Şöyle Böyle mektupları ışığında Muallim Naci ve Şeyh Vasfî

Yıl 2021, Sayı: 22, 381 - 394, 21.03.2021

Sefa Toprak

https://doi.org/10.29000/rumelide.886075

Öz

19. yüzyıl Türk edebiyatı tarihi aynı zamanda bir modernleşme dönemi tarihidir. Bu modernleşme hareketi kendisini dil ve edebiyat hareketi içerisinde de gösterir. Yenileşmenin öncü isimleri tarafından Batı normlarının geleneksel olanın karşısında adeta kurtuluş reçetesi olarak sunulduğu bu dönemde birçok alanda eski-yeni mukayeseleri ve çatışmaları yaşanır. Özellikle de şiir bağlamındaki eski-yeni tartışmaları dönemin edebiyatçılarını kutuplaşma derecesinde ayrıştırır. Batı edebiyatının “yeni”; Divan edebiyatı, Klasik şiir algısı ve bu şiiri oluşturan düşünce dünyası özelinde Doğu külliyatını oluşturan normların ise “eski” olarak tanımlandığı bu tartışmalarda sınırlar oldukça keskindir. Divan şiirinden bir kez olsun övgüyle bahsedilmesi “yeni” karşıtı olarak algılanmak için yeterlidir. Bu tartışmalar içerisinde isimleri “eski”nin savunucusu olarak anılan iki dost şair Muallim Naci ve Şeyh Vasfî Efendi de bulunur. İki şairin karşılıklı mektuplaşmalarından oluşan Şöyle Böyle adlı eser, dönemin edebi tartışmaları içerisinde yer alan Muallim Naci ve Şeyh Vasfî’nin edebiyata bakışlarını ortaya koyuyor olması bakımından oldukça önemli bir kaynaktır. Eser, iki şairin de geleneği çok iyi bilip içselleştirmelerinin yanı sıra gelişmeye-yeniliğe de oldukça açık olduklarını gösteren 12 mektuptan oluşur. Bu çalışmada Şöyle Böyle mektupları ışığında Muallim Naci ve Şeyh Vasfi’nin eski-yeni tartışmaları içerisinde edebiyata ve şiire bakış açıları incelenmiştir. Yapılan inceleme sonucunda iki şairin de içinde yetiştikleri gelenekten bağlarını koparmamakla birlikte yeniliğe ve modernliğe de kapalı olmadıkları, edebi esere Doğu-Batı bağlamından uzak bir güzellik algısı ile baktıkları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Şöyle Böyle,, Şeyh Vasfî,, Muallim Naci,, mektup, tenkit

In the light of Şöyle Böyle letters, Muallim Naci and Şeyh Vasfî

Öz

The history of 19th century Turkish literature is also a history of modernization. This modernization movement also shows itself in the language and literature movement. In this period when Western norms are presented as a prescription for salvation against the traditional by the pioneers of innovation, old-new comparisons and conflicts are experienced in many areas. Especially in the context of poetry, the old-new debates differentiate the literati of the period to the degree of polarization. In these literary debates, Divan literature, Classical poetry perception and the world of thought forming this poem are targeted. The “new” of Western literature in the French literature; The boundaries are very sharp in these debates, where the norms that constitute the Eastern corpus in the Divan literature are defined as "old". The praise of Divan poetry just once is enough to be perceived as the opposite of "new". In these discussions, there are also two friendly poets Muallim Naci and Şeyh Vasfî Efendi, whose names are known as the advocates of the "ancient". The work named Şöyle Böyle, which consists of the mutual correspondence of two poets, is very important in terms of revealing their perspective on literature within the literary discussions of the period. The work consists of 12 letters showing that both poets know the tradition very well and internalize it, as well as being very open to development and innovation. In this study, in the light of such letters, Muallim Naci and Şeyh Vasfi's perspectives on literature and poetry in the old-new discussions were examined. As a result of the investigations, it was concluded that both poets did not break their ties with the tradition in which they grew up, but they were not caught up in innovation and modernity, and they viewed the work with a perception of beauty away from the East-West context.

Anahtar Kelimeler

Şöyle Böyle,, Şeyh Vasfî,, Muallim Naci,, letter, criticism

Kaynakça

• Boşça, H.U. (2010). Şeyh Vasfî Hayatı, Sanatı, Eserleri, (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Ankara.
• Çetin, N. (2018). Muallim Naci, Tanzimat Edebiyatı içinde (651-701). Ankara: Akçağ.
• Enginün, İ. (2012). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyete. İstanbul: Dergâh.
• Gariper, C. (2013). Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker.
• Gökçe, H. (2014). Kefevî Tekkesi Şeyhi Ali Vasfî Efendi Hayatı Sanatı ve Eserleri, (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı, İstanbul.
• Kaplan, M. (2010). Şiir tahlilleri I. İstanbul: Dergâh.................
• Mes‘ûd-ı Harâbâtî, Şeyh Vasfî. (1302). Şöyle Böyle, İstanbul: Matbaa-i A.K. Tozluyan.
• Okay, O. (2010). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh.
• Özgül, M. K. (2016). Şiirin Hazanında Gazel Dökenler-V Muallim Naci Efendi. İstanbul: Kitabevi.
• Özsarı, M. (2010). Şeyh Vasfî, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt 39, 71-72. ss.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Tanpınar, A. H. (2011). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh.
• Tanpınar, A. H.(2009). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi.
• [Tansel], F. A. (1953). Muallim Naci İle Recaizâde Ekrem Arasındaki Münakaşalar ve Bu Münakaşaların Sebep Olduğu Edebî Hâdiseler, Türkiyat Mecmuası, 10, 159-200.
• Tarakçı, C. (1994). Muallim Nâcî Efendi ve Eserlerinden Seçmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Toprak, S. (2013) Şöyle Böyle (Metin Aktarma ve Sözlük), (Yayımlanmamış mezuniyet tezi). Kırklareli Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı, Danışman: Doç. Dr. Secaattin Tural. Kırklareli.
• Uçman, A. (2005). Muallim Nâci. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt 30, 315-317. ss.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Yılmaz, A. (2012). Şeyh Vasfî ve Muallim Naci ile Mektupları: Şöyle Böyle. Uşak: Türkçe Mevsimi.