Okul öncesi dönem çocuklarının maruz kaldıkları okuryazarlık ortamlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi

Yıl 2022, Sayı: 30, 689 - 701, 21.10.2022

Tuğba Arslantaş , Bilge Gök

Öz

Bu çalışmanın amacı okul öncesi dönem çocuklarının maruz kaldıkları okuryazarlık ortamlarını etkileyen değişkenlerin neler olduğunu tespit etmektir. Bu kapsamda okul öncesi dönem çocuklarının maruz kaldıkları okuryazarlık ortamları çocuğun bulunduğu yaş grubuna, okul türüne, öğretmenin eğitim düzeyine, hizmet süresine, sınıfta bulunan öğrenci sayısına ve okulun bulunduğu bölgenin sosyoekonomik çevresine göre değişip değişmediği incelenmiştir. Çalışmada tarama modeli kullanılmıştır. Çalışma grubu tesadüfi örnekleme yöntemi ile belirlenmiş ve Ankara ilinde özel ve devlet anaokulu, anasınıflarında çalışan 93 okul öncesi öğretmeninden oluşmaktadır. Çalışma verileri “Okul öncesi sınıfların erken okuryazarlık çevresini değerlendirme ölçeği” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde bağımsız örneklemler için t-testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre çocukların bulundukları okuryazarlık ortamları yaş grubu, okul türü ve okulun bulunduğu sosyoekonomik çevreye göre farklılık gösterirken, öğretmenin eğitim düzeyi, hizmet süresi, sınıfta bulunan öğrenci sayısına göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Bu çalışmanın sonuçlarından hareketle, erken okuryazarlık becerilerini desteklemek adına yaş gruplarına uygun, her sosyoekonomik seviye ve okul türündeki çocuğa eşit şekilde hitap edecek nitelikte sınıf ortamlarına ihtiyaç duyulduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

erken okuryazarlık, okul öncesi çocukları, okul öncesi öğretmeni

Examining the literacy environments that preschool children are exposed to in terms of different variables

Öz

The aim of this study is to determine the variables that affect the literacy environments that preschool children are exposed to. In this context, it has been examined whether the literacy environments that preschool children are exposed to change according to the age group of the child, the type of school, the education level of the teacher, the length of service, the number of students in the classroom and the socioeconomic environment of the region where the school is located. Scanning model was used in the study. The study group was determined by random sampling method and consists of 93 preschool teachers working in private and public kindergartens and kindergartens in Ankara. The study data were collected with the “Early literacy environment assessment scale of preschool classes”. In the analysis of the data, t-test for independent samples and one-way analysis of variance (ANOVA) were used. According to the research findings, while the literacy environments of the children differ according to the age group, type of school and the socioeconomic environment in which the school is located, it did not show a significant difference according to the education level of the teacher, the length of service, and the number of students in the classroom. Based on the results of this study, it can be said that in order to support early literacy skills, there is a need for qualified classroom environments that are suitable for age groups and that will appeal equally to children at every socioeconomic level and school type.

