Yabancı dil olarak Türkçe ders kitaplarındaki üretici dil becerileri etkinliklerinin eylem odaklı yaklaşıma göre incelenmesi

Yıl 2023, Sayı: Ö13, 157 - 197, 23.10.2023

Ahmet Turan Eş , Elif Aktaş

https://doi.org/10.29000/rumelide.1379142

Cited By: 1

Öz

Avrupa Ortak Başvuru Metni (CEFR) ile beraber yabancı dil öğretiminde dünya genelinde benimsenen yaklaşım ‘Eylem Odaklı Yaklaşım’ olmuştur. Birçok ülke, Avrupa Konseyi’nin yayımladığı bu metni kendi dillerine tercüme etmiş, ilkelerini ise uygulamaya geçirmiştir. Söz konusu metin, Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde de benimsenmiş, Türkiye Maarif Vakfı (TMV) ve MEB tarafından hazırlanan öğretim programlarında temel yaklaşım olarak kabul edilmiştir. Bu çalışmada, Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler için Türkçe Ders Kitaplarında (B1-B2) yer alan üretici dil becerileri etkinlikleri, eylem odaklı yaklaşımın temel ilkelerine uygunluk açısından incelenmiştir. Nitel bir desene sahip olan çalışmada, veriler doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. Çalışmada, veri toplama aracı olarak ilgili alanyazın taramasıyla oluşturulan ve uzman görüşü alınarak son şekli verilen bir uygunluk formu kullanılmıştır. Sonrasında her iki seviyeye ait kitaplardaki on sekiz yazma, on sekiz konuşma olmak üzere toplamda yetmiş iki etkinlik, hazırlanan uygunluk formuna göre incelenmiştir. Araştırma sonucunda; etkinliklerin genel olarak gerçek hayat odaklı olma, dilin aktif kullanımını gerektirme ve uygulanabilirlik boyutlarına uygun olduğu; bununla birlikte sosyal aktör olma, göreve odaklanma ve kültürlerarası etkileşim boyutlarına uygun olmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Çalışmada ayrıca konuşma ve yazma becerisi etkinlikleri kendi içerisinde karşılaştırılmış, eylem odaklı yaklaşımın etkileşim odaklı olma, grup çalışmasına yönlendirme, araştırma, soru sorma, tartışma, keşfetme vb. eylemlerde bulunmaya sevk etme boyutlarının konuşma becerisi etkinliklerinde daha çok yer aldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi, eylem odaklı yaklaşım, üretici dil becerileri, konuşma, yazma, etkinlik, ders kitabı

