Karagöz ve Hacivat Oyunu ile Yeşilçam Dönemi Güldürü Filmleri İlişkisinin İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 33, 474 - 484, 26.04.2023

Muzaffer Musab Yılmaz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1279102

Öz

Geleneksel sanatlar, sinemanın kökeni tartışmalarında önemli bir yerde durur. Türkiye’de de bununla doğru orantılı bir biçimde Anadolu coğrafyasında neşet etmiş geleneksel sanatların sinema ile bağlantısı üzerine tartışmalar hayat bulmuştur. Karagöz ve Hacivat, bu bağlamda kilit bir öneme sahip olmuştur. Bunun nedeni, içerisinde barındırdığı elementler bakımından sinema ile benzerlikleri haiz olmasıdır. Oyunu yöneten bir kişinin olması, karakterlerin tiplemeler biçiminde somut olarak perde üzerinde hayat bulması, doğrusal bir anlatı yapısının var olması gibi özellikler, sinemada da görülen unsurlardır. Halit Refiğ, Nijat Özön ve Metin Erksan gibi isimler, bu geleneksel sanatın Türk sineması ile ilişkisi üzerine yazılar kaleme almışlardır. Bununla birlikte, hikâyesinde Karagöz’e yer veren filmler de çekilmiştir. Filmlerde bir element olarak yer bulmasının ötesinde, Karagöz ve Hacivat’ın Türk sineması ile ilişkisi çok daha derindedir. Karakter yapılanması ve anlatı düzleminde Karagöz’ün, özellikle Yeşilçam dönemi güldürü filmleri ile çeşitli düzeylerde benzerliklere sahip olduğu kabul edilir. Tiplemelerin şiveye sahip olması ve dilin güldürü unsurunu beslemesi, farklı sınıfsal yapılardan gelen tiplemelerin karşılaşmasının komedi unsurunu beslemesi vb. buna örnektir. Bu çalışmada, geleneksel sanatlar arasında yer alan Karagöz ve Hacivat ile Yeşilçam dönemi güldürü filmleri ilişkisi ele alınmıştır. Çalışmanın sonucunda, iki sanat formu arasında doğrudan bir bağlantı olmasa da benzer bir kültürel arka plana sahip olunmasından dolayı çeşitli benzerliklerin var olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Karagöz ve Hacivat, Geleneksel Sanatlar, Yeşilçam Sineması, Güldürü, Anlatı

Kaynakça

• Akpınar, Ş. (2015). Melodram ve Modernite İlişkisi Bağlamında, Yeşilçam Sinemasında Avrupalılık Görünümlerinin Kadın Karakterler Üzerinden Temsili: Kezban Filmleri Örneği. Turkish Studies: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 10(10), 61-80.
• Baltacı, A. (2019). Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5(2), 368-388.
• Banarlı, N. S. (2014). Karagöz. Ü. Oral (drl.). Karagöznâme. Kitabevi Yayınları.
• Coşkun, E. (2009). Türk Sinemasında Akım Araştırması. Phoenix.
• Çarpan, N. (2014). Karagöz ve Şeyh Küşteri. Ü. Oral (drl.). Karagöznâme. Kitabevi Yayınları.
• Erdoğan, N. (2017). Sinemanın İstanbul’da İlk Yılları. İletişim.
• Gökmen, M. (1989). Başlangıçtan 1950’ye Kadar Türk Sinema Tarihi ve Eski İstanbul Sinemaları. Denetim Ajans Basımevi.
• Kabaklı, A. (2014). İbret Perdesi. Ü. Oral (drl.). Karagöznâme. Kitabevi Yayınları.
• Kırel, S. (2005). Yeşilçam Öykü Sineması. Babil.
• Kuyucak Esen, Ş. (2010). Türk Sinemasının Kilometre Taşları (Dönemler ve Yönetmenler). Agora Kitaplığı.
• Makal, O. (2017). Yönetmenleri ve Filmleriyle Gülmenin Sineması. Hayalperest.
• Mutlu, M. (2002). Karagöz Sanatı ve Sanatçıları. T. C. Kültür Yayınları.
• Nutku, Ö. (2014). Karagöz ve Bugünün Türk Sahnesi. Ü. Orak (drl.). Karagöznâme. Kitabevi Yayınları.
• Pekman, C. (2010). Filim Bir Adam: Ertem Eğilmez. Agora.
• Oral, Ü. (1996). Karagöz Perde Gazelleri. T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ortaç, Y. Z. (2014). Eski Tiyatrocular. Ü. Oral (drl.). Karagöznâme. Kitabevi Yayınları.
• Öngören, F. (1998). Cumhuriyetin 75 Yılında Türk Mizahı ve Hicvi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özhan, M. (2014). Türk Gölge Oyunu. Ü. Oral (drl.). Karagöznâme. Kitabevi Yayınları.
• Özön, N. (2014). Sil Baştan. Ü. Oral (drl.). Karagöznâme. Kitabevi Yayınları.
• Özön, N. (2008). Sinema Sanatına Giriş. Agora Kitaplığı.
• Refiğ, H. (2009). Ulusal Sinema Kavgası. Dergâh.
• Sarı, E. (2016). Karagöz ile Hacivat. Nokta e-Book Publishing.
• Scognamillo, G. (2014). Türk Sinemasının Yüzüncü Yılı ve Türkiye’de Belge Filmi Çalışmaları… Cinetele, 5, 1.
• Sevin, N. (1968). Türk Gölge Oyunu. Büyük Türk Yazarları ve Şairleri Komisyonu Yayınları.
• Singer, B. (2001). Melodrama and Modernity. Columbia University Press.
• Teksoy, R. (2009). Rekin Teksoy’un Sinema Tarihi Cilt 1. Alfa.
• Tunç, E. (2012). Türk Sinemasının Ekonomik Yapısı (1896-2005). Doruk Yayınları.
• Ünal, M. (2018). 1960-1990 Yılları Arasında Toplumsal Eleştiri Perspektifinden Türk Güldürü Sineması. Sosyoloji Dergisi, 37, 21-39.