Anahtar Kelimeler

early literacy, preschool children, preschool teacher

Kaynakça

• Adams, M. J. (1990). Learning to read: Thinking and learning about print. Cambridge, MA: MIT Press.
• Allington, R. L. (1984). Content, coverage, and contextual reading in reading groups. Journal of Reading Behavior, 16, 85-96.
• Aypak Caba, H. (2022). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin erken okur yazarlık becerileri hakkında görüşleri ile öğretme ve öğrenme yaklaşımları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tezsiz Yüksek Lisans Projesi). Pamukkale Üniversitesi
• Bay, D. N. (2008). Anasınıfı öğretmenlerinin okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına ilişkin yeterlilik algılarının belirlenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Baştuğ, Y., E. (2020). Okul Öncesinde Kaynaştırma/Bütünleştirme Uygulamaları Yürütülen Sınıfların Erken Okuryazarlıktan Zenginleştirilmiş Çevre Açısından Değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi.
• Bronfenbrenner, U., and Morris, P. A. (2006). The bioecologial model of human devel-opment. In W. Damon, & R. M. Lerner (Eds.), Handbook of child psychology Vol. 1.Theoretical models of human development (6th ed., pp. 793–828). Hoboken, NJ:Wiley.
• Burns, M.S., Griffin, P., and Snow, C.E. (1999). Starting out right. Washington, DC: National Academy Press.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak., E., Akgün, Ö., E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Catts, H. W., Herrera, S., Nielsen, D. C., and Bridges, M. S. (2015). Early prediction ofreading comprehension within the simple view framework. Reading and Writing, 28, 1407–1425. http://dx.doi.org/10.1007/s11145-015-9576-x
• Çakmak, T. ve Yılmaz, B. (2009). Okul öncesi dönem çocuklarının okuma alışkanlığına hazırlık durumları üzerine bir araştırma: Hacettepe Üniversitesi Beytepe Anaokulu örneği. Türk Kütüphaneciliği, 23, 489 – 509.
• Ergül, C., Karaman, G., Akoğlu, G., Tufan, M., Dolunay Sarıca, A., & Bahap Kudret, Z. (2014). Okul Öncesi Öğretmenlerinin" Erken Okuryazarlık" Kavramına İlişkin Bilgi Düzeyleri ve Sınıf Uygulamaları. Ilkogretim Online, 13(4), 1449-1472.
• Enerem, D. (2018). 60-72 ay arası çocuklarda erken okuryazarlık becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi.
• Erdoğan, T., Altınkaynak, Ş. Ö., ve Erdoğan, Ö. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin okuma-yazmaya hazırlığa yönelik yaptıkları çalışmaların incelenmesi. İlköğretim Online, 12(4), 1188-1199.
• Erdoğan, T. (2013). Okul öncesi dönemde okuma yazmaya hazırlık. İçinde T. Erdoğan (Ed.). İlkokula (ilköğretime) hazırlık ve ilkokul (ilköğretim) programları. Ankara: Eğiten Kitap.
• Francis, D.J., Shaywitz, S.E., Stuebing, K.K., Shaywitz, B.A., & Fletcher, J.M. (1996). Developmental lag versus deficit models of reading disability: A longitudinal, individual growth curves analysis. Journal of Educational Psychology, 88, 3-17.
• Foorman, B. R., Herrera, S., Petscher, Y., Mitchell, A., & Truckenmiller, A. (2015). Thestructure of oral language and reading and their relation to comprehension inkindergarten through grade 2. Reading and Writing, 28, 655–681. http://dx.doi.org/10.1007/s11145-015-9544-5
• Fraenkel, J. R., Wallen, N.E., and Hyun, H. H. (2006). How to Desing and Evaluate Research in Education. New York: McGaw-Hill International Edition
• Genç-Ersoy, B. (2021). Erken okuryazarlığın ve okuma yazmanın okul öncesi dönemde kazandırılmasına ilişkin paydaş görüşleri. Journal of Qualitative Research in Education, 25, 263- 294. doi: 10.14689/enad.25.11
• Güneş, C. (2019). Okul öncesi eğitimde sınıf mevcudunun etkinliklere etkisi üzerine nitel bir çalışma. Anadolu University Journal of Education Faculty, 3(4), 274-286. https://doi.org/10.34056/aujef.613918
• Hall, N. (1987). The literate home corner. In P. Smith (Ed.), Parents and teachers together. London: Macmillan
• Jacob, E. (1984). Learning literacy through play: Puerto Rican kindergarten children. In H. Goelman, A. Oberg, and F. Smith (Eds.), Awakening to literacy. Portsmouth, NH: Heinemann.
