“Meşâhîrin Karnaval Alayı”: Papağan Gazetesi’nde devrin edebiyatçılarından bahseden mizahî yazılar

Yıl 2021, Sayı: 23, 390 - 404, 21.06.2021

Esengül Sağlam Can

https://doi.org/10.29000/rumelide.949006

Öz

Konusu mizah ve edebiyat olan süreli yayınlar, yayımlandıkları dönemin edebî atmosferini mizah süzgecinden geçirerek yansıtmış, edebiyatın nabzını tutarken mizahın rehberliğine başvurmuştur. Şair ve yazarların mizahî kalem faaliyetlerini yayımladıkları bu gazete ve dergiler, dönemin okurları ve bugünün araştırmacıları için resmî yahut ciddi yayınların karşısında eğlenceli ve alternatif kaynaklar olarak varlığını sürdürmüştür. 1924-1928 yılları arasında Orhan Seyfi [Orhon] tarafından edebî ve mizahî bir gazete olarak çıkarılan Papağan, yazar kadrosunun zenginliği, yazınsal muhtevasının çeşitliliği ve görsel materyalinin estetiğiyle mizah yayınları arasında özel bir yere sahiptir. Yusuf Ziya Ortaç, Selami İzzet Sedes, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Osman Cemal Kaygılı, Halil Nihat Boztepe, Abdülbaki Fevzi Uluboy gibi Türk Edebiyatının önemli isimlerinin eserlerini yayımladıkları Papağan, edebiyatçıların konu edildiği görsel ve yazınsal içeriğiyle de dikkate değerdir. Halil Nihat ve Abdülbaki Fevzi’nin şiirleriyle, Osman Cemal’in revü ve mülakatlarıyla, birçok imzasız yazarın ise kurgu haber ve mizahî fıkralarıyla ele aldığı şair ve yazarlar, kelimeler ve çizgilerle karikatürize edilerek gazetenin okurları eğlendirme amacına hizmet etmiştir. Bu çalışmada, Papağan’ın iki yıllık yayın faaliyetlerinden hareketle dönemin edebiyatçılarını ele alan mizahî yazılar türlerine ve konularına göre tasnif edilmiş, ardından bahsi geçen kişilerin hangi özellikleri ile mizaha konu oldukları ve anlatılanların gerçeklikle ilişkisi incelenmiştir. Edebî içeriğin karikatürlerle desteklendiği çalışmada, söz konusu yıllardaki edebiyat ortamına dair mizahî bir profil çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Süreli yayınlar, mizah, Papağan, Orhan Seyfi, edebiyat ortamı

“Celebrities' Carnival Cortege”: Humorous writings about poets and authors in The Newspaper of Papağan

Öz

Humour and literature periodicals have reflected the literary atmosphere of the period in which they had published through the filter of humour and used the guidance of humour while keeping the pulse of literature. These newspapers and magazines, in which writers and poets published their humorous works, have continued to exist as entertaining and alternative resources for the readers of the period and today's researchers against official publications. The newspaper of Papağan, published by Orhan Seyfi [Orhon] between 1924 and 1928 as a literary and humorous newspaper, is significant for literature history researchers due to its rich content and writer staff which is the foremost authors and poets in Turkish literature. In Papağan, Yusuf Ziya Ortaç, Selami İzzet Sedes, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Osman Cemal Kaygılı, Halil Nihat Boztepe, Abdülbaki Fevzi Uluboy published their stories, poems, plays, essays and interviews. The newspaper is also notable for its visual and literary content about the prominent authors in its period. Writers have been the subjects of Halil Nihat and Abdülbaki Fevzi's poems, Osman Cemal's revues and interviews, and many anonyms’ fictional news and jokes. These people, caricatured with words and lines, have assisted the purpose of the newspaper to entertain the readers. In this study -based on Papağan's two-year publication activity- the humorous writings about poets and authors will be classified according to their genres and topics. Then the subjects of humour and the relationship between fiction and reality are going to be analysed essentially. In the study, supported by cartoons, it will be tried to construct a humorous profile of the literary atmosphere in those years.

