“Söylememek harcısı söylemeğün hâsıdur/söylemeklik harcısı gönüllerin pâsıdur”: Od/Bizim Yunus romanında susmanın ihlali

Yıl 2022, Sayı: 29, 285 - 300, 21.08.2022

Yahya Aydın , Nesibe Aksoy

https://doi.org/10.29000/rumelide.1164162

Öz

İlahi kökenli kelam, başlangıca işaret eder. O, her türlü noksanlıktan münezzeh olup aynı zamanda eylemdir çünkü kâinat sözle yaratılmıştır. Lakin sessizlik belki daha ezelîdir. İnsanlar için de sözü yerinde ve kararında söylemek, daima önemli olagelmiştir. Ancak kelimelerin kifayetsiz olduğu kimi durumlarda susmasını da bilmek gerekir. Bu yönüyle susmak/sessizlik ancak erbabının anlayabileceği özel bir dil kisvesine bürünür. Sükût, anlatmak konusunda dilin yetersizliğini gösterdiği gibi anlamı çoğaltmanın veya dilin kendisini aşmanın da bir aracına, göstergesine dönüşebilir. İnsanlık tarihinin büyük anlatıcıları, aynı zamanda susmanın da ustalarıdır. Bu sayede dinleyiciyi ve okuru, daha etkin bir konuma yükselten bu sanatçılar, yapıtlarına ebedîlik kazandırabilmişlerdir. Bu çalışmada İskender Pala’nın Od/Bizim Yunus romanı, sessizlik/susma estetiği bağlamında irdelenmiştir. Bu inceleme bir bakıma, okurun kendi metnini oluşturma çabası olarak da değerlendirilebilir. Anlam, okuma eyleminin sonucunda oluşan müşterek bir şey ve okur, yazarın/anlatıcının konuğu ise, metin bunun için gerekli şartları haiz olmalıdır. Okurun doğumu/yetişmesi, yazarın/anlatıcının amaçlarından biri olmalıdır. Od/Bizim Yunus romanı, kurgusal açıdan başarılı olmasına rağmen hikâyenin, kadim “Açıklama katmadan anlatabilmek anlatma sanatının yarısı eder” ilkesini göz ardı etmiş görünmektedir. Zira şairin dediği gibi “Sükût suretinde/Çok koyu düşer ses.” Anlatıcının çoğu zaman anlatmanın coşkusuna kendisini kaptırarak her şeyi açıkladığı ve okurun muhayyilesini, icat kabiliyetini devre dışı bıraktığı bu roman, böylelikle tekrar okunma ve farklı yorumlamalara açık bir metin olma vasfını kısmen kaybetmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Od/Bizim Yunus Romanı, İskender Pala, Sessizlik, Susma

“Keeping back is the exclusive way of saying/the act of saying is the rust of hearts”: the breach of keeping back in the novel Od/Bizim Yunus“

Öz

Kalam that has supernal origins indicates a beginning. God is excluded from all sorts of absence and, at the same time, it is the activity because the universe was created by means of saying. However, the silence is probably more eternal. As for humans, saying the words properly and reasonably has always been important. Nevertheless, it is crucial to know to keep back on some occasions when the words are insufficient. From this perspective, keeping back/silence becomes a special language that only competent people can understand. Silence may mean the insufficiency of language in telling on the other hand it may become the indicator or tool of enhancing the meaning or the excel of the language. The biggest narrators of human history are the masters of silence at the same time. Thanks to this, the artists were able to elevate their audiences or reader to a more effective level and thus they were able to provide eternity to their works. In this study, the novel Fire/Our Yunus (Od/Bizim Yunus) by İskender Pala was analyzed within the context of the aesthetics of silence/keeping back. In a sense, this study can be regarded as an effort of the reader to create his own text. If meaning is a common thing that is formed after the activity of reading and the reader is the guest of the author/narrator, the text should have the necessary conditions for it. The birth/growth of the reader should be assumed as one of the purposes of the author/work/narrator. Although the novel Od/Bizim Yunus is successful in terms of fiction, it seems that it has ignored the ancient principle of the story stating that “Telling without adding explanation means the half of the art of narration”. Because “The voice becomes very dark in the form of silence”, as the poet states. This novel in which the narrator is mostly fascinated by the joy of narrating, explained everything and inactivates the imagination and inventiveness of the reader thus have partly lost its characteristic of being repeatedly read and being open to various expositions.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Novel of Od/Bizim Yunus, İskender Pala, Quietness, Keeping Back

