Gerontoloji ve edebiyat: Genel bir bakış

Yıl 2022, Sayı: 27, 728 - 744, 21.04.2022

Murat Öğütcü

https://doi.org/10.29000/rumelide.1105702

Öz

Gerontoloji, yani yaşlılık bilimi gerek ülkemizde gerekse yurtdışında öncelikli olarak tıbbın bir alt alanı olarak irdelenmiş; bireyin ve toplumun zihinsel, bedensel, sosyal ve kültürel olarak yaşlanması konusu son yıllarda sosyoloji, coğrafya, spor bilimleri ve çevre bilimleri gibi bazı sosyal bilimlerde ve fen bilimlerinde alt çalışma alanları olarak gündeme gelmiştir. Gerontoloji ile insanın zihninin ve bedeninin yaşlanması, bunun birey ve toplum üzerindeki etkilerinin incelenmesi tıp, sağlık bilimleri ve sosyoloji alanında yeni bakış açıları ve çözüm önerileri sunulmuşsa da yaşlılığın kuramsal çerçeveleri içerisinde şiir, tiyatro ve düzyazı eserleri incelenmemiştir. Bu eksikliği gidermeyi ve edebiyat çalışmalarına yeni bir soluk getirmeyi amaçlayan bu çalışmada Alman sosyal gerontologların ve İngiltere ile Amerika Birleşik Devletleri’nde bu alanda yayınlanan çalışmaların üzerinde durularak bunların edebi metinleri inceleme konusunda hangi metotlar çerçevesinde kullanılabileceği irdelenip Tarancı’nın “Yaş Otuz Beş,” Shakespeare’in Kral Lear ve Hesse’nin Siddhartha eserleriyle örneklendirilecektir. Bu örneklendirmelerin çerçevesi ise genel ve ilgili türlerin özel metot önerileri ile çizilecektir. Genel metotlarda incelenecek eserdeki yaş grupları ve bu grupların birbiriyle ilişkileri, eserlerin yazıldığı ve sonrasında alımlandığı dönemlere göre yapılması gerekliliği vurgulanacaktır. Eserin türü özelinde metot önerilerde ise şiirde kalıp ve kafiye unsurlarıyla biçim ve kullanılan dil, konu, bakış açısı gibi unsurları barındıran içerik konularında eski ve yeninin ele alınışının incelenmesinin gerekliliği vurgulanacaktır. Tiyatroda ise tiyatro eserinin hem metne hem de gösteriye dayalı unsurları göz önünde bulundurulması gerekliliğinin altı çizilecektir. Gerontolojik bir düzyazı okumasında ise karakter, bakış açısı, yer ve zaman, olay örgüsü ve çatışma ekseninde nelere dikkat edilmesi gerekebileceği vurgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Edebi kuram, gerontoloji, şiir, Cahit Sıtkı Tarancı, tiyatro, William Shakespeare, düzyazı, Hermann Hesse

Gerontology and literature: A general overview

Öz

Gerontology, the science of old age, has been studied primarily as a sub-field of medicine both in our country and abroad. The subject of mental, physical, social and cultural ageing of the individual and society has come to the fore as sub-fields of study in some social and natural sciences such as sociology, geography, sports sciences and environmental sciences. Although the use of gerontology to understand the effects of the ageing of the mind and body on the individual and society has presented new perspectives and solutions in the fields of medicine, health sciences and sociology, poetry, drama and prose works have not been studied within such theoretical frameworks. Therefore, this study aims to fill in this gap and bring a new breath to literary studies by analysing German social gerontologists and the studies published in this field in the United Kingdom and the United States and illustrate the methods that can be used to analyse sample literary texts, including Tarancı’s “Yaş Otuz Beş,” Shakespeare’s King Lear, and Hesse’s Siddhartha, from a gerontological perspective. The framework of these exemplifications will be drawn with general and specific methodological suggestions of the said genres. In general methods, it will be emphasized that the age groups and the relations of these groups with each other in the literary works need to be examined both in the periods they were written and when they were received later on. In methodological suggestions specific to the genres of the literary works, the necessity of examining the old and the new in both form and content in the readings of poetry will be emphasized. In readings of drama, on the other hand, it will be underlined that both the text and the performance should be taken into consideration in such readings. In gerontological readings of prose works, it will be emphasized what might need to be considered in terms of character, point of view, setting, plot, and conflict analyses.

