Hayat Mecmuası’nda edebiyat öğretimi üzerine yapılan tartışmaların değerlendirilmesi

Yıl 2022, Sayı: 27, 416 - 441, 21.04.2022

Yasemin Işık

https://doi.org/10.29000/rumelide.1106128

Öz

2 Aralık 1926- 5 Mayıs 1930 tarihleri arasında 146 sayılık bir koleksiyon meydana getirerek, yeni devletin sesi olarak yayımlanan Hayat Mecmuası’nın yazarları, Türk İnkılâbı ile gelen değerlerin sanat yardımıyla halka benimsetilebileceği, haz ve neşenin, estetik değerlerin, Atatürk ilke ve inkılâplarının “edebiyat öğretimi” ile gençlere kazandırılabileceğini savunan, eğitimcileri ve edebiyatçıları okullardaki edebiyat öğretiminin yenileştirilmesinde sorumlu tutan, ‘ortaöğretim kurumlarındaki edebiyat öğretiminin önemi ve niteliği’ni işleyen birçok makale yayımlamışlardır. Ali Canip (Yöntem), Köprülüzade Mehmet Fuat, Mehmet Emin (Erişirgil), Hasan Âli (Yücel), Mehmet Saffet, M. Nermi, Mehmet Ali Tevfik Beyler, Öğretmen Hıfzı Tevfik Bey gibi derginin önemli isimleri, Batının edebiyat öğretimindeki yaklaşım ve uygulamalarını (Amerikalı uzmanlardan, Salomon Renak, Fransız Edebiyat Tarihi Profesörü Gustav Lanson, Alfred Kruze, Paul Kruze gibi isimlerden) örnek göstererek bizdeki edebiyat anlayışını ve öğretimini, yayınları karşılaştırmalı olarak sorgulamışlar; Cumhuriyet öncesi dönem edebiyat anlayışı ve dili (özellikle Divan Edebiyatı) ile Cumhuriyet sonrası bunların nasıl değişmesi gerektiğine dair karşılaştırmalar yaparak hazırlanacak yeni programlar, kitaplar, broşürler üzerine birbirleriyle tartışmışlardır. Yeni program çerçevesinde Batı edebiyatlarına yer verilmesinin ‘kozmopolitlik’e sebep olup olmayacağı tartışmaları da dönemin Batılılaşma algısını anlamamız açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmada edebiyat anlayışı ve öğretimine ilişkin tüm bu tartışmalar analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hayat Mecmuası, edebiyat öğretimi, edebiyat öğretimi üzerine tartışmalar

Evaluation of the discussions held on the teaching of literature in Hayat Mecmuası

Öz

The authors of Hayat Magazine, which was published as the voice of the new state by creating a 146-numbered collection between 2 December 1926 and 5 May 1930, published many articles in the magazine which were defending that the new values brought by the Turkish Revolution were possible to be adopted by the public through arts, aesthetical values, joy and pleasure, Ataturk’s principles and revolutions could be taught to the youth through “literature training”, holding the teachers and men of letters responsible for renovating the literature education at schools, telling the important and quality of literature education at secondary schools. Important authors of the magazine like Ali Canip (Yöntem), Köprülüzade Mehmet Fuat, Mehmet Emin (Erişirgil), Hasan Ali (Yücel), Mehmet Saffet, M. Nermi, Mehmet Ali Tevfik, Hıfzı Tevfik gave examples from the approaches and applications in literature education of the West (such names as the American experts, Salomon Renak, the French Literature History Professor Gustav Lanson, Alfred Kruze, Paul Kruze) and questioned the literature understanding and education in our system by comparing the publications; and discussed with each other about the literature understanding and language in the pre-Republican Period (especially Divan literature) and made some comparisons for changing these during the Republican period and worked on the new curriculum, books, brochures etc. It is also important to know the discussions about whether including the Western literature in the new curriculum would cause cosmopolitanism or not for understanding the Westernization perception of the time. In this study, all of these discussions regarding the literature understanding and education are going to be assessed.

