Fen bilgisi öğretmen adaylarının değer yargılarının incelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 36, 404 - 422, 21.10.2023

Abdurrahman Türker , Çiğdem Karabacak Atay , Mevlüt Gündüz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1369527

Öz

Bu araştırmanın amacı geleceği şekillendirmede önemli bir misyonu olan fen bilgisi öğretmen adaylarının değer yargılarını ortaya çıkarmak ve bu bağlamda bazı öneriler geliştirmektir. Bu araştırmada, nicel araştırma yöntemlerinden betimsel model kullanılmıştır. Araştırma, 2018-2019 Eğitim Öğretim yılı güz döneminde Süleyman Demirel Üniversitesi ve Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesinde öğrenim gören fen bilgisi öğretmen adayları ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma evrenini, Türkiye’de bulunan devlet üniversitelerinde okuyan fen bilgisi öğretmen adayları oluşturmaktadır. Evren çok geniş olduğu için örneklem alma yoluna gidilmiştir. Araştırmanın ulaşılabilirliği göz önünde bulundurularak kolay ulaşılır örneklem seçilmiştir. Bu araştırmada kullanılmak için araştırmacı tarafından, fen bilgisi öğretmen adaylarının değer yargılarını ortaya çıkarmayı amaçlayan bir tutum anketi geliştirilmiştir. Tutum anketi geliştirilirken; “1” Hiçbir Zaman, “2” Kararsızım, “3” Kısmen, “4” Genellikle, “5” Her Zaman gibi 5’li likert tipi dereceleme yapılmıştır. Anketin geçerlilik ve güvenirliğini belirlemek için 120 öğrenciyle ön uygulama yapılmıştır. Ankete yapılan güvenirlik sonucunda Cronbach alpha değeri ,89 bulunmuştur. Anketin geçerliliğini belirlemek amacıyla ise faktör analizi yapılmıştır. Fen bilgisi öğretmen adayları, anketteki 37 maddeye genellikle olumlu düzeyde cevap vermişlerdir. Ortalamaya bakıldığında ise beşli likert tipi ankete göre 4,13 gibi yükseğe yakın bir değer bulunmuştur. Bu ortalama “genellikle” aralığına denk gelmektedir. Değişkenler açısından bakıldığında şu sonuçlar ortaya çıkmıştır: Çoğu değişken açısından fen bilgisi öğretmen adaylarının değer yargıları değişmemektedir. Sadece cinsiyet ve bu derste değer eğitimi verilip verilmemesi açısından anlamlı bir farklılık ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fen bilgisi öğretmen adayları, değer eğitimi, değer yargıları, değer