Anahtar Kelimeler

Literary theory, gerontology, poetry, Cahit Sıtkı Tarancı, drama, William Shakespeare, prose, Hermann Hesse

Kaynakça

• Abrams, P. (1982). Historical Sociology. Shepton Mallet: Open Books.
• Aksu, H. (2006). Musallâ Taşı. Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 31, s. 222-223). İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.
• Arslan, A. (2020). Klasik Arap Şiirinde ‘Yaşlılık.’ Tasavvur / Tekirdağ İlahiyat Dergisi, 6 (1): 49-64.
• Artan, T., & Irmak, H. S. (2018). Feminist Gerontoloji Bağlamında Yaşlılığın Kadınsallaşması. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 5 (2): 236-243.
• Ball, H. (2011). Hermann Hesse: Sein Leben und Sein Werk. Volker Michels (Ed.). Göttingen: Wallstein.
• Basting, A. D. (1995). The Stages of Age: The Growth of Senior Theatre. The Drama Review 39 (3): 113–114.
• Bayat, A. H. (2016). Tıp Tarihi. İstanbul: Geleneksel Tıp.
• Bayıltmış Öğütcü, O. (2017). Toplumsal Cinsiyetin Edimselliği ve Ortaçağ Nasihatnameleri. H. Reis & A. Özüm (Ed.), İngiliz Edebiyatında Toplumsal Cinsiyet içinde (s. 35-59). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Bektaş, O. E. (2017). Postmodern Dünyada Yaşlı Olmak. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi 10 (2): 9-18.
• Butler, R. N. (1963). The Life Review: An Interpretation of Reminiscence in the Aged. Psychiatry 26: 65–76.
• Bertaux, D., & Kohli, M. (1984). The Life Story Approach: A Continental View. Annual Review of Sociology 10: 215-237.
• Çapcıoğlu, İ., & Alpay, A. (2019). Çevresel Gerontoloji Bağlamında ‘Yerinde Yaşlanma’nın Temel Belirleyicileri ve Aktif Yaşlanma Süreciyle İlişkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 8 (3): 1949-1966.
• Daatland, S. O. (2009). How to Manage Generations: Solidarity Dilemmas in a European Perspective. R. Edmondson & H. von Kondratowitz (Ed.), Valuing Older People: A Humanist Approach to Ageing içinde (s. 123-128). Bristol: Policy Press.
• Dante, A. (2008). İlahi Komedya. (S. Satar. Çev.). İstanbul: Roman.
• Everson, S. (1997). Aristotle on Perception. Oxford: Clarendon Press.
• Güçlü, G. (2020). Christopher Isherwood’s A Single Man: A Work of Art Produced in the Afternoon of an Author’s Life. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Ö8: 548-562.
• Hesse, H. (2008). Siddhartha. (K. Şipal. Çev.). İstanbul: Can.
• Jouanna, J. (2012). Greek Medicine from Hippocrates to Galen: Selected Papers. (N. Allies Çev.). Leiden: Brill.
• Kalpaklı, F. (2017). Representation of Old Age and Pain in Iris. Journal of Narrative and Language Studies 5 (9): 65-72.
• Kertzer, D. (1983). Generation as a Sociological Problem. Annual Review of Sociology 9: 125-149.
• Knowles, R. (2002). How Shakespeare Knew King Lear. Shakespeare Survey 55: 12-35.
• Koçman, A. (2006). Sosyal Gerontoloji ve Görevleri. Toplum ve Sosyal Hizmet 17 (1): 133-140.
• Kohli, M. (1999). Private and Public Transfers between Generations: Linking the Family and the State. European Societies 1 (1): 81-104.
• Kohli, M. (1988). Ageing as a Challenge for Sociological Theory. Ageing and Society 8: 367-394.
• Kohli, M., Rosenow, J., & Wolf, J. (1983). The Social Construction of Ageing through Work: Economic Structure and Life-world. Ageing and Society 3: 23-42.
• Kohli, M., & Meyer, J. W. (1986). Social Structure and Social Constructions of Life Stages. Human Development 29: 145-180.
• Kohli, M., & Szydlik, M. (2000). Introduction. Kohli, M., Szydlik, M. (Ed.), Generationen in Familie und Gesellschaft içinde (s. 7-18). Opladen: Leske and Budrich.
• Mannheim, K. (1928). Das Problem der Generationen. Kölner Vierteljahrsshefte für Soziologie 7: 309-330.
