Nesne ve mesleklere ilişkin adlandırmalar bağlamında çocuklarda dil gelişimi

Yıl 2023, Sayı: 36, 135 - 152, 21.10.2023

Hanife Alkan Ataman

https://doi.org/10.29000/rumelide.1372325

Öz

Bireyler; yaşamları boyunca fiziksel, nörolojik ve psikolojik olarak birbirini tamamlayan olgunlaşma aşamalarından geçer. Diller, bireyler arasındaki iletişimi sağlamanın ötesinde onların zekâ ve algılama gücü gibi üst düzey bilişsel ve nörolojik faaliyetleri ile ilgili önemli bilgiler verir. Dil edinimi konusunda tartışmalı pek çok kuram vardır. Bu kuramlar temelde çocukların dili, sosyal çevrelerinden etkilenme yoluyla ya da zihinlerinde var olan dil yetisi sayesinde istemsiz bir şekilde öğrenip öğrenmedikleri konusuna odaklanmıştır. Bu çalışmada çocukların dil ediniminin ne şekilde gerçekleştiğinin belirlenmesi amacıyla nicel araştırma desenlerinden tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemi, 4, 5, 6 yaşlarındaki okul öncesi eğitimi alan çocuklardır. Bu çocuklara çeşitli nesnelere ve meslek gruplarına ait görseller yansıtılmış, sormaca yoluyla çocuklardan bunları adlandırmaları istenmiştir. Çocukların hepsinin okul öncesi eğitimi almış ve alıyor olması, özellikle dikkate alınmıştır. Bunun nedeni çocukların sadece aileleriyle değil, başka ortamlarda da öğretici uyaranlarla karşı karşıya gelmiş olmasının önemidir. Ayrıca çocuklara gösterilen nesne ve meslek görselleri seçiminde yakın çevrelerinde bulunma ve çevrelerindeki kişilerce yabancı adlarına gönderimler yapılarak dile getirilme ihtimali olanlar tercih edilmiştir. Bu çerçevede çocukların verdiği özgün cevaplar, ana dili edinimi sürecinde yaratıcı zekâlarını devreye soktukları varsayımını doğrulamaktadır. Çocuklar, Türk diline yabancı karşılıkları ile girmiş pek çok nesneye ve mesleğe yönelik Türkçe adlandırmalar yapmıştır. İlgili durum, bu çalışmanın Türk dili söz varlığına katkı sağlayacağını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Dil gelişimi, öğrenme, adlandırma, psiko-lengüistik kuram, Chomsky

