Edebî eserlerdeki kahramanları rol-model alma ölçeğinin geliştirilmesi

Yıl 2022, Sayı: 31, 348 - 364, 21.12.2022

Teymur Erol , Mustafa Kaya

https://doi.org/10.29000/rumelide.1221583

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı ortaokul öğrencilerinin edebî eserlerdeki kahramanları rol model alma eğilimlerini belirlemek amacıyla beşli Likert şeklinde tasarlanmış bir ölçeğin geliştirilmesi, geçerlik ve güvenirliğinin sağlanmasıdır. Çalışmada korelasyonel araştırma modeli kullanılmıştır. Çalışma verileri basit seçkisiz örnekleme yöntemiyle Van ili merkez ilçelerinde eğitim gören iki farklı ortaokul öğrenci grubundan tek seferde toplanmış, veriler iki farklı faktör analizinde kullanılmak üzere rastgele iki gruba ayrılmıştır. Elde edilen veriler kapsam ve yapı geçerliği ile madde ayırt ediciliği bakımından analiz edilmiştir. Bu doğrultuda ilk grupta yer alan 309 öğrenciden elde edilen veriler kullanılarak ölçeğin keşfedici faktör analizi yapılmıştır. Çalışmanın keşfedici faktör analizi sonrasında 13 maddeden oluşan tek faktörlü ölçek yapısı ortaya çıkmıştır. Keşfedici faktör analizi sonucunda ölçeğin Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısı 0,85 olarak hesaplanmıştır. İkinci gruptaki 273 öğrenciden toplanan veri seti ile doğrulayıcı faktör analizi gerçekleştirilmiştir. Elde edilen tek faktörlü model doğrulayıcı faktör analizi kullanılarak test edilmiş ve doğrulanmıştır. Bu sonuçlara göre ölçeğin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rol-model alma, ölçek geliştirme, edebi eser kahramanları, Role modeling, scale development, literary heroes

Developing the scale of role-modelling of heroes in literary works

Öz

The aim of this study is to develop a scale designed as a five-point Likert scale in order to determine the tendency of secondary school students to take the heroes in literary works as role models, and to ensure its validity and reliability. Correlational research model was used in the study. The study data were collected at once from two different secondary school student groups studying in the central districts of Van province with a simple random sampling method, and the data were randomly divided into two groups to be used in two different factor analysis. The obtained data were analyzed in terms of content and construct validity and item discrimination. In this direction, exploratory factor analysis of the scale was conducted using the data obtained from 309 students in the first group. After the exploratory factor analysis of the study, a single factor scale structure consisting of 13 items emerged. As a result of exploratory factor analysis, the Cronbach Alpha internal consistency coefficient of the scale was calculated as 0.85. Confirmatory factor analysis was performed with the data set collected from 273 students in the second group. The resulting single factor model was tested and validated using confirmatory factor analysis. According to these results, it was determined that the scale is a valid and reliable measurement tool.

