1970’li yıllarda İstanbul’daki eğlence mekânlarının toponomik açıdan değerlendirilmesi

Yıl 2023, Sayı: Ö13, 25 - 40, 23.10.2023

Erdal Aydın , Ali Şeylan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1379012

Öz

1970’li yıllar, Türkiye’de köyden kente göçlerin, siyasî, sosyal ve ekonomik krizlerin etkisiyle toplumsal değişikliklerin yaşandığı bir dönemdir. Eğlence kültürü de toplumsal hayattaki değişimler nedeniyle hızlı bir yenileşme süreci yaşamıştır. Bu dönemde eğlence kültürünün Batı’dan ithal edilmesi, yeni mekân ve eğlence anlayışlarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Değişimlerden en çok, önemli tarihî, kültürel zenginliklere sahip olması ve insanlara sunduğu fırsatlar sebebiyle gözde bir şehir olan İstanbul etkilenmiştir. Nüfus yoğunluğu nedeniyle 24 saat yaşayan şehirlerden biri olan İstanbul, eğlence hayatı ve boş zamanı geçirme pratikleri açısından 20.yy’ın ikinci yarısından itibaren önemli bir cazibe merkezi olmuştur. Türkçe, 1970’li yıllarda değişen eğlence anlayışı dolayısıyla ses, kelime, ek ve söz dizimi açısından birtakım yabancı etkilere maruz kalmıştır. Bu çalışmada, İstanbul’daki eğlence mekânları hakkında kısa bilgiler verildikten sonra, mekân adları dil bilgisel açıdan ele alınarak bu adların yer aldığı tabelalar, toponomik olarak incelenmiş, adların nasıl oluşturuldukları ve ne anlama geldikleri dönemin zihniyeti açısından ortaya konmuştur. Çalışma, betimsel bir araştırma olup 1970'li yıllara ait gazeteler ve telefon rehberinin taranmasıyla mekân adları tespit edilmiş; bar, birahane, çay bahçesi, gazino, lokanta, pavyon, restoran, plaj, sinema ve tiyatro gibi dönemin en çok rağbet gören eğlence mekânlarının taranması ile bu veriler elde edilmiştir. Adların ses, kelime, ek ve söz dizimi açısından dilde nasıl bir yapıya sahip oldukları ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

