökerken. Üsküp: Yeni Balkan.........................
• Kaya, F. (1994). Seçme Yazılar. Üsküp: Birlik.........................
• Kaya, F. (1999). “Makedonya’da Türkçe Yayın Hayatı” Balkan Ülkelerinde Türkçe Eğitim ve Yayın Hayatı Bilgi Şöleni (20-24 Nisan 1998) Bildiriler (içinde). ss: 251-281. Ankara: TDK.
• Kaya, F. (2008). Makedonya Türklerinden İz Bırakanlar. Üsküp: Divan.
• Kaya, F. (2008). “Edebiyatımızda Dram Türü (Giriş)”. Makedonya’da Türk Edebiyatı-Bir Deste Oyun. Manastır: Nid Mikena.
• Kaya, F. (2009). Gün Bugün. Üsküp: Yeni Balkan........................
• Kaya, G. (1988). “Şair Ağabey: Necati Zekeriya”. Hürriyet Gösteri Sanat Edebiyat Dergisi. Eylül 1988, S. 94
• Kıymaz, M. S. (2019). Balkanlar’da Türkçenin Sesi Necati Zekeriya ve Onun Makedonya’da Antolojiler Yoluyla Türkçeyi Yaşatma Çabası. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları Sempozyumu Tam Metin Kitabı. (UTAS, 26-28 Eylül 2019-Van) e-ISBN: 978-975-7616-70-2. 211-218.
• Kıymaz, M. S. (2019). Balkanlarda Türk Çocuk Edebiyatının Sembol İsmi Necati Zekeriya’nın Ninniler Adlı Kitabı Üzerine Bir Araştırma. 6. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri. (18-19 Ekim 2019 Bakü) ISBN: 978-605-67557-8-1 232-244.
• Leontiç, M. (2011). Necati Zekeriya’nın Şiirlerinde Çocuk Sevgisi. Bal-Tam Türklük Bilgisi, Sayı 14, ISSN: 1452-2179.
• Mercan, H. (2002). Balkanlar’da Çağdaş Türk Çocuk Edebiyatı Antolojisi. Ankara: Başbakanlık Basın-Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü.
• Necatigil, B. (1975). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık.
• Neydim, N. (1998). Çocuk ve Edebiyat. İstanbul: Bu.
• Özcan, R. (2015). Bir Başka Tepeden Üsküp. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Taşgetiren, A. (1984). Necati Zekeriya Yugoslavya Türk Edebiyatını Anlatıyor. Türk Edebiyatı, S. 123, ss.19-21.
• Tufan, M. (1996). Makedonya Türk Edebiyatına Damgasını Vuran Şair. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi. Sayı: 1, ss: 130-133.
• Tufan, M. (1998). Makedonya Arnavutları ve Türkleri “Case Study”: Gostivar. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi. Cengiz Orhunlu Özel Sayısı. 363-393.
• Turan, Ö. (1996). “Makedonya’da Türk Varlığı ve Kültürü”. bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi Sayı: 3/Güz.
• Şirin, M. R. (2019). Balkanlarda Türkçenin Çağdaş Çocuk Edebiyatçısı: Necati Zekeriya-Günlük. (1982-2019 Arası Tarihleri Kapsayan Yayımlanmamış Günlükler).
• Yurdakul, M. E. (1979). Türk Sazı. İstanbul: Atlas.........................
• Zekeriya, N. (1952). Okul Çanı. Üsküp: Destka Radost.........................
• Zekeriya, N. (1953). Silahşor Tavşan. Üsküp: Destka Radost.........................
• Zekeriya, N. (1954). Gelincik. Üsküp: Koço Raçin.........................
• Zekeriya, N. (1958). Kırmızı Küpeler. Üsküp: Destka Radost.........................
• Zekeriya, N. (1961). Bizim Sokağın Çocukları. Üsküp: Kultura.........................
• Zekeriya, N. (1964a). Bir Dalda Bin Çiçek. Üsküp: Koço Raçin.........................
• Zekeriya, N. (1964b). Seçme Masallar. Üsküp: Sevinç.........................
