Reşit Baran hayatı ve eserleri

Yıl 2022, Sayı: 31, 771 - 784, 21.12.2022

Engin Keflioğlu

https://doi.org/10.29000/rumelide.1222116

Öz

Tiyatro, her toplum için önem arz eden bir türdür. Bu türün önemi, mahiyetinden kaynaklanmakla beraber aynı zamanda çağdaşlaşma göstergesi sayılmasından ileri gelmektedir. Tanzimat’ın ilanı ile edindiğimiz yeni türlerin içinde de en yeni olanı tiyatrodur. Türk tiyatrosu çağdaş bir tiyatro olma serüvenine Tanzimat’la beraber başlamış; inişli çıkışlı bu serüven, beraberinde de çok kıymetli şahsiyetlerin yetişmesini sağlamıştır. Türk tiyatrosunun ulus devlet bilinci ile çağdaş bir tiyatro olma yolculuğunda ortaya çıkan bir değeri de Reşit Asım Baran’dır. Türk tiyatrosuna her alanda büyük hizmetlerde bulunan Reşit Asım Baran’ın literatürümüze kazandırılmasını esas aldığımız bu çalışmamızda Baran’ın unutulan isminin hatırlatılması da çalışmamızın bir diğer gayesini teşkil etmektedir. Baran’ın elli üç yıllık yaşam öyküsünün neredeyse kırk iki yılını tiyatro ile münasebet içinde geçirmesi onu mutlaka hatırlanması gereken değerlerden biri yapar. Türk tiyatrosunun komedi kısmında sadece oyunculuğuyla değil oyun yazarlığı, adapte ve telif eserler üreten, rejisörlük ve tiyatro muharrirliği yapan bir sanatçı olması onu daha da önemli ve hatırlanması gereken bir şahsiyet haline getirmiştir. Çalışmamız, unutulan bu değerin tiyatro nevi içindeki yerini ortaya çıkarma saikiyle hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tiyatro, Türk tiyatrosu, İstanbul Şehir Tiyatroları, komedi, Reşit Asım Baran

Reşit Baran life and works

Öz

Theater is a genre that is essential for every society. This genre is significant because of its companions as well as the fact that it is regarded as a sign of modernization. Among the new genres we acquired with the declaration of the Tanzimat, the newest genre is theater. With the Tanzimat, Turkish theatre embarked on its contemporary theater journey; the development of several extremely valuable characters has resulted from this ups and downs-filled journey. Reşit Asim Baran is another value that arose on the path Turkish theater took to become contemporary theater with a nation-state consciousness. Another goal of this study is to bring Reşit Asim Baran, who has greatly benefited Turkish theater in many fields, to the attention of readers by bringing his name to their attention. Baran is one of the values that must be remembered because he spent nearly forty-two years of his fifty-three-year life story in contact with theater. In addition, being a playwright, producer of adapted and copyrighted works, director, and theatre writer, not only as an actor in the comedy part of Turkish theatre, has made him an important and worth-remembering personality. Our study has been prepared with the motivation of revealing the place of this forgotten value in the theater genre.

