Kadem Kaynaa romanının söz varlığı üzerine bir değerlendirme

Yıl 2020, Sayı: Ö7, 15 - 38, 21.10.2020

Ceyda Erdin , Levent Doğan

https://doi.org/10.29000/rumelide.808177

Cited By: 1

Öz

Dil ve edebiyat arasında öteden beri karşılıklı bir etkileşim söz konusudur. Bir dilin korunarak yaşatılması yanında gelişerek zenginleşmesinde edebiyat ürünleri etkin bir role sahiptir. Bu bakımdan her toplumda üretilen edebî ürünler o toplumun ve kullanılan dilin hazineleri sayılır. Bu dil hazinelerinin önemli bir işlevi de meydana geldikleri toplum ve yazıldıkları dil hakkında araştırmacıya kılavuzluk etmeleridir. Bilimsel bir bakışla ele alındıkları takdirde dil ve toplumla alakalı farklı alanlara özgü pek çok sorunun cevaplanmasında veya karanlıkta kalmış noktaların aydınlatılmasında yarar sağlarlar. Yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan Gagauzca için şair ve yazarların ana diliyle yarattıkları edebî türden her eser ayrı bir değer taşır. Ancak meydana getirilen bu eserlerin dilsel açıdan işlenmesi de gerekir. Edebî ürünlerin bir dilin söz varlığının ortaya çıkarılmasındaki rolü malumdur. Söz konusu ürünlerin işlenmesiyle kaybolmaya yüz tutan Gagauzcanın söz varlığı kayıt altına alınacağı gibi yazara özgü farklı ve yeni kullanımların da tespit edilerek dile kazandırılması sağlanacaktır. Çalışmamızda bu amaçla çağdaş Gagauz edebiyatının roman türünde son çıkan eseri olan Kadem Kaynaa romanı incelenmiştir. Mariya Mercanka tarafından kaleme alınan bu roman, çalışmada yazarın söz varlığı, dili ve üslubu açısından değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamına romandaki isim ve fiil türünden sözcüklerin on ve üzeri tekrar sayısına sahip olanlar dâhil edilmiştir. Bundan başka yazarın eserdeki atasözü, deyim, ikileme, kalıp söz ve yabancı sözcük kullanımı değerlendirilmiştir. Ayrıca romandan tespit edilen bu söz varlığı unsurlarının Türkiye Türkçesi ve ağızlarıyla ortak olanları belirtilerek bunların bir kısmında görülen farklılıklara değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Gagauz edebiyatı, söz varlığı, Gagauz Türkçesi, roman

An evaluation on the vocabulary of Kadem Kaynaa

Öz

There has always been a mutual interaction between language and literature. Literary products have an active role in the preservation, survival and development and enrichment of a language. In this regard, literary products produced in every society are considered as the treasures of that society and the language used. An important function of these language treasures is that they guide the researcher about the society in which they occur and the language in which they are written. If taken from a scientific perspective, they are useful in answering many questions specific to different areas of language and society or in illuminating the dark spots. Every literary genre created by poets and writers in their mother tongue has a different value for the endangered Gagauz Turkish. However, these works must be processed linguistically. The role of literary products in revealing the presence of a language is well known. By processing the products in question, the vocabulary of the endangered Gagauz Turkish will be recorded, as well as different and new uses specific to the author will be identified and will gain to the language. For this purpose in our study the novel of Kadem Kaynaa, which is the latest work of the novel Gagauz literature in the field of novel, was examined. This novel, written by Mariya Mercanka, was evaluated in terms of the author's vocabulary, language and style. Those who have ten or more repetitions of noun and verb type words in the novel are included in the scope of the study. In addition the proverb, idiom, reduplication, formulaic expression and use of foreign words in the novel were evaluated. It is also mentioned words have in common with Turkey Turkish and dıalects. The differences seen in some of these words are mentioned.