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998). Wilhelm von Humboldt’da Dil Kültür Bağlantısı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Aksan, D. (2007). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim (1. C.) (4. b.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alpöge, G. (1991). Çocuk ve Dil. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Anderson, S. R., Lightfoot, D. W. (2002). The Language Organ: Linguistics as Cognitive Physiology. (http://assets.cambridge.org/97805218/09948/frontmatter/9780521809948_frontmatter.pdf) (Erişim Tarihi: 29.09.2023).
• Baştürk, M. (2004). Dil Edinim Kuramları ve Türkçenin Ana Dili Olarak Edinimi. Ankara: PegemA Yayınları.
• Bates, E., Thal, D., Finla, B., Clancy, B. (1970). Early Language Development and Its Neural Correlates. (https://www.researchgate.net/publication/2593157_Early_Language_Development_And_Its_Neural_Correlates) (Erişim Tarihi: 2.09.2023).
• Chomsky, N. (1957). Syntactic Structures. The Hague: Mouton.
• Chomsky, N. (2011). Dil ve Zihin. (çev. Ahmet Kocaman). Ankara: BilgeSu Yayınları.
• Cüceloğlu, D. (2004), İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları (13. b.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Doğan, H. (2008). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi. Konya: Nesnel Yayıncılık.
• Erdemir, N. (2001). 12-30 Aylar Arasındaki Türk Çocuklarının Dil Yapılarının Anlamsal Yönden İncelenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Ergün, M. (1996). Eğitim Felsefesi. Ankara: Ocak Yayınları.
• Gleason, J. B., Philips, B. C. (2022). The Development of Language: An Overview and Preview. The Development of Language (10. b.) (s. 1-31). içinde (ed. Jean Berko Gleason-Nan Bernstein Ratner). San Diego: Plural Publishing (https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=OCKjEAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR9&dq=The+Development+of+Language&ots=oJyel9w8hk&sig=hsIwWPc33cROP9lz_lU20vlh8q0&redir_esc=y#v=onepage&q=The%20Development%20of%20Language&f=false).
• Hoff, E. (2014). Language Development (15. b.). Wadsworth Cengage Learning.
• Hoff, E. (2014). Language Development (5. b.). Belmont: Wadsworth Cengage Learning (https://books.google.com.tr/books? hl=tr&lr=&id=bcgWAAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR3&dq=The+Development+of+Language&ots=scpIcvLKl2&sig=zhPl9xjyAm5qaUnn1t1M3RaPem4&redir_esc=y#v=onepage&q=The%20Development%20of%20Language&f=false).
• Hogg, M. A., Graham, M. V. (2011). Sosyal Psikoloji. (çev. İbrahim Yldız-Aydın Gelmez). Ankara: Ütopya Yayınları.
• İlhan, N. (2005). Çocukların Dil Edinimi, Gelişimi ve Dile Katkıları. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 155-160.
• Karacan, E. (2000a). Bebeklerde ve Çocuklarda Dil Gelişimi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3/4, 263-268.
• Karacan, E. (2000b). Çocuklarda Dil Gelişimini Etkileyen Faktörler. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 7, 254-258.
• Keklik, S. (2015). Çocukta Dil Edinimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi (3. b.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Loukusa, S., Leinonen, E. (2008). Development of Comprehension of Ironic Utterances in 3 to 9 year old Finnish Speaking Children. Psychology of Language and Communication. 12, 55-69.
• Lyons, J. (1981). Language and Linguistic. Cambridge: Cambridge University Press.
• Mangır, M. (2021). Türkçenin Söz Varlığına Katkısı Açısından Ana Dili Edinimi Süreci. International Journal of Languages’ Education and Teaching. 9/2, s. 222-232.
• Marcus, G. F., Pinker, S., Ullman, M., Hollander, Rosen, M., T., Xu, J. F., Clahsen, Harald (1992). Overregularization in Language Acquisition. Monographs of the Society for Research in Child Development. 57/4: 1-181.
• Maviş, İ. (2005a). Çocukta Dil Edinim Kuramları. Dil ve Kavram Gelişimi. (ed. S. Seyhun Topbaş). Ankara: Kök Yayınları, 31-61.
• Maviş, İ. (2005b). Çocukta Anlambilgisi Gelişimi. Dil ve Kavram Gelişimi. (ed. S. Seyhun Topbaş). Ankara: Kök Yayınları, 129-148.
• Maviş, İ. (2005b). Okulöncesinde Dil ve Konuşma Gelişimi. Erken Çocukluk Döneminde Gelişim II. (ed. E. Ceyhan). Anadolu Üniversitesi Yayınları, 239-263.
• Morgan, C. T. (2005). Psikolojiye Giriş (16. b.). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Yayınları.
• Morris, C. G. (2002). Psikolojiyi Anlamak (1. b.). (çeviri editörleri: H. Belgin Ayvaşık-Melike Sayıl). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Onan, B. (2009). Eklemli Dil Yapısı. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 6/11, 237-264.
• Piaget, J. (2011). Dil ve Düşünme. (çev. Sabri Esat Siyavuşgil). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Sadiyeva, G. (2004). Beyin Hasarı Geçiren Türk Hastaların Dil Bozukluklarının Dilbilim Açısından İncelenmesi. Bilig. 31, 219-242.
• Saussure, F. de (2001). Genel Dilbilim Dersleri. (çev. Berke Vardar).İstanbul: Multilingal Yayınları.
• Solso, R. L., Maclin, M. K., Maclin, O. H. (2011). Bilişsel Psikoloji (4. b.). (çev. Ayşe Ayçiçeği Dinn). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Temizyürek, F. (2007). Çocukta Dil Gelişim Süreci. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 7, 169-177.
• Uygun, D. (2006). Evrensel Dil Bilgisi ve Dil Yetisi: Eleştiriler, Yeni Yaklaşımlar. Dilbilim. 15, 275-287.
• Villiers, J. G. de, Villiers, P. A. de (1948). Language Acquisition. Harvard University Press.
• Vygotsky, L. S. (1998). Düşünce ve Dil (2. b.). (çev. S.Koray). İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Wierzbicka, A. (1997). Understanding Cultures through Their Key Words. English, Russian, Polish, German, and Japanese. New York: Oxford University Press.
• Zwisler, R. (1990). Sprache und Sprechen. (http://www.zwisler.de/scripts/Sprechen.html) (Erişim Tarihi: 28.09.2023).