• Justice L. M. and Pullen P. C. (2003) Promising interventions for promoting emergent literacy skills: three evidence- based approaches. Topics in Early Childhood Special Education 23(3): 99–113.
• Juel, C. (1988). Learning to read and write: A longitudinal study of fifty-four children from first through fourth grade. Journal of Educational Psychology, 80, 437-447
• Kerem, E. A. ve Cömert, D. (2005). Türkiye'de okul öncesi eğitimin sorunları ve çözüm önerileri. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), (21), 155-172
• Kılınçcı, E., ve Bayraktar, A. (2021). Okul öncesi siniflarindaki erken okuryazarlik materyalleri ve ögretmen uygulamalari. Pegem Journal of Education and Instruction, 11(1), 447-478.
• Kuzu, Ö. R. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin erken okuryazarlık ve matematiksel gelişime ilişkin görüşlerinin incelenmesi (Tezsiz Yüksek Lisans Projesi). Pamukkale Üniversitesi
• Marjanovič-Umek, L., Fekonja-Peklaj, U., Sočan, G., & Tašner, V. (2015). A socio-cultural perspective on children’s early language: A family study. European Early Childhood Education Research Journal, 23(1), 69–85. https://doi.org/10.1080/1350293X.2014.991096
• Morrow, L. M., and Weinstein, C. S. (1986). Encouraging voluntary reading: The impact of literatüre programs on childrens use of library corners. Reading Research Quarterly, 21, 330-346
• Neuman S. B and Roskos K (1997) Literacy knowledge in practice: contexts of participation for young readers and writers. Reading Research Quarterly 32(1): 10–32.
• Neuman, S. B., and Dickinson, D. K. (2018). Erken okuryazarlık araştırmaları el kitabı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Neuman SB, Copple C and Bredekamp, S. (2000) Learning to Read and Write: Developmentally Appropriate Practice for Children. Washington, DC: National Association for the Education of Young Children.
• NICHD Early Child Care Research Network. (2005). Pathways to reading: The roleof oral language in the transition to reading. Developmental Psychology, 41,428–442. http://dx.doi.org/10.1037/0012-1649.41.2.428
• Sénéchal, M., & LeFevre, J.-A. (2002). Parental involvement in the development ofchildren’s reading skills: A 5-year longitudinal study. Child Development, 73,445–460. http://dx.doi.org/10.1111/1467-8624.00417
• Sezgin, E. Y., Ulus, L. ve Aksoy, A. B. (2019). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin erken okur yazarlıkla ilgili sınıf içi uygulamalarının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1128-1146. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.47159-470780
• Stanovich, K. E. (1986). Matthew effects in reading:Some consequences of individual differences in the acquisition of literacy. Reading Research Quarterly, 21, 36–407.
• Suggate, S., Schaughency, E., McAnally, H., & Reese, E. (2018). From infancy to adolescence: The longitudinal links between vocabulary, early literacy skills, oral narrative, and reading comprehension. Cognitive Development, 47, 82-95. https://doi.org/10.1016/j.cogdev.2018.04.005
• Şenol, F. B. ve Akyol, T. (2021). Examining early literacy skills of children aged 60-72 months in terms of certain socio-demographic characteristics. International Journal of Curriculum and Instruction, 13(2), 1724–1741.
• Şenol, F.B. ve Turan, F. (2022). Çocuklarda öz-düzenleme, erken akademik yeterlik ve erken okuryazarlık: sosyoekonomik risk durumuna göre inceleme. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1-23 doi:10.9779.pauefd.1025776
• Tuğluk, İ. H., Kök, M., Koçyiğit, S., Kaya, H. İ., & Gençdoğan, B. (2008). Okul öncesi öğretmenlerinin okuma-yazma etkinliklerini uygulamaya ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (17), 72-81.
• Vinopal, K., & Morrissey, T. W. (2020). Neighborhood disadvantage and children’s cognitive skill trajectories. Children and Youth Services Review, 116, 105-231. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2020.105231
• Whitehurst, G. J., ve Lonigan, C. J. (1998). Child development and emergent literacy. Child Development, 68, 848-872.