Anahtar Kelimeler

Hayat Magazine (Hayat Mecmuası), literature education, discussions on literature education

Kaynakça

• Erişirgil, M. E. (2 Aralık 1926). Hayat Ne İçin Çıkıyor? Hayat Mecmuası, 1 (1), 1-2.
• Erişirgil, M. E. (15 Ağustos 1929). Edebiyat Tedrisatında Halli Güç Mesele. Hayat Mecmuası, 6 (137), 127-128.
• Köprülüzade, M. F. (11 Ağustos 1927). Orta Tedrisatta Edebiyat Programı Meselesi. Hayat Mecmuası, 2 (37), 202-203.
• Mehmet Saffet. (7 Mart 1929). Mekteplerimizde Edebiyat Tedrisatı. Hayat Mecmuası, 5 (119), 281.
• Yöntem, A. C. (14 Temmuz 1927). Orta Tedrisatımızda Edebiyat. Hayat Mecmuası, 2 (33), 123-124.
• Yöntem, A. C. (21 Temmuz 1927). Orta Tedrisatımız İçin Hangi Eserleri Seçeceğiz? Hayat Mecmuası, 2 (34), 143-144.
• Yöntem, A. C. (4 Ağustos 1927). Orta Tedrisatta Edebiyat Programına Dair. Hayat Mecmuası, 2 (36), 183-184.
• Yöntem, A. C. (18 Ağustos 1927). Edebiyat Tedrisatı Meselesi; Bugünkü Programın Akamet ve Sakameti. Hayat Mecmuası, 2 (38), 223-225.
• Yöntem, A. C. (1 Eylül 1927). Lise Edebiyat Programının Tadili Münasebetiyle; Muaddel Program Karşısında Tedrisatımız ve Muallimlerimiz. Hayat Mecmuası, 2 (40), 264-265.
• Yöntem, A. C. (1 Aralık 1927). Edebiyat Tedrisatının Yeni Veçhesi Çocukları Kozmopolit Yapar mı? Hayat Mecmuası, 3 (53), 4-5.
• Yücel, H. Â. (15 Ağustos 1929). Yeni Program Etrafında: Orta Tedrisatta Edebiyat. Hayat Mecmuası, 6 (137), 152.
• Afet İnan, A. (1971). Mustafa Kemal Atatürk’ten Yazdıklarım. Millî Eğitim Bakanlığı Yayını.
• Akyüz, Y. (1978). Türkiye’de Öğretmenlerin Toplumsal Değişmedeki Etkileri (1848-1940). Doğan Basımevi.
• Akyüz, Y. (1992). Atatürk’ün Eğitim Düşüncesinin Kökenleri. ATAM Dergisi, 8 (23), 233-239.
• Akyüz, Y. (2004). Osmanlıdan Cumhuriyete Geçerken Gençliğin Düşünce ve Niteliklerindeki Dönüşümlere Bir Bakış. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, (56), 5-8.
• Akyüz, Y. (2006). Türk Eğitim Tarihi (M.Ö. 1000- M.S. 2006). PegemA Yayıncılık.
• Atatürk Yolu Dergisi (1959). 2, 7-9................................
• Araz, R. (1998). Türk Dili ve Edebiyatı Dersinin Müfredat Programına Ait Problemler ve Çözüm Yolları. Millî Eğitim, 138, 42-48.
• Beyreli, L. (2010). Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi. Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları (07-09 Aralık 2005) içinde (s. 437-480). (Hazırlayan: Parlak, M. A.), Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Binbaşıoğlu, C. (1998). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Bilimleri Tarihi. Ankara H. Hüsnü Tekışık Eğitim Geliştirme Merkezi Yayını.
• Binbaşıoğlu, C. (2014). Başlangıçtan Günümüze Türk Eğitim Tarihi. Anı.
• Cicioğlu, H. (1985). Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Ortaöğretim (Tarihi Gelişimi). Ankara Üniversitesi Yayını.
• Cicioğlu, H. (2010). Türkiye Cumhuriyetinde Ortaöğretimin Gelişimi. Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları (07-09 Aralık 2005) içinde (s. 137-172). (Hazırlayan: Parlak, M. A.), Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Çaycı, A. (2005). Atatürk ve Tarihi Boyutu İçinde Çağdaşlaşma. Atatürk ve Çağdaşlaşma- Belgeler ve Görüşler içinde (s. 99-116). (Hazırlayanlar: Saray, M.; Tosun, H.), Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Demir, M. (2005). Hayat Mecmuası Etrafında Gelişen Sanat Faaliyetleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Ergün, M. (1997). Atatürk Devri Türk Eğitimi. Ocak.