Anahtar Kelimeler

Role modeling, scale development, literary heroes

Kaynakça

• Ağca, H. (1999). Yazılı anlatım. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Ağca, H. (2001). Sözlü ve yazılı anlatımda Türkçenin kullanımı. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Algur, H. & Kaya, Z. (2021). İmam hatip ortaokulu öğrencilerinin rol model tercihleri ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 21(2), 769-796. DOI: 10.33415/daad.956389
• Arıcı, A. F. (2016). Çocuk edebiyatı ve kültürü. Pegem Akademi.
• Aydoğdu, H. & Alkan, E. (2020). Değerler eğitimi ve Behiç Ak’ın Tavşan Dişli Bir Gözlemcinin Notları’nda sevgi. Millî Eğitim Dergisi, 49(226), 185-204.
• Aytan, T., Çalıcı, M. M. & Erdem, A. (2018). Türkçe ders kitaplarındaki öyküleyici metin kahramanlarının rol model olma durumları üzerine bir araştırma. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 634-652. DOI: 10.21733/ibad.435151
• Babayiğit, Ö. & Ökten, B. (2016). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerinin incelenmesi. International journal of education technology and scientific researches. issue: 1, pp. (1-12).
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. General Learning Press.
• Batur, Z. & Yücel, Z. (2012). Ahmet Efe'nin çocuk hikâyelerinde değerler eğitimi ve hikâyelerin Türkçe eğitime katkısı. Turkish Studies, 7(4), 1031-1049.
• Bucher, A. A. (1998). The influence of models in forming moral identity. International Journal of Educational Research, (27)7, 619-627. DOI: 10.1016/S0883-0355(97)00058-X
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Canlı, S. (2020). Çocuk edebiyatı ürünlerinin taşıması gereken özellikler. S. Karagül, E. Şen (Ed.) Çocuk edebiyatı okuma kültürünün temelleri içinde, 109-156. Nobel Yayınları.
• Ceran, D. (2015). Çocuklara rol model olması bakımından millî mücadele kahramanları ve edebî eserlere yansıması: “kurtuluşun kahramanları” kitap dizisi örneği. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 8(24), 135-157. DOI: doi.org/10.14225/Joh785
• Çelik, S. H. (2017). İdeal yurttaş yetiştirmede rol model olarak kahramanlar: II. Meşrutiyetten erken cumhuriyet dönemine kahraman tipleri üzerine bir inceleme. Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (18), 337‐366.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LİSREL uygulamaları. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Demir, E. & Köse, M. (2016). Öğretmenlerin rol modelliği hakkında öğretmen görüşleri. Akademik Bakış Dergisi, 53, 38-57.
• Demirel, Ş. (2011). Çocuk edebiyatı. Ş. Demirel (Ed.). Edebî metinlerle çocuk edebiyatı içinde (s. 43-68). Pegem Akademi.
• Diakidoy, I. A. N., Stylianou, P., Karefillidou, C., & Papageorgıou, P. (2005) The relationship between listening and reading comprehension of different types of text at increasing grade levels. Reading Pyschology, 26(1), 55-80.
• Dilek, A. (2017). Feridun Oral’ın resimli hikâye kitaplarındaki değerlerin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(33), 61-86.
• Eken, N. T. & Öksüz, H. İ. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Türkçe dersi öğretim programındaki kök değerler bakımından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401.
• Eker, C. & Yıldırım, K. (2017). Değerler eğitimi açısından Ziya Gökalp’e ait “Altın Işık” adlı eserin incelenmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 30-38.
• Ekşi, H. & Ersoy, F. (2020). Karakter ve değer eğitiminde rol model olarak öğretmen. Ekşi, H. ve Katılmış, A. (Ed.). Karakter ve Değerler Eğitimi (ss.143-178) içinde. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Erkul, R. (2007). Cümle metin bilgisi. Anı Yayıncılık.
• Erkuş, A. (2021). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-I: Temel kavramlar ve işlemler. Pegem Akademi.
• Evrim, S. (1972). Şahsiyet alanında psikososyolojik bir kavram olarak rol sorununa giriş. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Faiz, M. & Karasu Avcı, E. (2019). Tarihi kahramanların değerler eğitiminde rol model olarak kullanılmasına ilişkin ortaokul öğrencilerinin algıları. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 694-724. DOI: 10.23891/efdyyu.2019.138
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). New York: Mc Graw Hill.
• Kabaklı Çimen, L. (2019). Eğitim fakültesi öğrencilerinin rol model tercihleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 88-110.