• Metchnikoff, E. (1903). The Nature of Man: Studies in Optimistic Philosphy. (P. C. Mitchell. Çev.). London: G. P. Putnam’s Sons.
• Montrose, L. (1983). Of Gentlemen and Shepherds: The Politics of Elizabethan Pastoral. ELH 50 (3): 415-459.
• Myerhoff, B. (1992). Remembered Lives. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press, 1992.
• Öğütcü, M. (2019). Of Fathers and Sons: Inter-Generational and Intrafamilial Loyalties and Conflict in Shakespeare’s Elizabethan History Plays. K. Bronk-Bacon (Ed.), ‘Experienc’d Age knows what for Youth is fit’? Generational and Familial Conflict in British and Irish Drama and Theatre içinde (s. 67-102). Oxford: Peter Lang.
• Özgür, E. M. (2019). Yaşlanmanın Coğrafyaları: Coğrafi Gerontolojide İlerleme, Tartışmalar ve Araştırma Gündemi. Coğrafi Bilimler Dergisi 17 (1): 78-109.
• Özkan-Gürcü, Ö. (2019). Once upon a Time Admire, Now Disregarded: Paternal Anguish and Loss of Authority with Old Age in The Merchant of Venice The Merchant of Venice and King Lear. K. Bronk-Bacon (Ed.), ‘Experienc’d Age knows what for Youth is fit’? Generational and Familial Conflict in British and Irish Drama and Theatre içinde (s. 103-117). Oxford: Peter Lang.
• Özkul, M., & Kalaycı, I. (2016). Türkiye’de Yaşlılık Çalışmaları. Sosyoloji Konferansları 52 (2): 259-290.
• Phillipson, C. (2013). Ageing. Cambridge: Polity Press.
• Plummer, K. (1983). Documents of Life: An Introduction to the Problems and Literature of a Humanistic Method. London: Allen and Unwin,.
• Putnam, R. D., & Goss, K. A. (2001). Einleitung. Putnam, R. D. (Ed.), Gesellschaft und Gemeinsinn: Sozialkapital im Internationalen Vergleich içinde (s. 15-44). Güttersloh: Bertelsmann Stiftung.
• Reis, H. (2013). Chaucer and the Representation of Old Age. Ankara: Ürün.
• Riley, M. W. (1987). On the Significance of Age in Sociology. American Sociological Review 52: 1–14.
• Rosenthal, G. (2000). Historische und familiale Generationenabfolge. Kohli, M., Szydlik, M. (Ed.), Generationen in Familie und Gesellschaft içinde (s. 162-178). Opladen: Leske and Budrich.
• Ross, W. D. (1976). Plato’s Theory of Ideas. London: Clarendon Press.
• Schechler, J. (2002). Sozialkapital und Netzwerkökonomik. Frankfurt: Lang.
• Schwarz, B. (2013). Intergenerational Conflict: The Case of Adult Children and their Parents. Isabelle, A., Dieter, F. (Ed.), Intergenerational Relations: European Perspectives on Family and Society içinde (s. 131-145). Bristol: Policy Press.
• Shakespeare, W. (2017). Kral Lear. (Ö. Nutku. Çev.). İstanbul: İş Bankası.
• Shakespeare, W. (2004). As You Like It. (J. Dusinberre. Ed.). London: Arden.
• Shakespeare, W. (1997). King Lear. (R. A. Foakes. Ed.). London: Arden.
• Shapiro, J. (2015). 1606: Shakespeare and the Year of Lear. New York: Faber.
• Spitzer, A. B. (1973). The Historical Problem of Generations. American Historical Review 78: 1263.
• Şahin, G. (2020). Yeni Bir Alan: Gerokinesiyoloji. Geriatrik Bilimler Dergisi 3 (1): 37-43.
• Tarancı, C. S. (2007). Otuz Beş Yaş. Otuz Beş Yaş: Bütün Şiirleri içinde (s. 202-203). İstanbul: Can.
• Thane, P. (2000). Old Age in English History: Past Experiences, Present Issues. Oxford: Oxford University Press.
• Tremmel, J. C. (2009). A Theory of Intergenerational Justice. London: Earthscan.
• Veblen, T. (1915). The Theory of the Leisure Class: An Economic Study of Institutions. London: Macmillan.
• Veith, W. (2006). Intergenerationelle Gerechtigkei: Ein Beitrag zur Sozialethischen Theoriebildung. Stuttgart: Kohlhammer.
• Woodward, K. M. (1999). Figuring Age: Women, Bodies, Generations. Bloomington, IN: Indiana University Press.