Türk atasözlerinde sık kullanılan kelimeler üzerine bir değerlendirm

Yıl 2020, Sayı: 21, 223 - 241, 21.12.2020

Mustafa Ulutaş , Mehmet Kara

https://doi.org/10.29000/rumelide.843311

Cited By: 2

Öz

Söz varlığı, bir dilin incelenmesi ve o dile ait çıkarımlara ulaşmada yararlanılacak temel kaynaklardandır. Atasözleri, dilin ve kültürün yansıması olarak söz varlığı içinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu bakımdan atasözlerinin kelime serveti üzerine yapılan araştırmalar, dil ve kültüre ait unsurların belirlenmesine ve dil eğitimine katkı sağlayacak çalışmalar olarak dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, Türk atasözlerinde en sık kullanılan 100 kelimeyi belirleyerek bu kelimelerden hareketle dil ve kültüre ait birtakım değerlendirmelere ulaşmak amaçlanmaktadır. Bu amaçla Metin Yurtbaşı’nın “Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü” adlı kitabı, nitel araştırmaya uygun olarak nitel araştırma veri toplama yöntemlerinden biri olan doküman incelemesinden yararlanılarak taranmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler, atasözlerinde sık kullanılan kelimelerin günümüz yazılı materyallerinde sık tercih edilmediği; organ ve hayvan adlarından bir kısmının atasözlerinde sıklıkla yer aldığı; sık kullanılan karşıt anlamlı adların ilgili atasözlerinde birlikte yer aldığı; yine sık kullanılan cinsiyet bildiren adlarda benzer durumun görüldüğü; sık kullanılan fiillerin birçoğunun karşıt anlamlara sahip olduğu ya da birbirlerinin tersi durumları ifade etmek amacıyla kullanıldığı sonuçlarını ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk atasözleri, söz varlığı, kelime serveti, kelime sıklığı

An evaluation on frequently used words in Turkish proverbs

Öz

The vocabulary is one of the main sources to be used in examining a language and reaching inferences about that language. Proverbs have an important place in vocabulary as a reflection of language and culture. In this respect, researches on the vocabulary of proverbs draw attention as studies that will contribute to the determination of language and cultural elements and language education. In this study, it is aimed to identify the 100 most frequently used words in Turkish proverbs and reach some evaluations of language and culture based on these words. For this purpose, Metin Yurtbaşı's book named "Classified Proverbs Dictionary" was scanned by using document analysis, which is one of the qualitative research data collection methods, in accordance with qualitative research. The data obtained from the study show that the words frequently used in proverbs are not frequently preferred in today's written materials; that some of the organ and animal names are frequently used in proverbs; where frequently used antonyms are included together in related proverbs; A similar situation is observed in the frequently used names indicating gender; It has revealed that many of the frequently used verbs have opposite meanings or are used to express opposite situations.

Anahtar Kelimeler

Turkish proverbs, vocabulary, word frequency

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (2016). Atasözleri ve deyimler sözlüğü: Atasözleri sözlüğü-1. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Aytan, T. (2016). Türk çocuk edebiyatı üzerine bir söz varlığı çalışması: Atasözleri. Millî Eğitim, Bahar 2016(210), 425-445.
• Baş, B. (2002). Türkçe temel dil becerilerinin öğretiminde atasözlerinin kullanımı. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(12), 60-68.
• Baş, B. (2006). 1985-2005 yılları arasında çocuk edebiyatı sahasında yazılmış tahkiyeli metinlerin söz varlığı üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Baş, B. (2011). Söz varlığı ile ilgili çalışmalarda kullanılacak ölçütler. TÜBAR-XXIX-2011, 27-61.
• Baş, B. ve Karadağ, Ö. (2012). Söz varlığı üzerine yurt dışında ve Türkiye’de yapılan temel araştırmalar. Millî Eğitim, Kış 2012(193), 81-105.
• Çakmakçı, C. C. (2018). Türk atasözleri ve deyimlerindeki kelime serveti ve kavram geliştirme sürecinde kullanımları. Zeitschrift Für Die Welt Der Türken / Journal Of World Of Turks, 10(3), 148-168.
• Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk dünyası ortak atasözleri sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Çoşar, A. M. (2008). Bir adlandırma öğesi olarak organ adları. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(4), 1049-1079.
• Doina, M. (2017). Proverb capitalization in terms of educating the child of tomorrow. 251-262. Education, Religion, Family in contemporary society (Edt: Alculescu, I; Manea, A. D.; Morariu, I. M.). Germany: Lambert Academy Publishing.
• Dolunay, S. K. (2012). Türkçe ve dil bilgisi öğretiminde sıklık çalışmalarının yeri. Gazi Türkiyat, Bahar 2012(10), 81-89.
• Esgin, A. (2016). Yurt dışında yapılmış söz varlığı çalışmalarının yöntemleri üzerine bir değerlendirme. Millî Eğitim, Bahar 2016(210), 55-83.
• Güzel, A. ve Karadağ, Ö. (2013). Kelime sıklığı açısından Türk atasözleri üzerine bir değerlendirme. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 274-280.
• Göz, İ. (2003). Yazılı Türkçenin kelime sıklığı sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hatiboğlu, V. (1963). Kelime grupları ve kuralları. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 11(1963), 203-244.
• İçel, H. (2009). Türkçede atasözü deyim ilişkisi. Türk Dili, 2009-1(687), 205-212.
• Karadağ, Ö. (2005). İlköğretim I. kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Karadağ, Ö. (2017). Dil eğitimi araştırmaları için bir değişken önerisi: Kelime hazinesi katsayısı. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 532-537.
• Kurudayıoğlu, M. (2005). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kurudayıoğlu, M. (2011). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir değerlendirme. e-Journal of New World Sciences Academy, 6(2), 1797-1808.
• Kurudayıoğlu, M. ve Karadağ, Ö. (2005). Kelime hazinesi çalışmaları açısından kelime kavramı üzerine bir değerlendirme. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 293-307.
• Nedeva, S. (2014). Achieving better intercultural communication through learning to interpret the cultural value of proverbs in a language and the way they reflect national character. Revista Economică, 66(1), 105-116.
• Onan, B. (2016). Söz varlığı terminolojisi üzerine bir analiz çalışması. Millî Eğitim, 210(Bahar, 2016), 11-29.
• Oy, A. (1972). Tarih boyunca Türk atasözleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ölker, G. (2011). Sözlük türleri ve kelime sıklığı sözlüğü üzerine. Dil Araştırmaları, 9(Güz 2011), 45-60.
• Ölker, G. (2011). Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı Sözlüğü (1945-1950 Arası). Yayımlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2008). Türkçe eğitiminde kelime hazinesinin önemi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 30-45).
• Popescu, I. I. (2009). Word frequency studies. Germany: Mouten de Gruyter.
• Şahin, H. (2009), “Kaşgarlı’dan Günümüze Organ İsimleriyle Kurulmuş Deyimler”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4(3), 2020-2036.
• Tezcan-Aksu, B. ve Adalı, E. (2018). Çağdaş Türkçenin sıklık sözlüğü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yurtbaşı, M. (2013). Sınıflandırılmış Türk atasözleri. İstanbul: Excellence Publishing.