Göç ve dil: Domlara ait anlatılar ve dil döngüleri

Yıl 2021, Sayı: 25, 138 - 153, 21.12.2021

Orhan Varol

https://doi.org/10.29000/rumelide.1032419

Cited By: 1

Öz

Kültürel ve dilsel etkileşimlerin temel nedenlerinden biri göçlerdir. Yeni yaşam alanı, göçmenler için aynı zamanda zihinlerinde baskın toplumların dillerinin anlam ağlarıyla örülmüş yeni bir dil alanı oluşturmak anlamına gelmektedir. Göç edilen bölge ve toplumları, dil döngüsünün ekonomik ve sosyal olanaklar sunan dışsal belirleyicileri görünümündedir. Bu belirleyicilerden kaynaklı bir isteklendirme ile bireyin zihnine yerleşen diller ve özelliklerinin kullanım ve işlevlerine bağlı olarak çokdillilik döngüsü harekete geçmektedir. Konuşucuların dil yetkinliklerini belirten dil döngüsü, baskın toplumların dillerinin kendi anadillerine göre daha belirgin bir biçimde edinildiği dil geçişleri ile gerçekleşmektedir. Romani Domların dil edinim ve çokdillilik süreçlerine bağlı olarak betimlenen dil geçişleri ve döngüleri, toplumsal dil görünümleri yanında Domani anlatılarına yerleşen anlam örgüleri içinde de bulunmaktadır. Domların kökenleri ve göç süreçleri ile gizli dil kullanımları konularındaki anlatılardan Dom dilinde olanların sözce yapıları içindeki biçimbilimsel ve anlamsal açıklamalar, göç ve dil döngüsü bağlamında değerlendirilmektedir. Domların göçebe toplum yapılarıyla ilişkilendirilebilecek sözcük dağarcıklarından, doğadaki bir varlığın zamansal ve mekânsal sürekliliği ve yakınlığının o varlığın bir ad kazanımında belirleyici olduğu anlaşılmaktadır. Kurmanci Kürtçesi ve Türkçenin, Doğu Anadolu Domlarının yerleşik yaşama uyumunda ve çokdilli söz varlıklarının oluşumunda belirleyici rolleri bulunmaktadır. Anadil olan Domaninin, toplumsal gereklilikle gizli dil olarak kullanım sürecinin, toplumlar arası uyumun iyileştirilmesi ile eş orantılı olarak güvenlik ihtiyacı ve ekonomik kaygılardan toplumsal nezaket göstergesine evrildiği anlatılarla karşılaşmaktayız.

Anahtar Kelimeler

Göç ve dil, çokdillilik, Domca, dil uyumu, dil döngüsü

Migration and language: The narratives and language circles of the Doms

Öz

Migration is one of the main reasons for cultural and linguistic interactions. For immigrants, a new home entails constructing a new linguistic home in their minds based on the meaning networks of the dominant societies' languages. The region of immigration and its communities there view as external variables for the individual speaker, providing economic and social opportunities. Languages and their characteristics that settle in the mind of an individual with motivation derived from these oppurtinities activate the multilingualism circle, depending on languages use and functions. The language circle, which indicates the language competencies of the speakers, takes place during language transitions, when dominant cultures' languages are acquired more effectively than their mother tongues. The semantic networks incorporated in the Domani narratives, as well as their social language appearances, comprise language transitions and circles, which are characterized according to the Romani Doms' language acquisition and multilingualism processes. In the context of migration and language circle, the morphological and semantic explanations in the utterance structures of Dom language narratives on the Dom's origins and migration processes, as well as their usage of secret language, are assessed. From the vocabulary that can be associated with the nomadic processes of the Dom, it is understood that the temporal and spatial continuity and proximity of an entity in nature is determinant in the acquisition of a name of that entity. Kurmanci Kurdish and Turkish have a decisive role in the adaptation of Eastern Anatolian Doms to settled life and in the formation of their multilingual vocabulary. We encounter narratives in which the native language, Domani, evolves into a secret language depending on social necessity, and in parallel with the improvement of inter-communal harmony, it evolves from security needs and economic concerns to social courtesy.

