Malta edebiyatı üzerine: Tarihsel bir bakış

Yıl 2021, Sayı: 22, 801 - 818, 21.03.2021

Gamze Yücetürk Kurtulmus

https://doi.org/10.29000/rumelide.897883

Öz

Farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış olan Malta’da kullanılan konuşma ve yazı dilleri aynı doğrultuda çeşitlilik göstermiştir. Sami dil ailesinden olan Maltaca; Arapça ve İtalyanca kelimelerden oluşur ve Latin harfleriyle yazılır. İki farklı dil ailesinden unsurların bir araya geldiği bu dilin doğal olarak kendisine uygun alfabeyi edinmesi zor olmuştur. Dolayısıyla Maltacanın standart bir ortografiye sahip olması ancak 20. yüzyılın başlarında gerçekleşmiş ve edebî dil olarak kullanımı da bu yüzyıldan sonra yaygınlaşmıştır. Fakat daha öncesinde yazımdaki bazı tutarsızlıklarla birlikte az sayıda da olsa Maltaca yazılmış esere rastlanmıştır. Kabul edilen Maltaca ilk edebî metin ise 15. yüzyılda yazıldığı düşünülen Pietru Caxaro’nun Il-Kantilena’sıdır. 18. yüzyıla gelinceye dek Maltaca edebî eserlerin şiir ağırlıklı olduğu ve genellikle rahipler gibi din adamları tarafından kaleme alındığı görülür. Bu yüzyılda görülen ilk nesir türü eserler, hutbe ve dinî metinler olmuştur. Özellikle 19. yüzyıldan 20. yüzyıl başlarına kadar Malta edebiyatında göç teması ve Müslüman ya da Türk imajı ağırlıklı olarak işlenmiştir. Malta edebiyatındaki eserler üzerinde genellikle İtalyan edebiyatının etkisi olduğu görülür. Bu makalede Malta edebiyatının genel tarihçesinden kısaca bahsedildikten sonra ağırlıklı olarak Maltaca yazılmış edebî eserler üzerinde durulacağından 15.-21. yüzyıllar arasındaki dönemin temel taşlarını oluşturan şahsiyetler ve onların eserleri, etkilendikleri dünya edebiyatları ve izledikleri metotlar; İlk eserler, Taklit dönemi (18.ve 19. yüzyıllar) ve 20. yüzyıldan günümüze olmak üzere üç başlık altında ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Malta edebiyatı, Edebiyat tarihi, Edebî türler, Maltalı şair ve yazarlar, Edebî eserler.

Maltese lıterature: A historical overview

Öz

Spoken and written languages have showed a great variety as a reflection of the fact that Malta has hosted different civilizations throughout the history. Maltese, a member of a Semitic language family, consists of Arabic and Italian words and is written in Latin letters. It has been difficult for this language to acquire the most appropriate alphabet as it combines elements from two different language families. Therefore, it was possible for Maltese to have a standard orthography in the early 20th century and use of it as a literary language has become widespread since this century. However, it has been possible to come up with a small number of works written in Maltese despite some inconsistencies found in their written forms. The Il-Kantilena of Pietru Caxaro, which is considered to have been written in the 15th century, is accepted as the first Maltese literary text. It is seen that poetry had been the most dominant genre in Maltese literature until the 18th century, and they had been usually written by ecclesiastics such as priests. The first works in prose type seen in this century were sermons and religious texts. The theme of immigration and the image of Muslims or Turks were reflected predominantly in Maltese literature particularly starting from the 19th to the early 20th centuries. The effects of Italian literature are usually obvious in the works of Maltese literature. In this article, the general outline of the history of Maltese literature will be briefly presented, and then the Maltese literary works will be discussed. The people accepted as the cornerstones of the period between the 15th and the 21st centuries, their works, the world literatures that they were influenced by, and the methods they followed will be discussed under three main titles: The first works, The Imitation period (18th and 19th centuries) and From the 20th century to the present.

