Fransızca polisiye romanların Türkiyedeki çeviri serüveni

Yıl 2022, Sayı: 30, 1085 - 1094, 21.10.2022

Esra Çimen Karayürek , Yasin Murat Demir

Öz

Dünya edebiyat tarihinde son zamanlarda edebî bir tür olarak kabul edilmeye başlanan polisiye eserlerin akademik çalışmalara konu olması yakın tarihlere dayanmaktadır. Türk Dil Kurumu Sözlüğünde, konusunu polisin görev alanına giren olaylardan seçen roman şeklinde tanımlanan ve birçok alt türü ve farklı oluşturulma biçimleri olduğundan, polisiye romana sabit bir tanımlama yapılmasının zor olduğu düşünülmektedir. 19. Yüzyılda ortaya çıkan bu roman türünü, o dönemin tarihî ve kültürel şartlarında değerlendirmek gerekmektedir. Sanayi şehirlerinin temel etken olduğu düşünülen bu tür ilk önce klasik roman gibi yazılmaya başlamış olsa da daha sonra kesin kuralları olan belirgin bir kategoriye dönüşmüştür. Polisiye romanın, edebiyat eleştirmenleri tarafından yetkin bir tür olarak benimsenmesi 1960’lı yılları bulmuştur. Bu çalışmada, son zamanlarda eleştirmenlerin dikkatini çeken polisiye roman türünün nasıl ortaya çıktığı, tüm dünyaya nasıl yayıldığı ve Türkiye özelinde Fransızca polisiye eserlerin Türkiye’deki polisiye eserleri çeviri yoluyla nasıl etkilediği açıklanmıştır. Ayrıca bu türün edebiyat dizgemize Tanzimat Döneminde çeviri yoluyla girişine ve gelişim sürecine de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Polisiye roman, Fransız polisiyesinin etkisi, Tanzimat Dönemi

Translation adventure of French crime novel in Turkey

Öz

The inclusion of crime novel, which have only lately been acknowledged as a literary genre in the history of world literature, in academic studies dates back to recent history. It is thought that it is challenging to give the crime novel a precise definition, as it has many sub-genres and different forms of creation, which is defined as the novel that chooses its subject from the events falling under the jurisdiction of the police in the Dictionary of the Turkish Language Institution. It is necessary to evaluate this book genre, which emerged in the 19th century, in the historical and cultural conditions of that period. This genre, which is regarded to be the main factor of industrial cities, was initially written in the style of a classic book but subsequently evolved into a distinct category with set guidelines. It took the 1960s for crime novel to be adopted as a competent genre by literary critics. In this study, it is explained how the crime novel genre, which has recently attracted the attention of critics, emerged, how it spread all over the world, and how French crime novels in Turkey, in particular, had an impact on crime novels in Turkey through translation. Additionally, the introduction of this genre into our literary system through translation in the Tanzimat Period as well as its development process are included.

Anahtar Kelimeler

Crime novel, influence of French detective novel, Tanzimat Period

Kaynakça

• Akın, A. (1991). Münif Paşa ve Türk bilim tarihindeki yeri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara-1991.
• Akün, Ö. F. (1989). "AHMED VEFİK PAŞA", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ahmed-vefik-pasa (21.06.2021).
• Argunşah, M. (2012). Ahmet Mithat Efendi'nin Türkçenin Sadeleşmesiyle İlgili Görüşleri. Electronic Turkish Studies, 7(4).
• Aydın, B. (2007). Divan-ı Hümayun Tercümanları ve Osmanlı Kültür ve Diplomasisindeki Yerleri. Osmanlı Araştırmaları, 29(29), 41-86.
• Davison, R. H. (1995) Ondokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Reformlarına Araç Olarak Fransız Dili, Çev. Çiğdem Erkal İpek, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları, c.2, s.4-5, 1995, s.171-188.
• Doğan, İ. (2006). "MÜNİF MEHMED PAŞA", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/munif-mehmed-pasa (21.06.2021).
• Ennasser, N. (2010). Le Francais et la Mondialisation: Quel Avenir Pour le Francais Dans un Monde Domine par LAnglais.
• Ercilasun, A. B. (1999). Tarihten Geleceğe Türk Dili. Türk Dili S, 569, 355-363.
• Etensel Ildem, A. (2007). Le français langue diplomatique de la Sublime Porte: le cas de la légation ottomane de La Haye. Documents pour l’histoire du français langue étrangère ou seconde, (38/39), 215-239.
• Arslan Özcan L. ve Güzelyürek Çelik P. (2013). Georges Simenon’un Türkçeye çevirileri: Fransız Polisiye Roman Çevirilerinin Türk Polisiye Türüne Etkisi. Seval Şahin, Banu Öztürk ve Didem-Ardalı Büyükarman (Eds.). Edebiyatın İzinde: Polisiye Edebiyat, 43-50.
• Gümüş, H. (2009). Le français dans les territoires de l'Empire Ottoman. Synergies Turquie, (2), 107-111.
• Koz, M. S. (2002). Ahmet Mithat Efendi’nin Eserleri. Kitap-Lık, 54(2002), 160.
• Kunos, I., (1899). La littérature moderne des Turcs-osmanlis, Actes du Douzième congrès international des Orientalistes, Rome, 1899, pages 263-284.
• Okay, M.O. "AHMED MİDHAT EFENDİ", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ahmed-midhat-efendi (13.09.2021).
• Mandel, E. (1996). Hoş Cinayet Polisiye Romanın Toplumsal Bir Tarihi (2. baskı). çev. N. Saraçoğlu, İstanbul: Yazın.
• Özkan, M. (2021) "OSMANLI TÜRKÇESİ", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/osmanli-turkcesi (16.06.2021).
• Paker, S. (1987). Tanzimat Döneminde Avrupa Edebiyatından Çeviriler: Çoğul-Dizge Kuramı Açısından Bir Değerlendirme. Metis Çeviri, 1, 31-43.
• Queffélec-Dumasy, L. (2008). Le roman-feuilleton français au XIXe siècle. Belphégor.
• Sarıçoban, G. (2018). Bir Osmanlı Aydını: Ahmet Vefik Paşa. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (40), 279-289.
• Solmaz, M. (2014). Historique du Roman Policier Turc. HUMANITAS-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(03), 203-214.
• Strauss J. (1995). Diglossie dans le domaine ottoman. Évolution et péripéties d'une situation linguistique. In: Revue du monde musulman et de la Méditerranée, n°75-76,. Oral et écrit dans le monde turco-ottoman. pp. 221-255; doi : https://doi.org/10.3406/remmm.1995.2625 https://www.persee.fr/doc/remmm_0997-1327_1995_num_75_1_2625.
• Timur Agildere, S. (2007). Les «élites» de la Sublime Porte ou les médiateurs francophones du Bureau de traduction (Tercüme Odası) au XIXe siècle. Documents pour l’histoire du français langue étrangère ou seconde, (38/39), 183-191.
• Üyepazarcı, E. (2019). Unutulanlar, Hiç Bilinmeyenler ve Bilinmek İstemeyenler Türkiye’de Popüler Romanın İlk Yüzyılının Öyküsü (1875-1975). İstanbul: Oğlak Yay.
• Yörük, A., A., (2008). Mektebi Hukuk’un Kuruluşu ve Faaliyetleri, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.