One Flew over the Cuckoo’s Nest romanının Türkçede yan metinler yoluyla temsili ve dolaşımı

Yıl 2022, Sayı: 31, 1686 - 1698, 21.12.2022

Naciye Sağlam

https://doi.org/10.29000/rumelide.1222108

Öz

Çalışma, Türkçe’ye Guguk Kuşu olarak çevrilen One Flew over the Cuckoo’s Nest eserinin diller ve göstergelerası çeviri aracılığıyla ulusal ve uluslarası dolaşım sürecindeki çok boyutlu çeviri pratiğine ışık tutmayı amaçlamaktadır. 1962’de Ken Kesey tarafından roman olarak kaleme alınan eser 1963’de Dale Wasserman tarafından sahneye ve 1975’te Miloš Forman tarafından filme uyarlanmıştır. Başrolde Jack Nicholson’un yer aldığı film birçok ödül almış ve uluslarası dolaşımda kitabın önüne geçmiştir. Bir başka ifade ile denebilir ki kaynak metin hedef metni geride bırakmıştır. Bu bakışı mümkün kılan romanın sahneye ve filme uyarlamasında dilsel bir ürünün sahne ya da ekranda çokbiçimli ifadelere çevirisinin göstergelerarası çeviri kapsamında ele alınabilmesidir. Çalışmanın odak noktası yanmetinsel öğeler olan ön kapaklar, arka kapaklar ve önsözler üzerinden kitabın dillerarası çevirisindeki eyleyicileri, niyetleri ve stratejileri incelemektir. Ancak bu üç tür çeviri pratiği yakından ilişkili olduğundan, eserin sahneye ve ekrana uyarlamaları incelemede yol gösterici olacaktır. One Flew over the Cuckoo’s Nest Türkçe’ye Guguk Kuşu ismiyle ilk 1976 yılında çevrilmiş ve 2018’e kadar kitabın çeşitli yeniden çevirileri yayınlanmıştır. Tüm kitap kapaklarında, kitabın film uyarlamasında başrol karakteri canlandıran Jack Nicholson’un sembolik sermayesinden yararlanıldığı gözlemlenmektedir. Ancak kitap üzerindeki markalamanın, yayınevlerinin arka kapak ve önsözlerde kullandıkları stratejiler doğrultusunda farklı yönelimleri olabileceği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

One Flew over the Cuckoo’s Nest (Guguk Kuşu), sembolik sermaye, dillerarası çeviri, göstergelerarası çeviri, dolaşım

Representation and circulation of One Flew over the Cuckoo’s Nest in Turkish through paratexts

Öz

The study seeks to provide insight to the multi-faceted translation process of One Flew over the Cuckoo’s Nest during its national and international circulation in intersemiotic and interlingual translation. Written first as a novel by Ken Kesey in 1962, the book was adapted to stage by Dale Wasserman in 1963 and into a movie in 1975 by Miloš Forman. Starring Jack Nicholson as the main character, the movie won numerous awards and the symbolic capital of the movie surpassed the book in the international circulation. In other words, the target text outpaced the original since adaptation into stage and movie can be/is perceived as a form of translation, in the form of translation of linguistic material into multimodal forms on screen or stage. The focus of the study is to examine the motives and the strategies on the interlingual translations of the novel into Turkish through paratextual elements; front and back covers as well as the prefaces. However, stage and movie adaptations will pave the way for such an analysis as the three translation practices are connected. The book One Flew over the Cuckoo’s Nest was translated into Turkish and published first in 1976 and numerous other retranslations were released in Turkish literary field up till 2018. The use the symbolic capital of Jack Nicholson who starred the main character in the movie was the primary strategy in the book covers. However, the directions of labeling may be interpreted as varying according to the strategies of publishers through back covers and prefaces.

Anahtar Kelimeler

One Flew over the Cuckoo’s Nest, symbolic capital, interlingual translation, intersemiotic translation, circulation

Kaynakça

• Blažková M. (2017). One Flew Over the Cuckoo’s Nest: The Key Contrasts Between Kesey’s Novel and Forman’s Screen Adaptation. Unpublished Master Thesis. University of Karlova.
• Bourdieu, P. (1999). The Social Conditions of the International Circulation of Ideas. Pierre Bourdieu A Critical Reader. ed. Richard Schusterman. Oxford: Blackwell. 220- 229.
• Bourdieu, P. (2016). Sosyoloji Meseleleri. çev. Filiz Öztürk, Büşra Uçar, Mustafa Gültekin. Ankara: Heretik.
• Chesterman, A. (2009). The Name and Nature of Translator Studies. Hermes -Journal of Language and Communication Studies. 42. 15-22.
• Dodgson, R. (2013). It’s all a Kind of Magic. The Young Ken Kesey. Madison: The University of Vinsconsin Press.
• Genette, G. (1997). Paratexts: Tresholds of Interpretation. çev. Jane E. Lewin. Cambridge: Cambridge University Press.
• Gouanvic, J.M. (2002). The Stakes of Translation in Literary Fields. Across Languages and Cultures. 3/ 2: 159–168.
• Gouanvic, J.M. (2005). A Bourdieusian Theory of Translation, or the Coincidence of Practical Instances. The Translator. 11/2: 147-166.
• Tahir-Gürçağlar, Ş. (2002). “What text don’t tell: The uses of paratexts in translation research”. In T. Hermans (Ed.), Cross cultural transgressions, 44-60. Manchester: St. Jerome Publishing.
• Even-Zohar, I. (1976). Polysystem Theory. Poetics Today 1, No: 1/2, Special Issue: Literature, Interpretation, Communication, 287-310
• Heilbron J, Sapiro G. (2007). Outline for a sociology of translation: Current issues and future prospects. Constructing a Sociology of Translation. ed. Michaela Wolf, Alexandra Fukari. Amsterdam; John Benjamins. 93-107.
• Kesey, K. (2019). One Flew over the Cuckoo’s Nest. Penguin Classics.
• Kesey, K. (2000). Guguk Kuşu. Çev. Melih Erol. İstanbul. Arion Yayınevi.
• Kesey, K. (1976). Guguk Kuşu. Çev.G. Suveren. İstanbul: Hür Yayın.
• Kesey, K. (1976). Guguk Kuşu. Çev. Aziz Üstel&Özay Süsoy. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kesey, K. (2012). Guguk Kuşu. Çev. Aziz Üstel. İstanbul.: Turkuvaz Kitap.
• Kesey, K. (2018). Guguk Kuşu. Çev. Duygu Akın. İstanbul: Nemesis Kitap.
• Kesey, K. (2014). Kafesten Bir Kuş Uçtu. Uyarlayan Dale Wasserman. Çev. Bilge Kologlu. Yeni Tiyatro.
• Kiran, A. (2020). Recontextualising Ece Temelkuran in the UK: A paratextual look at the English translations of her works. Litera, 30(2), 621-643.
• Lefevere, A. (1992). Translation, Rewriting & the Manipulation of Literary Fame. Routledge
• Saglam, N. (2020). Henry Miller Çevirilerinin Türk Yazın Alanında Konumlanışı. Cinius Yayınevi.
• Sutherland, J. R. (1972). The English Journal. 61/ 1, 28-31
• Toury, G. (1978). “The Nature and Role of Norms in Translation”, in: Lawrence Venuti (ed.), The Translation Studies Reader. London. New York: Routledge. 198–211.