Dede Korkut boylarında alplık alametleri

Yıl 2022, Sayı: 31, 984 - 991, 21.12.2022

Mazhar Narşap

https://doi.org/10.29000/rumelide.1222174

Cited By: 2

Öz

Türk tarihine dair yazılı, sözlü ve arkeolojik kaynaklardan bilgi elde edilmektedir. Sözlü kaynakların başında ise destanlar ve efsaneler gelmektedir. Dede Korkut Boyları da sözlü kaynaklar arasında yer alan önemli bir eserdir. Dede Korkut Boylarında anlatılan olaylarda Türklerin devlet yönetimi, toplum ve aile yapısı, ekonomik, askeri ve dini hayatı gibi kültürel unsurlara dair bilgiler yer almaktadır. Söz konusu boylarda anlatılan olaylarda geçen bir başka kültürel unsur ise alplıktır. Alp; bağlı olduğu toplum için faydalı bir iş yapan, kahramanlık gösteren ve bunun karşılığında da toplum tarafından kendisine alp adı verilerek toplumda yerini almış kişidir. Türkler tarihleri boyunca iç ve dış düşmanlar ile mücadele etmişlerdir. Bu mücadelelerinde de alplar ön planda olmuştur. Alp kişi gösterdiği kahramanlığa göre ad almasından başka avladığı güçlü bir hayvanın derisinden yapılan özel kıyafeti giymesi de alp olduğunu göstermektedir. Dede Korkut Boylarında da toplum içerisinde bir çocuğun nasıl ad aldığı Dirse Han Oğlu Boğaç Han boyunda, alpın toplum içerisinde yeri Uşun Koca Oğlu Segrek’in boyunda, alpın avladığı hayvanın derisini giymesi ise Salur Kazan’ın Ejderhayı Öldürmesi boyunda anlatılmaktadır. Esasında Dede Korkut Boylarında alplık ile ilgili geçen ifadeler alplığın alametleridir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, alp, ad verme, özel kıyafet, at, alpine, naming, tailored clothing, horse

Alpine symbols in Dede Korkut Stories

Öz

Information about Turkish history is obtained from written, oral and archaeological sources. At the beginning of the oral sources are epics and legends. Dede Korkut Stories is an important work among the oral sources. In the events narrated in Dede Korkut Stories, there is information about cultural elements such as the state administration, society and family structure, economic, military and religious life of the Turks. Another cultural element in the events described in the mentioned tribes is the alplik. Alp; He is a person who does a useful job for the society he is connected to, shows heroism and in return takes his place in the society called alp by the society. Turks have struggled with internal and external enemies throughout their history. In these struggles, the Alps were at the forefront. In addition to being named according to the heroism he showed, the Alpine person wearing a special outfit made from the skin of a powerful animal he hunted also shows that he is an Alp. In Dede Korkut Stories, how a child gets his name in the society is described in the Dirse Han Son Boğaç Han Story, the place of the alp in the society in the Story of Segrek, the son of Uşun's husband, and the wearing of the skin of the animal hunted by the alp is described in Salur Kazan's Killing the Dragon. In fact, the expressions about the alp in the Dede Korkut Story are the signs of the alp.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, alp, ad verme, özel kıyafet, at, alpine, naming, tailored clothing, horse

Kaynakça

• Arat, R. (1970). Oğuz Kağan Destanı, İstanbul: MEB Yayınları.
• Arat, R.(1959). Kutadgu Bilig (7 b.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çınar, A. A. (2002). “Destanlarda Alp Tipi At” Millî Folklor Dergisi, Sayı, 56
• Durmuş, İ. (1997) “Bozkır Kültürünün Oluşumu ve Gelişiminde At” G.Ü FEF. S.B.D. (Cilt 1). Sayı, 2 s. 13-19
• Durmuş, İ. (2013) Türk Tarihinin Öncüleri, Ankara: Akçağ Yayınları
• Durmuş, İ. (2016) Türk Kültürüne Giriş, Ankara: Akçağ Yayınevi
• Erbay, H. (2016). Dede Korkut Kitabı, Han’ım Hey, Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Yayınları
• Ercilasun, A.B, (1986) “Oğuz Kağan Destanı Üzerine Bazı Düşünceler”, Ankara: Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten.
• Ergin, M. (2012) Orhun Abideleri, (46 b.). İstanbul: Boğaziçi Yayınları
• Ergin, M.(2014). Dede Korkut Kitabı (50 b.). İstanbul, Boğaziçi Yayınları,
• Esin, E. (2001) Türk Kozmolojisine Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• Gökyay, O.Ş. (2007). Dedem Korkud’un Kitabı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• Gömeç, S. (2009). Türk Destanların Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları
• Gönüllü, A.R. (1988). “Yağmalı Toya Dair Notlar” Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı:17.
• Herodotos, (2015) Herodotos Tarihi (25 b.). Çev. Müntekim Ökmen İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları
• İnan, A. (1998a). Makaleler ve İncelemeler (Cilt 1). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• İnan, A. (1998b). Makaleler ve İncelemeler, (Cilt 2). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (2010). Türk Millî Kültürü (29 b.). İstanbul: Ötüken Yayınları
• Kaplan, M. (2014) Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar, Tip Tahlilleri (9 b.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kaşgarlı, M. (2015). Dîvânü Lugât’it-Türk (2 b.). Çev. Ahmet Bican Ercilasun- Ziyat Akkoyunlu, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Koca, S. (2010). Türk Kültürünün Temelleri-2, Ankara: Pelin Ofset Tipo Matbaa
• Köprülü, M.F. (1966) Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi
• Oğuz, Ö. (2004). “Destan Tanımı ve Eski Türk Destanları”, Millî Folklor Dergisi, Sayı, 62, sf.5-7.
• Orkun, H.N. (2011) Eski Türk Yazıtları (3 b.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Sakaoğlu, S.-Duymaz A.(2014). İslamiyet Öncesi Türk Destanları (9 b.). İstanbul: Ötüken Yayınları
• Togan, Z. V. (1981) Umumi Türk Tarihine Giriş (3 b.). İstanbul: Enderun Kitabevi