Anahtar Kelimeler

Modern Gagauz literature, vocabulary, Gagauz Turkish, novel

Kaynakça

• Arslan, M. (2011). Yabancılara Türkçe öğretim kılavuzu temel seviye. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Aydoğan, K. ve Aytekin, H. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde set halinde kullanılan “İstanbul” metot kitaplarında okuma metinleri ve metin altı soruları üzerine bir değerlendirme, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12 (67), 5-11.
• Biçer, N. (2019). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarındaki okuma ve dinleme etkinliklerinin yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre değerlendirilmesi, Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Yeni Yönelimler, 5. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Kongresi (Ed. İ. Güleç, E. Sella, A. Okur, B. İnce), Sakarya Üniversitesi TÖMER Yayınları, Sakarya. (s. 179-193).
• Doyumğaç, İ. (2017). Yabancılar için Türkçe ders kitaplarında dil bilgisi öğretimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adıyaman.
• Eren Ökten, C. ve Sauner-Leroy, M.H. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimindeki kip ve zaman anlayışı değerlendirmeleri ve önerileri, Yabancılara Türkçe Öğretimi Üzerine Araştırmalar, (Ed. A. Okur, B. İnce, İ. Güleç), Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Erol, H. F. (2008). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde bildirme ve tasarlama kiplerinin öğretimi ve sıralaması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Fidan, Ö ve Aksu, C. (2011). Türkçe sözlü söylemde gereklilik/zorunluluk biçimleri ve yabancı dil olarak Türkçe öğretimi. Türkçe Öğretimi Üzerine Çalışmalar (Haz: V. D. Günay, Ö. Fidan, B. Çetin ve F. Yıldız). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları. (s. 235-244)
• Fidan, D. (2016). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi ders kitaplarındaki dil bilgisi konuları ve öğretmen-öğrenici görüşleri. Turkish Studies, 11(14), 257-276.
• Güçer, H. (2010). -(A/I)r biçimbiriminin betimlenmesinde kuram ve yabancılara öğretilmesinde yöntem sorunları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Gümüş, İ. (2016). Türkçede emir-istek kipi ve yabancılara Türkçe öğretimi, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (39), 253-262.
• Gün, M. ve Şimşek, R. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan hikâye kitaplarının incelenmesi: Yunus Emre Enstitüsü Türkçe öğretimi A1-A2 hikâye seti örneği 3, International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5 (3), 502-517.
• Hacıömeroğlu, M. S. (2007). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenler için kiplik öğretimi üzerine materyal geliştirme, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kaili, H. ve Çeltek, A. (2010). Türkçe okuma kitabı. Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Yeni Çalışmalar 8. Dünyada Türkçe Öğretimi Sempozyumu Bildirileri, Ankara Üniversitesi TÖMER Yayınları, 134-145.
• Kalfa, M. (2018). İşlevsel dil bilgisi. İstanbul: YDS Publishing.
• Kana, F. ve Güney, Z. E. (2020). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarında bulunan metin altı soruların yenilenmiş Bloom taksonomisine göre analizi, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (19), 141-161. DOI: 10.29000/rumelide.752222.
• Karababa, Z. C. ve Saltık, O. (2012). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde buyrum ve istek kipinin görünümü ve işlevleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (3), 179-189.
• Karatay, H. ve Kaya, S. (2019a). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde dilbilgisi için çerçeve program. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 7 (2), 1-59.
• Karatay, H. ve Kaya, S. (2019b). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde bağlaçlar için çerçeve program. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 7 (4), 1-23.
• Kılıçarslan, R. (2015). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde temel seviye öğrencilerinin haber ve dilek kiplerini kullanımı, International Journal of Languages’ Education and Teaching, Special Issue (UDES 2015), 2303-2315.
• Kırbaş, G. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde senaryo temelli öğrenme modeline göre dolaylı geçmiş zaman için bir uygulama örneği. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Doktora Programı 1. Öğrenci Sempozyumu (Bildiriler), (Ed. M. Durmuş), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 201-216.
• Kurt, M. (2016). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde dil bilgisi. F. Yıldırım, B. Tüfekçioğlu (Ed.), Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi, Kuramlar-Yöntemler-Beceriler-Uygulamalar (261-266). Ankara: Pegem Akademi.
• Özdemir, M. (2011). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde edatlar (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Pirinç, D. (2010). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde ortaçların incelenmesi ve öğretimi-yeni Hitit yabancılar için Türkçe ders kitabı orta 2 örneğinde (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sarıçiyil, F. (2008). İstek ve emir kiplerinin öğretimi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Şahin, A. (2010). Avrupa dil gelişim dosyası bağlamında yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde okuma becerisini geliştirmeye yönelik malzeme oluşturma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. Şeylan, A. (2013). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi: Şimdiki zaman öğretme tekniği, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), s. 29-47.
• Şeylan, A. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde fiil çekimi ve fiil çekimlerindeki düzensizlikler, International Journal of Languages’ Education and Teaching, Special Issue (UDES 2015), 110-124.
• Şimşek, P. (2011). Yabancılara Türkçe öğretiminde okuma metinleri ve yardımcı okuma kitapları üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Ulutaş, M. ve Kara, M. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarındaki metin altı sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8 (4), 2198-2214.
• Ünlücömert, N. (2010). -mIş biçimbiriminin farklı işlevlerinin bilinç uyandırma teknikleriyle öğretimine yönelik malzeme oluşturma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Yolcusoy, Ö. (2008). Türkçe koşullu yapıların öğretimine yönelik malzeme tasarımı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.