Kaynakça

• Acat, M., B. ve Aslan, M. (2011). Okulların karakter eğitimi yetkinliği anketi (OKEYÖ). Değerler Eğitimi Dergisi, 9 (21), 7-27.
• Akbaş, O. (2009). İlköğretim okullarında görevli branş öğretmenlerinin değer öğretimi yaparken kullandıkları etkinlikler: 2004 ve 2007 yıllarına ilişkin bir karşılaştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17 (2), 403-414.
• Aktepe, V. ve Yel, S. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin değer yargılarının betimlenmesi: Kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7 (3), 607-622.
• Altunay, E. ve Yalçınkaya, M. (2011). Öğretmen adaylarının bilgi toplumunda değerlere ilişkin görüşlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17 (1), 5-28.
• Aran, Ö. C. ve Demirel, Ö. (2013). Dördüncü ve beşinci sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri. Electronic Journal of Social Sciences, 12 (46), 151- 168.
• Arslan, Y., Çelik Z. , Çelik E. (2009). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 113-124.
• Arslan, Z. Ş., ve Yaşar, F. T. (2007). Yükselen değer kavramı üzerine eleştirel bir yaklaşım. Değerler Eğitimi Merkezi Dergisi, 1 (1), 8-11.
• Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 121-144.
• Bacanlı, H. (2002). Psikolojik kavram analizleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Balay, R. ve Kaya, A. (2014). Eğitim fakültesinde okuyan öğretmen adaylarının ahlaki değer yönelimleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 12 (28), 7-45.
• Balcı, A. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma (6.Baskı). Ankara: Pegem Yayınları.
• Beldağ, A. (2016). Values education research trends in turkey: A content analysis, Journal of Education and Training Studies, 4 (5), 101-112.
• Berkowitz, M. W.ve Bier, M.C. (2005). What works in character education. Journal of Research in Character Education, 5 (1), 29–48.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Kaya, M; Küçüktağ, İ ve Canpolat, E. (2010). "Öğretmen adaylarının değer algısı", 9. Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu (20-22 Mayıs 2010), Elazığ,1123-1126.
• Coşkun, Y., ve Yıldırım, A. (2009). Üniversite öğrencilerinin değer düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 1 (6), 311-328.
• Çengelci, T. (2010). “İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değerler eğitiminin gerçekleştirilmesine ilişkin bir durum çalışması” (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Demircioğlu, İ. H. ve Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (15), 69-88.
• Dereli- İman, E. (2014). Değerler eğitimi programının 5-6 yaş çocuklarının sosyal gelişimine etkisi: Sosyal beceri, psikososyal gelişim ve sosyal problem çözme becerisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14 (1), 249-268.
• Dilmaç, B., Bozgeyikli, H. ve Çıkılı, Y. (2008). Öğretmen adaylarının değer algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi 6 (16), 69-91.
• Dilmaç, B., Deniz, M., ve Deniz, M. E. (2009). Üniversite öğrencilerinin öz-anlayışları ile değer tercihlerinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7 (18), 9-24.
• Dilmaç, B., Kulaksızoğlu, A. ve Ekşi, H. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler anketi ile sınanması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 7 (3), 1221-1261.
• Dönmez, B. ve Cömert, M. (2007). İlköğretim okulu öğretmenlerinin değer sistemleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 5 (14), 29-59.
• Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş. Nitel, nicel ve eleştirel kuram metodolojileri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Fidan, N. K. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 2 (2), 1-18
• Gözütok, D. (1999). Öğretmenlerin etik davranışları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 32 (1), 83-99.
• Gündüz, M. (2016a). Classifying values by categories. Journal of Education and Training Studies, 4(10), 212-220.
• Gündüz, M. (2016b). Determınıng categorıcally the values to teach the chıldren ın socıal studıes lesson, International Online Journal of Primary Education (IOJPE), 5 (1), 20-30.
• Halstead J. M., ve Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: Areview of recent research. Cambridge Journal of Education, 30, 169-202.
• Kolaç, E. ve Karadağ, R. (2012). “Türkçe öğretmen adaylarının ''Değer'' kavramına yükledikleri anlamlar ve değer sıralamaları”. İlköğretimOnline, 11 (3), 762-777.
• Köklü, N., Büyüköztürk, Ş. ve Bökeoğlu, Ö. Ç. (2006). Sosyal Bilimler İçin İstatistik. Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
• Kuş, D. (2009). İlköğretim programlarının, örtük programın ve okul dışı etmenlerin değerleri kazandırma etkililiğinin 8. sınıf ilköğretim öğrencilerinin ve öğretmenlerinin görüşlerine göre incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kuşdil, M. E ve Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerinin değer yönelimleri ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 45, 59-76.