Anahtar Kelimeler

Migration and language, multilingualism, Domani, language harmony, language circle

Kaynakça

• Adserà, A., and Pytliková, M. (2015). The Role of Language In Shaping International Migration. The Economic Journal, 125(586), F49–F81. http://www.jstor.org/stable/24737560.
• Adserà, A.,and Pytlikova, M. (2016). Language and Migration. 10.1007/978-1-137-32505-1_13.
• Bialystok, E., and Hakuta, K. (1999). Confounded Age: Linguistic and Cognitive Factors in Age Differences for Second Language Acquisition. David Birdsong (Editor.): Second Language Acquisition and the Critical Period Hypothesis. Mahwah, NJ and London: Lawrence Erlbaum Associates. 161-181.
• Bhatt, R. (2003). Topics in the Syntax of the Modern Indo-Aryan Languages, Negation and Negative Polarity, Erişim adresi: http://web.mit.edu/rbhatt/www/24.956/neg.pdf
• Buran, A., ve Çak, Y, B. (2012). Türkiye’de diller ve etnik gruplar, Akçağ yayınları, Türk dili ve dilbilimi: 46.
• Deniz, O., ve Etlan, E. (2009). Kırdan kente göç ve göçmenlerin uyum süreci üzerine bir çalışma: Van örneği, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6 (2): 472-499.
• Foggo, H., Tarlan, V., Karabıyık.,K E., ve Bayraktar, S. (2016). Dom Migrants from Syria, Living at the Bottom, On the Road Amid Poverty and Discrimination, Development Workshop, Erişim adresi:https://asylumineurope.org/wpcontent/uploads/2017/11/resources_2016.11developmentworkshopreportdomlivingatthebottom.pdf
• Dustmann, C. (1994). Speaking Fluency, Writing Fluency and Earnings of Migrants, Journal of Population Economics, 7, 133–156.
• Karan, U. (2017). Görmezlikten Gelinen Eşitsizlik: Türkiye’de Romanların Barınma ve Eğitim Hakkına Erişimi, Uluslararası Azınlık Hakları Grubu (MRG), Sıfır Ayrımcılık Derneği.
• Kenrick, D. (2000). Romany Origins and Migration Patterns. International Journal of Frontier Missions, 3 (17), 37-40.
• Kerswill, P. (2006). Migration and Language. Klaus Mattheier, Ulrich Ammon & Peter Trudgill (Editors.) Sociolinguistics/Soziolinguistik. An internationalhandbook of thescience of languageandsociety, 2 ndedn., Vol 3. Berlin: De Gruyter.
• Kolukırık, S. (2008). Türkiye’de Rom, Dom ve Lom Gruplarının Görünümü, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları 8, 145-154.
• Herin, B. (2016). Elements of Domari Dialectology. Mediterranean Language Review, 23, 33–73.
• Matras, Y. (2000). Two Domari legends about the origin of the Doms. Romani Studies, 5th series, 10: 53-79.
• Matras, Y. (2005). Language contact, language endangerment, and the role of the ‘salvation linguist’, Peter K. Austin (Editor), Language Documentation and Description, vol 3. London: SOAS. 225-251.
• Matras, Y. (2007). Angloromani: A DifferentKind of Language?, Author(s): Yaron Matras, Hazel Gardner, CharlotteJonesandVeronicaSchulman Source: Anthropological Linguistics, Summer, 2007, Vol. 49, No. 2 (Summer, 2007), 142-184.
• Matras, Y. (2012). A Grammar of Domari, Georg Bossong Bernard Comrie Matthew Dryer (Editors). Mouton Grammar Library.
• Varol, O. (2019). Tehlikedeki Doğu Anadolu Domcası: Dilsel Etkileşim ve Birinci Dilde Gerileyici Çokdillilik, Dilbilimde Güncel Tartışmalar, Dilbilim Derneği Yayınları, s. 59-75.
• Varol, O. (2020). Tehlikedeki / Gizli Dil Domani Sözcük Listesi Üzerine Bir Çalışma, Uluslararası Dil Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 3 (2) , 206-222. DOI: 10.37999/udekad.796473.
• Wei, L. (2007). Dimensions of Bilingualism, The Bilingualism Reader,/Editörler: Li Wei (Editor). Routledge. s. 1-23.
• Altun, E. (2010) Domlar, Erişim adresi: http://www.ercisnet.com/eyyup-altun-duvarin-arkasi-domlar-y1170.html
• Migrations of the Romani People (2012) National Geographic Society, Erişim adresi: https://media.nationalgeographic.org/assets/file/romani_MIG.pdf
• ROMLEX (t.y) ‘From India to Europe ‘Romani Lexicon, Project Education of Roma Children in Europe’, Erişim adresi: http://romani.uni-graz.at/romani