1970’li yıllar, toponomi, eğlence mekânları, İstanbul

Kaynakça

• Alkibay, S. (1996). Mağazalarda yabancı işletme adı kullanımına yönelik bir araştırma, Türk Dili, Sayı: 538, 415-423.
• Altunç, C. (2010). Suadiye Suadiye, İstanbul: Heyamola Yayınları.
• Aydın, E. (2022). Cumhuriyet Dönemi’nde türetilen yeni rütbe adlarının kaynağı ve yapılma süreci, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1), 19-31.
• Aydın, M. S. ve Kesmez, M. (2014). Rakı cep kitabı, Overteam Yayınları.
• Brav, A. (2010). Striptiz Taksim’de sınıf atlıyor, Gazetevatan, 07 Mayıs 2010, https://www.gazetevatan.com/arsiv/striptiz-taksim-de-sinif-atliyor-730485 (Erişim tarihi: 05.01.2023)
• Can, E. (2018). Aznavour'un konserindeydim, Posta, 07 Ekim 2018, https://www.posta.com.tr/yazarlar/erkut-can/aznavourun-konserindeydim-2055785 (Erişim tarihi: 06.01.2023.)
• Dağdemir, Ö. ve Küçükkalay, A. M. (1999). Türkiye'de 1960-1980 müdahale dönemi ekonomileri: iktisat politikaları ve makro ekonomik göstergeler açısından bir karşılaştırma", Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 3, 121-138. Dağtekin, F. (2021). Türkiye’de dil tartışmaları ve Türk Dil Kurumu (1950-1983), Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dündar, A. (1974). Dil kurultayının ardından, Barış, 11.07.1974.
• Eren, H. (1966). Yer adlarımızın dili, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, Sayı: 13, 155-165.
• Erus, R. (2019). Moulin Rouge 130 yaşında, CNNTURK, 08 Ekim 2019, https://www.cnnturk.com/yazarlar/guncel/reha-erus/moulin-rouge-130-yasinda (Erişim tarihi: 20.01.2023)
• Gaddar, Z. (2014).Ödemiş’in iş yeri adları üzerine bir inceleme, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 5, 319-332.
• Gönülal, Y. Ö. (2012). Cumhuriyet dönemi dil tartışmalarının Türk dili eğitimine yansımaları (toplum dil bilimi bakımından bir inceleme), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Gültekin, S. (1967). Yıkılan Gurur, 1967, 52:22, https://www.imdb.com/title/tt0431479/ (Erişim tarihi: 18.01.2023)
• İmer, K. (1976). Dilde değişme ve gelişme açısından Türk dil devrimi, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1976.
• Kalaycıooğlu, E. (2014). 1960 sonrası Türk politik hayatına bakış: demokrasi neo-patrimonyalizm ve istikrar, Türk siyasi hayatı Türkiye’de politik değişim ve modernleşme, Ed. Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, 515-543, Ankara: Sentez Yayıncılık.
• Kalkan, E. (2002). Çakıl küllerinden doğdu, Hürriyet, 30 Mart 2002, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/cakil-kullerinden-dogdu-62863 (Erişim tarihi: 18.01.2023)
• Kalkan, E. (2007). Yeni lokantanın duvarlarında bir gazino klasiği Kazablanka, Hürriyet, 20 Mayıs 2007, https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/yeni-lokantanin-duvarlarinda-bir-gazino-klasigi-kazablanka-6541944 (Erişim tarihi: 16.01.2023)
• Kardüz, A. R. (2017). Reina’nın hikayesi, Milliyet, 08 Ocak 2017, https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/ali-riza-karduz/reina-nin-hikayesi-2374841 (Erişim tarihi: 03.01.2023)
• Köktekin, K. ve Kara, F. (2006). Erzurum iş yeri adlarında dil kirliliği, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı 660, 519-523.
• Küçük, S. ve Saraç, S. (2012). İş yeri adlarındaki batı kaynaklı kelimeler ve Ordu ili örneği, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Sayı: 38, 137-155.
• Öndeş, O. (2021). Kadıköy'ün güngörmüş sayfiyesi Moda, İstanbul: K-İletişim Yay.
• Özkan, M. (2012). Yenileşme sürecinde Türk dili, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 32, 81-109.
• Özmen, M. (2000). İsim ve sıfat tamlamalarındaki bozulmalar üzerine, Türk Dili, Sayı: 586, 354-363.
• Parlak, K. G. ve Kıribiş, A. (2021). İş yeri adlarındaki Türkçenin yabancı dillerle etkileşimi Kilis örneği, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 5, 1182-1219.
• Sakaoğlu, S. (2001). Türk ad bilimi, Ankara: TDK Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (2003). Cumhuriyet’ten günümüze Konya’da iş yeri adları, Türk Dili, Sayı: 622, 410-420.
• Sancak, Ş.vd. (2008). Dil ve kültür yozlaşmasında Giresun örneklemi, Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 16, 101-111.
• Şahin, G. (2010). Türkiye’de yapılmış toponomi çalışmaları, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 4, 134-156.
• Şeylan, A. (2012). Üsküdar’daki bazı yer adlarının onomastiği ve dil bilgisel olarak değerlendirilmesi, VII. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu, Cilt I, 382-416.
• Tarım, R. (2013). Atatürk ve Türk dili, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and Histir of Turkish or Turkic, Cilt: 8, Sayı: 9, 95-103.
• Uygur, N. (2001). Dilin gücü, 6. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Üstünova, M. vd. (2010) İş yeri adlarında Türkçenin kullanımı, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Cilt: 5, Sayı:1, 1390-1419.
• Yöre, S. (2012). Mekân ve müzik: Osmanlı döneminde İstanbul'un çokkültürlü müzikli eğlence mekânları, Belleten 76, 879-904.
• Milliyet (01.01.1970-31.12.1979)
• Cumhuriyet (01.01.1970-31.12.1979)
• Günaydın (01.01.1970-31.12.1979)
• Hürriyet (01.01.1970-31.12.1979)
• Sabah (01.01.1970-31.12.1979)
• Vatan (01.01.1970-31.12.1979)
• https://arifatilgan.wixsite.com/arifatilgan/single-post/eski%CC%87-e%C4%9Flence-mek%C3%A2nlari (Erişim tarihi: 22.01.2023)
• https://www.bitmezat.com/en/product/2104831/kazablanka-gazinosu-z (Erişim tarihi: 03.01.2023.
• http://www.bodrum.gov.tr/tarihce (Erişim tarihi: 25.01.2023)
• https://www.eskihayatlar.com/turkiyede-acilan-ilk-diskotek-tefo-tevfik-dolen-kimdir-0424/ (Erişim tarihi: 04.02.2023)
• https://www.facebook.com/istanbulhayranlari/photos/a.10154338605130239/10158010228330239/?type=3 (Erişim tarihi: 18.01.2023)
• https://foursquare.com/v/hanci/56bf2d8e498ea94e3b976821?openPhotoId=56f2c298cd1085af6cc2b86c (Erişim tarihi: 18.01.2023)
• https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/istanbul-gecelerinin-50-yili-22660691 (Erişim tarihi: 24.12.2022)
• https://www.kitantik.com/product/GAZINO-FOTOGRAFLARI-LIDO-RESTORAN_1br9qfykid6xz0j1n4h (Erişim tarihi: 12.01.2023)
• https://www.ntv.com.tr/galeri/sanat/giris-ucreti-25-bin-pound-disneylandin-ozel-hizmeti-club-33,v6Q9qL6i10KIJQ9R6WNPVQ/QJCaSTl7NkSKntJPiJE6hQ (Erişim tarihi: 03.01.2023)
• https://www.bitmezat.com/en/product/1764625/ruje-nuar-kabinda-dug (Erişim tarihi: 15.01.2023)
• https://twitter.com/AltugYucel/status/1549810993814962176 (Erişim tarihi: 21.01.2023)
• https://twitter.com/nerdecekildi/status/1285139984329080833/photo/1 (Erişim tarihi: 19.01.2023)
• Milliyet, Turizm İlavesi 7 İstanbul, 1966, 3, https://docplayer.biz.tr/7936232-Gazetesinin-ilavesidir-ayrica-para-ile-satilmaz.html (Erişim tarihi: 25.12.2023)
• https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 15.01.2023)
• https://www.tdk.gov.tr/tdk/kurumsal/tarihce-2 (Erişim tarihi: 15.02.2023)
• https://www.gastearsivi.com/gazete/vatan/1942-10-03/1 (Erişim tarihi: 17.01.2023)