Anahtar Kelimeler

Tiyatro, Türk tiyatrosu, İstanbul Şehir Tiyatroları, komedi, Reşit Asım Baran

Kaynakça

• 17 gün sonra jübilesi yapılacak Aktör Reşit Baran kalpten öldü. (1963, Temmuz 18). Hürriyet Gazetesi, s. 7.
• (1930, Şubat 24 ). Le Stamboul Gazetesi.
• Anamur, H. (2013). Başlangıcından Bugüne Fransızcadan Türkçeye Yapılmış Çeviriler ile Fransız Düşünürler, Yazarlar, Sanatçılar Üzerine Türkçe Yayınları İçeren Bir Kaynakça Denemesi. İstanbul: Gündoğan Yayınları .
• And, M. (2006). Başlangıcından 1983'e Türk Tiyatro Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Baban, C. (1947, Mayıs). Galatasaray Mecmuasının Tarihi. Galatasaray Mecmuası(2), s. 18.
• Baran, R. (1936). Mahçuplar: Komedi-Vodvil 1 Perde. Ankara: Ulus Basımevi.
• Baran, R. (1938). Palavra Komedi: 2 Perde. Ankara: Ulus Basımevi.
• Baran, R. (1942, Nisan 4 ). Hazım Körmükçü’nün Hayatı. Türk Tiyatrosu Dergisi(146), s. 11.
• Baran, R. (varsayılan). (1943). Kara Sevda. [Yayınlanmamış el yazması]. Demirbaş No: 01126, Oyun Metni Belgesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrolar Müdürlüğü, İstanbul, Türkiye.
• Baran, R. (1945a, Aralık 29). Söylemeli mi Mütercimi Cevap Veriyor. Son Posta Gazetesi.
• Baran, R. (varsayılan). (yaklaşık 1945b). Söylemeli mi Söylememeli mi. [Yayınlanmamış el yazması]. Demirbaş No: 01561, Oyun Metni Belgesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları Müdürlüğü, İstanbul, Türkiye.
• Baran, R. (1946). İhtiyar Kız: Bir Perdelik Komedi. Ankara: Başbakanlık Devlet Matbaası.
• Baran, R., & Zobu, V. R. (varsayılan). (yaklaşık 1948). Kaş Yapayım Derken. [Yayınlanmamış el yazması]. Demirbaş No: 02868, Oyun Metni Belgesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları Müdürlüğü, İstanbul, Türkiye.
• Baran, S. (1946). Ulu Dağ: Üç Perdelik Komedi. Ankara: Başbakanlık Devlet Matbaası.
• Bedrettin. (1930, Mayıs 30). Mektepte Sahne. Uyanış Mecmuası.
• BERNARD (Paul Bernard, dit Tristan) 1856-1947. (2022, Ekim 24). théâtre-documentation: https://xn--thtre- documentation-cvb0m.com/content/bernard-paul-bernard-dit-tristan adresinden alındı
• Eczacıbaşı, Ş. (2010). Çağrışımlar, Tanıklıklar, Dostluklar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Güntekin, R. N. (1932, İkinci Kanun 15). Millî Tiyatro ve Eserleri. Türk Tiyatrosu Dergisi(25), s. 3.
• Hızlan, D. (2022, Ekim 27). Tiyatro tarihimizden. Hürriyet: https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/dogan-hizlan/tiyatro- tarihimizden-42160165 adresinden alındı
• Küçük, M. K. (1933). Tiyatro. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Labiche, E. (1952). Kumbara. (R. Baran, Çev.) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Labiche, E., & Augier, É. (1897a). Théâtre complet d’Eugène Labiche (Cilt II). Paris: Calmann-Lévy.
• Labiche, E., & Augier, É. (1897b). Théâtre complet d’Eugène Labiche (Cilt IV). Paris: Calmann-Lévy Yayınevi.
• Labiche, E., & Augier, É. (1897c). Théâtre complet d’Eugène Labiche (Cilt V). Paris: Calmann-Lévy Yayınevi.
• Labiche, E., & Augier, É. (1897d). Théâtre complet d’Eugène Labiche (Cilt IX). Paris: Calmann-Lévy Yayınevi.
• Mirbeau, O. (1946). Bir Hizmetçi Kızın Hatıraları. (R. Baran, Çev.) İstanbul: Nebioğlu Yayınevi .
• Olcayto, E. (1960, Eylül 8). Değerli Sanatkâr, Büyük Komedyan: Reşit Baran, Yazı ve fotoğraf: Enis Olcayto. Artist Mecmuası(12).
• Ozansoy, H. F. (1963). Yirmi Sekiz Yıl Sonra. Türk Tiyatrosu Dergisi(10023), s. 21.
• Porlock, K. (1947). Sihirli Eller. (R. Baran, Çev.) İstanbul: Nebioğlu Yayınevi.
• Reşit Baran Jübilesi (1935 - 1963). (1963). Türk Tiyatrosu Dergisi(10023), s. 35.
• Rey, E. R. (1948, Mart 16). Şehir Tiyatrosu Komedi kısmında Kaş yapayım derken…. Akşam Gazetesi.
• Söylemeli mi? (1952, Kasım 1). Türk Tiyatrosu Dergisi(184), s. 9.
• Sevengil, R. A. (1959). Türk Tiyatro Tarihi I: Eski Türklerde Dram San'atı. İstanbul: Maarif Basımevi.
• Soupault, P. (1953). Eugéne Labiche: Hayatı ve Eserleri. (S. Sarp, Çev.) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Tilgen, N. (1948, Mart). Şehir Komedi Tiyatrosunda Kaş yapayım derken….
• Tristan Bernard. (2022, Ekim 22). Stringfixer: https://stringfixer.com/tr/Tristan_Bernard adresinden alındı
• Zobu, V. R. (1943, Birinci Teşrin 15). Sahne Sanatkarlarımız Reşit Baran. Perde – Sahne Mecmuası(7), s. 34.
• Zobu, V. R. (1977). O Günden Bu Güne Anılar. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Zobu, V. R. (1990). Uzun Hikâyenin Sonu. İstanbul: OMAŞ Yayınları