• Kakırman Yıldız, A. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının okuma alışkanlığı kazanmasında rol model olarak aile. Mavi Atlas, 7, 95-112. DOI: 10.18795/ma.94919
• Karaboğa, M. T. (2019). Lise öğrencilerinin rol model tercihlerine ilişkin bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 363-391. DOI: 10.17860/mersinefd.537859
• Karaca, N. (2015). İrade eğitimi, değer aktarma ve rol model olmada edebiyatın yeri ve önemi. Turkish Studies, 10(16), 827-846 DOI:10.7827/TurkishStudies.8974
• Karakuş, N. & Çoksever, P. (2019). Değerler eğitiminde rol model olarak kadın kahramanlar. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 10(20), 46-62.
• Karatay, H. (2011). Karakter eğitiminde edebî eserlerin kullanımı. Turkish Studies, 6 (1), 1439-1454.
• Kardaş, M. N. & Cemal, S. (2017). Değerler eğitimi ve Türkçe öğretiminde değer eğitimi üzerine yapılan araştırmalara ilişkin kaynakça denemesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (16), 383-412.
• Kaya, M. (2012). İlköğretim II. kademe öğrencileri için Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın yapma destanlarındaki rol-modellerin eğitsel açıdan incelenmesi (Muş –Bulanık örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kilis 7 Aralık Üniversitesi.
• Kaya, M. & Çiftçi, Ö. (2020). Teachers and students’ evaluation of listening texts in Turkish textbooks. International Journal of Education & Literacy Studies, 8(1), 84-94.
• Kaya, M. & Kardaş, M. N. (2019). Türkçe öğretmenleri ile Türkçe öğretmeni adaylarının Türkçe ders kitaplarındaki metinlerle ilgili görüşleri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (21), 323-342.
• Kuru, H. & Keklik, S. (2016). Ayşe Yamaç’ın çocuk romanlarının değerler eğitimi açısından incelenme. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,10, 217- 237.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personel Psychology, 28(4), 563-575. DOI:10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
• MEB (2017). Türkçe dersi (1-8. sınıflar) öğretim programı. Milli Eğitim Basımevi.
• MEB (2019). Güncellenen Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Milli Eğitim Basımevi.
• Merton, R. K. (1968) Social theory and social structure. The Free Press.
• Orçan, F. (2018). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi: ilk hangisi kullanılmalı? Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 9(4),413-421.
• Özbaşı, S. (2020) Türkçe dersi öğretim programındaki kök değerler çerçevesinde Aytül Akal masallarının incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 178-192.
• Özdemir, M. & İdi-Tulumcu, F. (2017). Değerler eğitiminde edebi eserlerden yararlanma: Fatma Aliye’nin Muhadarat romanı örneği. Sakarya University Journal of Education, 7(4-özel sayı), 720-729.
• Öztürk, C. & Otluoğlu, R. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî ürünler ve yazılı materyaller. PegemA Yayınları.
• Rose, D. (2022, 27 Nisan). The potential of role-model education. INFED. The encyclopedia of pedagogy and informal education. [https://infed.org/mobi/the-potential-of-role-model-education/.
• Seçer, İ. (2015). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci SPSS ve Lisrel uygulamaları. Anı Yayıncılık.
• Sever, S. (2013). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü. Tudem Yayıncılık.
• Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (2010). A beginner's guide to structural equation modeling (3rd ed.). New York, NY: Routledge.
• Singer, M., Harkness, D., & Stewart, S. T. (1997). Constructinginferences in expositorytextcomprehension. DiscourseProcesses. 24, 199-228.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçünlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Seçkin Yayıncılık.
• Şimşek, T. (2012). Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı el kitabı. Grafiker Yayınları.
• Şimşek, T. (2021). Değerler eğitimi bağlamında Kutadgu Bilig. Kesit Akademi Dergisi, 7 (27), 327-341.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı. (M. Baloğlu, Çeviri Ed.). Nobel Yayıncılık.
• Tonga, D. (2017). Rol model olarak sosyal bilgiler öğretmeni. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 17-30.
• Yavuzer, H. (2001). Doğum öncesinden ergenlik sonuna çocuk psikolojisi. Remzi Kitabevi.
• Yıldız, N. & Çeçen, M. A. (2015). Dinleme kaynağının altıncı sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine etkisi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 15, 120-133.