• Zekeriya, N. (1964c). Ninniler. Üsküp: Kultura.........................
• Zekeriya, N. (1967a). Yeni Sokağın Çocukları. Üsküp: Makedonska Kniga.
• Zekeriya, N. (1967b). Eski Sokağın Çocukları. Üsküp: Nova Makedonya Yayımevi-Destka Radost.
• Zekeriya, N. (1967c). Damlalar. Üsküp: Nova Makedonya Yayımevi-Destka Radost.
• Zekeriya, N. (1968). Güzel Nedir Çirkin Nedir. Üsküp: Kultura.
• Zekeriya, N. (1969). Çiçek (Çocuk Edebiyatımızdan Seçmeler). Üsküp: Sevinç.
• Zekeriya, N. (1971a). Nobel’cilerden Çocuk Hikâyeleri. İstanbul: Milliyet.
• Zekeriya, N. (1971b). “Orhan Kemal’e Sevgi Övgü”. Yeni Ufuklar. C. 19 Ocak 1971, S. 224. ss: 44-47.
• Zekeriya, N. (1973). Ninniler. Üsküp: Sevinç Kitapları.........................
• Zekeriya, N. (1975). Yeşil Nerde. Üsküp: Destka Radost.
• Zekeriya, N. (1978a). Uçun Kuşlar Uçun. İstanbul: Koza.........................
• Zekeriya, N. (1978b). Bizim Sokağın Romeo ve Jülieti. Priştine: Tan.
• Zekeriya, N. (1978c). Yugoslavya’daki Türkçe Çocuk Dergilerinde ve Okul Betiklerinde Nasrettin Hoca’nın Fıkraları. Ilgaz Dergisi. Yıl: 17, Sayı: 202.
• Zekeriya, N. (1981a). Buket. Sarajevo: Lastavica.........................
• Zekeriya, N. (1981b). Eskiler Alırım Yeniler Satarım. Priştine: Tan.
• Zekeriya, N. (1982). Demet (Seçme Çocuk Öyküleri). İstanbul: Tekin.
• Zekeriya, N. (1985). Çiğdem. Priştine: Tan.........................
• Zekeriya, N. (1986a). Ağaçlar Dile Gelse. Priştine: Tan.........................
• Zekeriya, Necati (1986b). Mustafa Ruhi Şirin’e Yazdığı Yayımlanmamış Mektup.
• Zekeriya, N. (1986c). Nazım Hikmet-Mayakovski. Yaba Öykü, Eylül-Ekim 1986, Sayı: 12, ss: 5-8.
• Zekeriya, N. (1986d). Tuka Ziveat Pesni. Üsküp: Destka Radost.
• Zekeriya, N. (1987a). Harfler Ne Yer. Üsküp: Birlik.........................
• Zekeriya, N. (1987b). “Necati Zekeriya’yla Yugoslavya’da Türkçe Çocuk Edebiyatı Üzerine.” Çocuk Edebiyatı Yıllığı (içinde). Editör: Mustafa Ruhi Şirin. İstanbul: Gökyüzü.
• Zekeriya, N. (1988a). Yugoslavya Yazarlarından Çocuk Öyküleri. Üsküp: Birlik.
• Zekeriya, N. (1988b). Sevgiyle. Priştine: Tan.........................
• Zekeriya, N. (1988c). Orhan. Üsküp: Birlik.........................
• Zekeriya, N. (1989). “Necati Zekeriya ile Yugoslavya’da Yayınlanan Türkçe Çocuk Dergileri Üzerine”. Çocuk Edebiyatı Yıllığı (içinde). Editör: Mustafa Ruhi Şirin. İstanbul: Gökyüzü.
• Zekeriya, N. (1995). Ablama Sevda Şiirleri. Üsküp: Birlik.........................
• Zekeriya, N. (2018). Anne Sevgisi Nedir? İstanbul: Uçan At.........................
• Zekeriya, N. (2019). Mustafa Ruhi Şirin’e Yazdığı Yayımlanmamış Mektupları.