Alternatif bir yayıncılık türü olarak kitlesel fonlamalı gazetecilik: Türkiye’deki örnekleri

Yıl 2023, Sayı: 35, 907 - 928, 21.08.2023

Hakan Bakar , Murad Karaduman

https://doi.org/10.29000/rumelide.1346237

Cited By: 1

Öz

Haber üretim süreçlerinin finanse edilmesinde ve kamusal yayıncılık anlayışının yeniden tesis edilmesinde önemli bir işleve sahip olan kitlesel fonlamalı gazetecilik, sağladığı fırsatlar nedeniyle tekelleşmiş ana akım medya kuruluşlarının karşısında alternatif olarak konumlandırılmaktadır. Gazeteciler için potansiyel okuyuculara ulaşmanın yollarından biri olan kitlesel fonlamalı gazeteciliğin Türkiye’de bağımsız bir yayıncılık anlayışı yaratıp yaratmadığını ortaya çıkarmayı amaçlayan bu çalışmada, çoğunlukla sosyal medya üzerinden habercilik yapan bağımsız ve patronsuz gazetecilerle derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında gazetecilere “kitlesel fonlamalı gazetecilik”, “alternatif medya”, “okur/izleyici etkileşimi”, “pandemi sürecinde habercilik”, “ana akım medyanın durumu”, “fon sağlayanların motivasyonu”, “şeffaflık” ve “güven ilkesi” gibi konularda yarı yapılandırılmış görüşme tekniğine uygun olarak hazırlanmış çeşitli sorular sorulmuş ve kitlesel fonlamalı gazeteciliğin Türkiye’deki durumu, uygulanış biçimleri, sağladığı olanaklar ve taşıdığı risklerin neler olduğuna yönelik ipuçları elde edilmeye çalışılmıştır. Gazeteciler ile yapılan görüşmeler sonrasında kitlesel fonlamalı gazeteciliğin ana akım medya kuruluşları karşısında alternatif bir yayıncılık modeli oluşturduğu sonucuna varılmıştır. Fikirlerin rahatça ifade edilmesi noktasında gazetecilere editöryal bağımsızlık sağlayan kitlesel fonlamalı gazetecilik, aynı zamanda kaygan bir zemine sahip olması nedeniyle bağımsız gazeteciler açısından birtakım riskler de barındırmaktadır. Sunduğu olanaklar, habercilik alanında çeşitliliğin artmasına katkısı ve demokratik katılımın sağlanması gibi olumlu yanlarıyla birlikte; ekonomik desteğin sürekliliğinin sağlanmasının güç olması, zaman zaman siyasi yakınlıkların bu destekler üzerinde belirleyici olması, sosyal medya ve canlı yayınların yankı odası haline gelmesi ve kadın gazetecilerin maruz kaldığı dijital şiddet gibi nedenler, okur destekli kitlesel fonlamalı gazeteciliğin sorunları olarak ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Alternatif medya, kitlesel fonlamalı gazetecilik, kamusal yayıncılık, patronsuz gazetecilik, okur motivasyonu

Kaynakça

• Bulunmaz, B. (2011). Holdingleşme ekseninde Türk medyasında tekelleşme sorunu. Öneri Dergisi, 9(36), 237-246.
• Bulut, S., & Karlıdağ, S. (2015). Dijital gazetelerin ekonomi politiği. Erciyes İletişim Dergisi, 4(2).
• Carvajal, M., García-Avilés, J. A., & González, J. L. (2012). Crowdfunding and non-profit media: The emergence of new models for public interest journalism. Journalism Practice, 6(5-6), 638-647.
• Çetinkaya, A. (2020). “Çevrimiçi gazetecilikte alternatif bir gelir modeli olarak kitlesel fonlar. Mecralar, deneyimler, olanaklar, 82.”, Yeni gazetecilik mecralar, deneyimler, olanaklar. Ö. Erkmen, B. Ataman ve B. Çoban (drl.). İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Demir, D. (2019). Kitlesel fonlamalı dijital gazetecilik. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi, (12), 44-60.
• Hunter, A. (2015). Crowdfunding independent and freelance journalism: Negotiating journalistic norms of autonomy and objectivity. New Media & Society, 17(2), 272-288.
• Hunter, A. (2016). “I’ts like having a second full-time job”: Crowdfunding, journalism and labour. Journalism Practice, 10(2), 217–232.
• İmrek, P. & Kartal, B. (2019). Kitlesel fonlama hikâyeleri. İstanbul: Abaküs Kitap Yayın Dağıtım Hizmetleri.
• İşler, S. T. (2014). Modern finansmanda yeni̇ bir dönem: kitlesel fonlama – Crowdfunding. Gösterge, 11(c), 363–367.
• Jian, L. ve Shin, J. (2017). “Bağışçıların kitle fonlu gazeteciliğe yaptığı bağışların ardındaki güdüler. İçinde Hülür ve Yaşın (Editörler), “Yeni medya geleceğin gazeteciliği”, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Jian, L., & Usher, N. (2014). Crowd-funded journalism. Journal of Computer-Mediated Communication, 19(2), 155-170.
• Nevill, G. (2014). Funding news freedom: how reporting is paying its way. Index on Censorship, 43(3), 63-66.
• Sabancı, A. A. (2018, 11 Kasım). Kitlesel fonlama, dijital yayıncılık, Beyaz Saray’ın medya ilişkileri. https://www.newslabturkey.org/2018/11/11/kitlesel-fonlama-dijital-yayincilik-beyaz-sarayin-medya-iliskileri/
• Saka, E. (2017). “Dijital dönüşüm ve gazetecilik için yeni iş modelleri”, Yeni medya çalışmaları IV, İstanbul: Taş Mektep Yayınları.
• Taylan, A. (2019). “Ana akım medyanın kamu yararıyla imtihanı: kitlesel fonlama kamu yararına katkı verebilir mi?” H. Köse (Ed.), Kamusuz yararlar ülkesi sağ popülist siyaset çağında medya ve kamu yararı ilkesi. (ss. 105-141). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Ünsal, S. (2017). Kitlesel fonlama iş yapma yöntemini değiştirecek yeni sistem. İstanbul, Ceres Yayınları.
• Yegen, C. (2015). İletişim teknolojileriyle gelişen crowdsourced bir sistem olarak crowdfunding ve “fonlabeni” örneği. Yeni medya çalışmaları III (ss. 87–111). İstanbul: Taşmektep Yayınları.
• Yıldız, A. (2018). Gazeteciliğin geleceği açısından Türkiye’de “Patronsuz” gazetecilik. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (47).