Kaynakça

• Adorno, T. (2012). Minima Moralia (çev. Orhan Koçak-Ahmet Doğukan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Ahmet Mithat (2011). Beliyat-ı Mudhike ve Karı Koca Masalı (haz. Nüket Esen). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Azizüddin Nesefî (1990). Tasavvufta İnsan Meselesi (Türkçesi. Mehmet Kanar). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Barthes, R. (2016a). S/Z (Türkçesi: Sündüz Öztürk Kasar). İstanbul: Sel Yayınları.
• ---------------. (2016b). Yazı Üzerine Çeşitlemeler/Metnin Hazzı (Türkçesi: Şule Demirkol). İstanbul: YKY.
• Baudelaire, C. (1992). Selected Writings on Art and Literature (P. Charvet). Penguin Classics.
• Bauer, T. (2021a). Müphemlik ve İslâm/Farklı Bir İslâm Tarihi Okuması (çev.Tanıl Bora). İstanbul: İletişim Yayınları.
• -----------. (2021b). Dünyanın Tekdüzeleşmesi/Müphemlik ve Çeşitlilik Kaybı Üzerine (çev. Mücahid Kaya). İstanbul: Albaraka Yayıncılık.
• Bauman, Z.(2003). Modernlik ve Müphemlik (çev.İsmail Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Benjamin, W.(2006). Son Bakışta Aşk (Sunuş ve haz. Nurdan Gürbilek). İstanbul: Metis Yayınları.
• ---------------. (2016). Parıltılar (Türkçesi: Yılmaz Öner). İstanbul: Belge Yayınları.
• Bloom, H. (2021). Nasıl ve Neden Okumalıyız? (çev.Ahmet Ölmez). İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Botton, A.(2010). Proust Yaşamınızı Nasıl Değiştirebilir? (Türkçesi: Banu Tellioğlu). İstanbul: Sel Yayınları.
• Breton, D. L.(2021). Sessizlik Üzerine (Türkçesi: Zeynep Turan). İstanbul: Sel Yayınları.
• Brod, M. (2000). Kafka’da İnanç ve Umutsuzluk (Türkçesi: Kâmuran Şipal). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Brook, P. (2004). Açık Kapı/Oyunculuk ve Tiyatro Sanatı Üzerine Düşünceler (çev. Metin Balay). İstanbul: YKY.
• Chul Han, B. (2018). Güzeli Kurtarma (çev.Kadir Filiz). İstanbul: İnsan Yayınları.
• ---------------. (2017). Şeffaflık Toplum (çev.Haluk Barışcan). İstanbul: Metis Yayınları
• Corbin, A. (2021). Sessizliğin Tarihi/Rönesans’tan Günümüze (Türkçesi: Işık Gören). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Eco, U. (2016b). Açık Yapıt (çev.Tolga Esmer). İstanbul: Can Yayınları.
• ---------. (2016b). Edebiyata Dair (çev.Betül Parlak). İstanbul: Can Yayınları.
• ---------. (2017). Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti (çev.kemal Atakay). İstanbul: Can Yayınları.
• Efendime Söyleyeyim/Hasan Ali Toptaş Kitabı (2010). (haz. Mesut Varlık). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Emerson, R. W (2013). İnsanın Görkemi (çev. F. Cihan Dansuk-Pınar Öztamur). İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
• Goytısolo, J. (1992). Yeryüzünde Bir Sürgün (haz. ve çev.Neyire Gül Işık). İstanbul: Metis Yayınları.
• Göçer, A. (2015). Sükût Sûretinde Şerhi. Ankara: Hece Yayınları.
• Hassan, I. (2019). Orpheus’un Parçalanışı/Postmodern Bir Edebiyata Doğru (Türkçesi: Emel Aras). Ankara: Hece Yayınları.
• Hücvirî (2010). Keşfu’l Mahcûb/Hakikat Bilgisi (haz. Süleyman Uludağ). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İllich, İ.-Barry Sanders (2015). ABC/Aklın Modernleşmesi (çev.İsmail avcı-Ümit Şahin). İstanbul: Yeni İnsan Yayınları.
• Kılıto, A.(2021). Araplar ve Hikâye Anlatma Sanatı (Türkçesi: Su Baloğlu). İstanbul:Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Manguel, A.(2017). Okumalar Okuması (çev.Sevin Okyay). İstanbul: YKY.
• Merleau-Ponty, M. (2015). Algının Fenomenolojisi/Göz ve Tin/Görünür ve Görünmez. (Yazan ve yayıma hazırlayan: Emre Şan). Ankara: Say Yayınları.
• Nabokov, V.(2015). Edebiyat Dersleri (çev.Ayşe L. Batur-Fatih Özgüven). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Necatigil, B. (2009). Şiirler (haz. Ali Tanyeri-Hilmi Yavuz). İstanbul: YKY.
• Necmüddin Kübra (1996). Usûlü Aşere, Risâle İle’l- Hâim Fevâihu’l-Cemâl Tasavvufî Hayat (haz. Mustafa Kara). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Pascal, B. (2020). Düşünceler. (çev.Devrim Çetinkasap). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Ranciere, J. (2011). Suskun Söz (çev.Ayşe Deniz Temiz). İstanbul: Monokl Yayınları.
• Sontag, S.(1998). Sanatçı: Örnek bir Çilekeş (çev.Yurdanur Salman- Müge Gürsoy Sökmen). İstanbul: Metis Yayınları.
• Tandoğan, Ç. (2019). Italo Calvino Eserlerinde Oulipo Etkisi. Yayımlanmamış YL Tezi. Ankara:Ankara Üniversitesi.
• Timurtaş, F. K. (1972). Yunus Emre Dîvanı. Tercüman 1001 Temel Eser.
• Toptaş, H.A. (2009a). Harfler ve Notalar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• ---------------. (2009b). Uykuların Doğusu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• ---------------. (2014). Başlarken Yalnızsın Bitirdiğinde Daha da Yalnız. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Weininger, O. (2014). Söz Kalıntıları/Düşünsel Bir Mayın Tarlasından Yaşantı Özetleri (haz.ve çev. Abdülbaki Güçlü). Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Wittgenstein, L. (1999).Yan Değiniler (Türkçesi: Oruç Aruoba). İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları.
• --------------------. (2003). Tractatus/Logico-Philosophicus (çev.Oruç Aruoba). İstanbul: YKY
• --------------------. 2017). Kesinlik Üstüne+Kültür ve Değer (çev.Doğan Şahiner). İstanbul: Metis Yayınları.
• Wood, J. (2018). Hayatın En Yakın Benzeri (çev.Ülker İnce). İstanbul: Can Yayınları.
• Yaman, E. (2016). Susma Sanatı. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Yusufi-yi Erzincani (2020). Sükût Sanatı/Hâmuş-nâme (çev.ve haz. Turgay Şafak). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.