• Lickona, T. (1992). Educating for character (How our schools can teach respect and resposibility). New York: Bantam Books.
• Lovat, T. (2011). Values education and holistic learning: Updated research perspectives. International Journal of Educational Research, 50, 148–152.
• Meydan, A. Ve Bahçe, A. (2010). “Hayat bilgisi öğretiminde değerlerin kazandırılma düzeylerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi”. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 20-37.
• Meydan, H. (2014). Okulda değerler eğitiminin yeri ve değerler eğitimi yaklaşımları üzerine bir değerlendirme. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1), 93-108.
• Neslitürk, S., Özkal, N., ve S., Dal (2015). 5-6 Yaş çocuklarının değer kazanım süreçlerine anne değerler eğitimi programının etkisi, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (3), 883-899
• Oğuz, E. (2012). Öğretmen adaylarının değerler ve değerler eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (KUYEB)-Değerler Eğitimi Sempozyumu Ek Özel Sayısı, 12 (2), 1309-1325.
• Özdemir, S. ve Sezgin, F. (2011). Öğretmen adaylarının bireysel ve örgütsel değerler ile öğrencilerde görmek istedikleri değerlere ilişkin önem sırası algıları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2), 1-21
• Özmen, C, Er, H. ve Gürgil, F. (2012). İlköğretim branş öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri üzerine bir araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 297-311.
• Özkul, A. S. (2007). Yaşam ve çalışma değerlerini etkileyen faktörler, S.D.Ü. öğrencileri üzerine bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Öztürk, D. ve Dilmaç, O. (2016). Görsel sanatlar öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (1), 224-237.
• Pelit, E., Güçer, E. (2006). “Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğiyle ilgili etik olmayan davranışlara ve öğretmenleri etik dışı davranışa yönelten faktörlere ilişkin algılamaları.” Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 95-122.
• Saraçoğlu, A. S., Evin, İ. ve Varol, S. R. (2004). İzmir ilinde çeşitli kurumlarda görev yapan öğretmenler ile öğretmen adaylarının demokratik tutumları üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 4 (2), 338-363.
• Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri: Giresun eğitim fakültesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10), 73-88.
• Schermerhon, J. R., Hunt, J. G. & Osborn, R. N. (2000). Organizational behavior (7th ed.). New York: John Wiley and Sons Inc, Senemoğlu, N. ve İşcan, D.C. (2009). İlköğretim 4. sınıf düzeyinde değerler eğitimi programının etkililiği. Eğitim ve Bilim. 34 (153),1-14.
• Şentürk, C. (2009). “Öğretmenlik mesleğinde etik”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 10(111), 25- 31.
• Tay, B., ve Yıldırım, K. (2009). Sosyal bilgiler dersinde kazandırılması amaçlanan değerlere ilişkin veli görüşleri. Kuram ve uygulamada eğitim bilimleri, 9 (3), 1499-1542.
• Tepecik, B. (2008). Sosyal bilgiler dersinde sorumluluk değerinin kazandırılmasına ilişkin öğretmen görüşleri (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Toprakçı, E., Bozpolat, E. ve Buldur, S. (2010). “Öğretmen davranışlarının kamu meslek etiği ilkelerine uygunluğu”. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 35-50.
• Turan, S. ve Aktan, D. (2008). Okul hayatında var olan ve olması düşünülen sosyal değerler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (2), 227-259.
• Ulusoy, K. ve Arslan, A. (2016). Değerli bir kavram olarak “değer ve değerler eğitimi”. R. Turan ve K. Ulusoy (ed.) Farklı yönleriyle değerler eğitimi. (ss: 1-16). Ankara: Pegem Akademi.
• Uzunkol, E. (2014). Saygı ve sorumluluk değerinin öğretimi (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yaman, E., Mermer, E.Ç. ve Mutlugil, S. (2009). İlköğretim okulu öğrencilerinin etik davranışlara ilişkin görüşleri: Nitel bir araştırma, Değerler Eğitimi, 7 (17), 93-108.
• Yaşaroğlu, C. (2014). Sınıf öğretmenlerinin değerler eğitimine yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 27, 503-515.
• Yazar, T. ve Yelken, T. Y. (2011). Değerler eğitiminin iyileştirilmesi ile ilgili öğretmen görüşlerinin belirlenmesi ve bir program modülü örneğinin geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (38), 79-98
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (7. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (2009). Öğretmenlerin değer tercihlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7 (17), 109-128.
• Yılmaz, K. (2015). Öğretmenlerin örgütsel güven ve farkındalık algıları ile okulların etkililik düzeyleri (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yiğittir, S. (2010). İlköğretim öğrenci velilerinin okullarda kazandırılmasını arzuladığı değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 8(19), 207-223.