• Göçgün, Ö. (2009). Atatürk ve Edebiyat. Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü- Atatürk Dönemi (1920-1938) içinde (Cilt. 2, s. 942-943), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu-Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Gök, H. V. (2011). Atatürk ve İnönü Dönemi Kültür Politikaları. Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi.
• Gökalp, Z. (2010). Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak. Akçağ.
• Gündüz, M. (2010). Son Dönem Osmanlı, Erken Dönem Cumhuriyet Aydınlarının Fikir Kaynakları. Osmanlı Mirası Cumhuriyet’in İnşası-Modernleşme, Eğitim, Kültür ve Aydınlar içinde (s. 19-81), Lotus.
• Işık, Y. (2007). Hayat Mecmuası’nın Eğitim Açısından İncelenmesi (1926-1930). Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Işık, Y. (2009). Hayat Mecmuası. Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü- Atatürk Dönemi (1920-1938) içinde (Cilt. 1, s. 258-260), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu-Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Işık, Y. (2018). Erken Cumhuriyet Dönemi Süreli Yayınlarının En Önemlilerinden Biri Olan Hayat Mecmuası’nda Edebiyat Öğretimi Üzerine Yapılan Tartışmalar. ISHE- V. Uluslararası Tarih Eğitimi Sempozyumu (10-12 Mayıs 2018) Bildiri Özetleri Kitabı içinde (s. 32), PegemA.
• Işık, Y. (2020a). Mustafa Kemal Atatürk’ün Eğitimci Kişiliği ve Başöğretmen Unvanı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 7 (1), 173-196.
• Işık, Y. (2020b). Hayat Mecmuası Çerçevesinde Türk İnkılâbının Değerlendirilmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 7 (3), 76-130.
• Işıksalan, N. (2000). Cumhuriyet Dönemi Türk Dili ve Edebiyat Öğretimi. Tömer Dil Dergisi, 97, 12-37.
• Kavcar, C. (1974). II. Meşrutiyet Devrinde Edebiyat ve Eğitim (1908-1923). Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları: 41.
• Kavcar, C. (1982). Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Üzerine. Millî Eğitim, 59, 33-35.
• Kaya, T. (1996). Türk Dili ve Edebiyatı Eğitiminde Metin Seçimi. Türk Edebiyatı, 277, 23-25.
• Mardin, Ş. (1985). 19. YY’da Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (Cilt. 2, s. 342-351), İletişim Yayınları.
• M.E.B. (2000). 2001 Yılı Başında Millî Eğitim. (Hazırlayanlar: Işık, Y.; Aksoy, Z.; Katırcı, M.), Millî Eğitim Bakanlığı Yayını.
• Moran, B. (1988). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. Cem Yayınevi.
• Safa, P. (2006). Türk İnkılâbına Bakışlar. Ötüken Neşriyat.
• Şeker, K. (2006). İnönü Dönemi Kültür Hayatı (1938-1950). Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Tevfik Fikret. (2016). Rübab-ı Şikeste. (Yayına Hazırlayan: Kanar, M.), Say.
• Tezcan, M. (1989). Atatürk’ün Eğitim Anlayışına Felsefi ve Sosyolojik Bir Yaklaşım. ATAM Dergisi, 15, 557-594.
• Tunaya, T. Z. (2016). Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayını.
• Uçman, A. (1998). Hayat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt. 17, s. 12-14), Türkiye Diyanet Vakfı.
• Yalçın, S. (2013). Türk Modernleşmesi ve Atatürk. Semih Yalçın İlmi Makaleler içinde (Cilt. 2, s. 113-121). (Yayına Hazırlayan: Erdoğan Özünlü, E.), Berikan Yayınları.
• Yetiş, K. (2009). Edebiyat Tarihi ve Edebiyatla İlgili İncelemeler Üzerine Bir Değerlendirme. Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü- Atatürk Dönemi (1920-1938) içinde (Cilt. 2, s. 967-978), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu-Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Yılman, M. (2003). Eğitimin Tarihsel Temelleri. Öğretmenlik Mesleğine Giriş içinde (s. 21-46), PegemA.