Anahtar Kelimeler

Maltese literature, History of Literature, Literary genres, Maltese poets and writers, Literary works.

Kaynakça

• Axiaq, J. (2005), Dwardu Cachia 1857-1907, Il-Furjana, Malta: Pubblikazzjoni APS Bank Ltd.
• Borg, O. (2010), Minn Mary Meylak sa Simone Inguanez: Identitajiet u Perspettivi, (Yayımlanmamış master tezi), Malta Üniversitesi, Malta.
• Cachia, Mons. L. (2011), Dun Karm – Il-Ħajja tal-Poeta Nazzjonali, Malta: Best Print Ltd.
• Cassar, M. (2007), Il-Konti Saint-Priest, Gioacchino Navarro, u l-Ewwel Poeżiji ppubblikati bil-Malti, Symposia Melitensia, 4, 53-65.
• Cassola, A. (1998-1999), The Vision of the Muslim in Early Maltese Poetry (Eighteenth-Nineteenth Centuries), Scripta Mediterranea, XIX-XX, 77-92.
• Cassola, A. (2000), The Literature of Malta: An Example of Unity in Diversity, Malta: Minima Publishers.
• Cremona, V. A. (2014), Maltese Theatre, National Identity and Theatre in Maltese, Melita Historica, 16(3), 129-138.
• Caruana Dingli, P. (2018), The Culture of Writing in Late Sixteenth-Century Malta: Oliviero and Caterina Vasco’s Charitable Deed, International Institute for Baroque Studies, 2(2), 47-62.
• Falzon, G. (1986), Rebel in the Mind: the Poetry of Mario Azzopardi, Hyphen, 5(1), 19-38.
• Frendo, H. (1978), Manwel Dimech: A Biography, Heritage: an Encyclopedia of Maltese Culture and Civilization, 1(16), 301-304.
• Friggieri, O. (1984), Portrait: Guze Ellul Mercer, Civilization, (16), 446-448.
• Friggieri, O. (1995), L-Istudji Kritiċi Miġbura (1.bs.), Gudja, Malta: Gutenberg Press.
• Friggieri, O. (1998), L-Istorja tal-Poeżija Maltija, Journal of Maltese Studies, 25-26, 122-145.
• Friggieri, O. (2010), Dizzjunarju ta’ Termini Letterarji, Malta: Klabb Kotba Maltin.
• Friggieri, O. (2016), Il-Kantilena Ta’ Pietru Caxaro: Interpretazzjoni Rinaxximentali, Malta: Malta University Press.
• Galea, G. (1948), Il-poezija "Non Omnis Moriar" ta' Dun Karm, Lehen il-Malti, 209-211 (Lullju-Settembru), 89-91.
• Gatt, Ġ. (2010), Richard Taylor: Wieħed mill- ‘Bennejja tal-Malti’, Il-Malti Rivista tal-Akkademija tal-Malti: Xogħlijiet magħżula ta’ Ġuże Gatt, Harġa speċjali LXXXI, 117-132.
• Grima, A. (2014), The Great Mediterranean Nation: Identity Constructs in Maltese Post Independence Literature, Melita Historica, 16(3), 157-174.
• Mizzi, L. F. (1923), What is the Maltese Language, Malta: Progress Printing-Press.
• Montebello, M. (2015), Pietru Caxaru u l-Kantilena tiegħu (2. bs.), Malta: Pubblikazzjoni Faraxa.
• Said, I. (2018), Franciscu Wzzinu, it-Traduttur tal-Ewwel Ktieb bil-Malti Stampat, L-Aċċent, (17), 57-64.
• De Soldanis, G. P. F. A., Bonamico vd. (1931), Tifkiriet Ewlenija ta' Tqabbil Malti, Leħen il-Malti, (7), 3-24.
• Zammit, W. (2007), Three Published Books of Sermons Delivered in Malta between 1694 and 1754, Symposia Melitensia, 4, 123-130.