Anahtar Kelimeler

Periodicals, humour, Papağan, Orhan Seyfi, literary atmosphere

Kaynakça

• Abdülbaki Fevzi [Uluboy] (3 Mart 1926). Gelenler, Gelmeyenler. Papağan, (108), 1.
• Ahmet Münif [Münif Fehim Özarman] (24 Şubat 1926). Karnaval Mevsiminde: Meşâhîrin Karnaval Alayı [Karikatür]. Papağan, (107), 1.
• Akyüz, K. (1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri (1860-1923). İstanbul: İnkılâp.
• Anber [Osman Cemal Kaygılı] (3 Mart 1926). Halit Fahri Bey ile Mülakat. Papağan, (108), 3.
• Anber [Osman Cemal Kaygılı] (21 Mart 1926). Ramazan Revüsü. Papağan, (111), 2.
• Ayvazoğlu, B. (2000). Ömrüm Benim Bir Ateşti-Ahmet Hâşim’in Hayatı Sanatı Estetiği Dramı. İstanbul: Ötüken.
• Ayvazoğlu, B. (2007). Kâinatça Tanınmış Türk Şiir Kralı Florinalı Nazım ve Şaşaalı Edebî Hayatı. İstanbul: Kapı.
• Bakhtin, M. (2014). Karnavaldan Romana (Der. S. Irzık, Çev. C. Soydemir). İstanbul: Ayrıntı.
• Bozkurt, C. (2019). Türkiye Cumhuriyeti’nin Bir Propaganda ve Tanıtım Hamlesi: 1926 Seyyar Sergi ve Avrupa Seyahati. Belleten, LXXXIII (298), 1097-1130.
• Cemal Nadir [Güler] (20 Mayıs 1925). Nazım Bey kaybolan paketini getirene eserinden on tane mükâfat veriyor [Karikatür]. Papağan, (64), 3.
• Cemal Nadir [Güler] (5 Ağustos 1925). İngiltere Tıp Konferansı’nın, Erkeklerin de Kadınlar Gibi Göğüs ve Bacaklarını Açabilecekleri Hakkında Verdiği Karar Memleketimizde de Tatbik Edilirse [Karikatür]. Papağan, (78), 1.
• Ekici, M. (2003). Selim Sırrı Tarcan’ın Bir Makalesi: “Yeni Zeybek Raksı”. Milli Folklor, 15 (57), 10-25.
• Erdur, O. (2019). Türk-Sovyet Kültürel İlişkilerinde Muhsin Ertuğrul. Karadeniz Araştırmaları, XVI (61), 66-77.
• Firkete (3 Haziran 1925). Meşâhîr Serisi: Fazıl Ahmet Bey. Papağan, (68), 1.
• Gülensoy, T. (1978). Türk Halk Edebiyatı Hakkında. Türk Halk Edebiyatı-İgnácz Kúnos. İstanbul: Tercüman.
• Halil Nihat [Boztepe] (3 Şubat 1926). Mâhitâba İthâfiyeler. Papağan, (104), 1.
• Halil Nihat [Boztepe] (20 Kânunusani 1926). İthâfiyeler. Papağan, (102), 1.
• Halil Nihat [Boztepe] (10 Mart 1926). Mâhitâba İthâfiyeler. Papağan, (109) 1.
• Halil Nihat [Boztepe] (4 Nisan 1926). Mâhitâba İthâfiyeler. Papağan, (115), 1.
• Hemrah [Osman Cemal Kaygılı] (13 Mayıs 1925). Çorum İlhamları. Papağan, (62), 3.
• Hemrah [Osman Cemal Kaygılı] (3 Haziran 1925). Profesör Kúnos Cenaplarına. Papağan, (68), 3.
• Huyugüzel, Ömer Faruk (2013). Yalçın, Hüseyin Cahit. TDV İslâm Ansiklopedisi, (43), 300.
• İmzasız (10 Şubat 1926). Ahmet Haşim Bey ile Mülakat. Papağan, (105), 2.
• İmzasız (28 Nisan 1926). Bir Teşhis. Papağan, (122), 2.
• İmzasız (12 Nisan 1925). Darü'l-Bedayi Sanatkârları “İşsizler” Rolündeler [Karikatür]. Papağan, (54), 2.
• İmzasız (20 Mayıs 1925). Edebî Bir Rica. Papağan, (64), 1.
• İmzasız (7 Nisan 1926). Eşhâsın Dilleri. Papağan, (116), 1.
• İmzasız (24 Mart 1926). Seyyar Sergide Ne Bulunacak?. Papağan, (112), 4.
• İmzasız (29 Mart 1925). Son Eser. Papağan, (50), 2.
• İmzasız (6 Mayıs 1925). Tahlisiye Meclis İdaresine İki Müracaat. Papağan, (60), 4.
• İmzasız (19 Nisan 1925). Üslûbunun Hatırı için. Papağan, (56), 1.
• Papağan [Orhan Seyfi Orhon] (23 Nisan 1924). Hasbihal. Papağan, (1), 1.
• Papağan [Orhan Seyfi Orhon] (30 Temmuz 1924). Karilerimizle. Papağan, (15), 1.
• Tonga, N. (2014). Cumhuriyet Ankarası’nın Devraldığı Edebî Miras: Cumhuriyet Dönemi’ne Kadar Ankara’daki Edebiyat Hayatı ve Edebiyat Mahfilleri. Ankara Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 184-202.
• Yıldırım, T. (2006). Edebiyatımızda Müstear İsimler. İstanbul: Selis Kitaplar.
• Yüzüncü, R. F. (t.y.). Osman Cemal Kaygılı, Hayatı-Şahsiyeti-Eserleri. Ankara: Çığır Kitabevi.