Kaynakça

• Akbal, B. (2008). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde görev odaklılık üzerine uygulamalı bir çalışma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Aktaş, E. (2021a). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde yazma (yazılı iletişim, etkileşim ve üretim). E. Aktaş, V. Halitoğlu (Ed.), Etkinlik temelli yabancı dil olarak Türkçe öğretimi içinde (s.157-185). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Aktaş, E. (2021b). Yabancı dil olarak Türkçe ders materyallerinde Türk ve Türkiye imajına ilişkin unsurlar. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (22), 232-257.
• Alhan Derinkök, A. (2022). Yabancı dil olarak Türkçe ve İngilizce ders kitaplarında orta düzey konuşma etkinliklerinin karşılaştırılması (Yedi İklim Türkçe ve New English File örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir. Arı, G. (2018) Konuşma eğitimi. M. Durmuş ve A. Okur (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi el kitabı içinde, (s. 277-293) Ankara: Grafiker Yayınları.
• Arslan, N. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde göreve dayalı öğrenme yönteminin A1-A2 düzeyi konuşma becerisine katkısı. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Baklacı, Ö. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde görev odaklı yöntem ışığında yazma becerisinin geliştirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Balcı, M. & Melanlıoğlu, D. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi programı üzerine. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (2), 173-198.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (2), 368-388.
• Başar, U. (2016). Yunus Emre Enstitüsü Yedi İklim Türkçe setinin (Temel seviye: A1, A2) yapılandırmacılık bağlamında değerlendirilmesi. Aydın Tömer Dil Dergisi , 1 (2) , 55-77.
• Berg, B. L. & Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Çev.: H. Aydın). Konya: Eğitim.
• Bourguignon, C. (2007). Apprendre et enseigner les langues dans la perspective actionnelle: le scénario d’apprentissage-action. Conférence donnée le 7 mars 2007 à l'Assemblée Générale de la Régionale de l’APLV de Grenoble, IUFM de l’Académie de Rouen.
• Bourguignon, C. (2011). L'enseignement des langues et le CECRL: d'une logique de contenu, L’enseignant au sein du dispositif d’enseignement/ apprentissage de la langue étrangère, 5ème colloque international de l’A.D.C.U.E.F.E. (Dijon).
• Boylu, E. (2020). Kuramdan uygulamaya yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.
• Bölükbaş, F. & Keskin, F. (2010). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metinlerin kültür aktarımındaki işlevi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5/4, 221-235.
• Bölükbaş, F., Yılmaz, Y. M. & Keskin, F. (Ed.). (2022). İstanbul yabancılar için Türkçe B1 ders kitabı (4. bs.). İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.
• Bölükbaş, F., Yılmaz, Y. M. & Keskin, F. (Ed.). (2022). İstanbul yabancılar için Türkçe B2 ders kitabı (4. bs.). İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.
• Branden, K. V. (2006). Task-based language education: from theory to practice. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bülbül, A. (2018) Dil öğretiminde uluslararası ölçütler. M. Durmuş ve A. Okur (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi el kitabı içinde (s. 489-503). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Büyükikiz, K. K. (2018). Göreve dayalı öğretim yöntemi. M. Durmuş ve A. Okur (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi el kitabı içinde (s. 123-125) Ankara: Grafiker.
• CEFR. (2001). Common European framework of reference for languages: learning, teaching, assessment. Cambride: Cambride University Press.
• CEFR. (2020). Common European framework of reference for languages: learning, teaching, assessment. Companion volume. Strasbourg: Council of Europe Publishing.
• Creswell, J. W. (2003). Research design: qualitative, quantitative and mixed methods approaches. California: Sage Publications.
• Coşkun, O. (2017). Yabancı dil öğretiminde eylem odaklı yaklaşım, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (16), 83-101.
• Çakır, İ. (2010). Yazma becerisinin kazanılması yabancı dil öğretiminde neden zordur? Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28 (1), 165-176.
• Çelik, D. (2021). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde A2 seviyesi konuşma etkinliklerinin görev odaklı yaklaşıma göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Çelik, S. (2022). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarındaki yönergelerin görev temelli yöntem açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Delibaş, M. (2019). Türkçenin Fransızca konuşanlara yabancı dil olarak öğretiminde eylem odaklı yaklaşıma dayalı uygulamaların değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Demirel, G. (2018). İkili ve grup çalışmaları. M. Durmuş ve A. Okur (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi el kitabı içinde (s. 227-232) Ankara: Grafiker Yayınları.
• Demirel, Ö., & Şahin, M. (2006). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi (7. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları.
• Dilidüzgün, Ş. (2015). Eylem odaklı yaklaşım bağlamında yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde yazma etkinlikleri. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 1(2), s. 16-34.
• Ellis, R. (2003). Task- based language learning and teaching. Oxford: Oxford University Press.
• Erol, H. F. (2016) Yabancılara Türkçe öğretiminde yazma becerisi. F. Yıldırım, B. Tüfekçioğlu (Ed.), Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi kuramlar- yöntemler- beceriler- uygulamalar içinde (s.177-218), Ankara: Pegem Yayınları.
• Fişekçioğlu, A. (2021a). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde alıştırma- etkinlik- görev kavramları ve etkinlikleri göreve dönüştürme uygulamaları. E. Aktaş, V. Halitoğlu (Ed.), Etkinlik temelli yabancı dil olarak Türkçe öğretimi içinde (s. 281-295). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Fişekçioğlu, A. (2021b). Yabancı dil olarak Türkçe öğreten öğretmenler için Halk bilimi kaynaklarının önemi: kültürlerarası aracılık yeterlilikleri kapsamında öğretmen kavramı. M. Aça ve M. Dinç (Ed.), Çağdaş yaklaşımlar odasında toplum ve kültür araştırmaları içinde (s.350-364). Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Goullier, F. (2008). La mise en œuvre du Cadre européen commun de référence pour les langues en Europe. Une réalité différenciée dans ses finalités et dans ses modalités. Revue internationale d’éducation de Sèvres, 47, 55-62.
• Göçen, G. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde konuşma (sözlü iletişim- etkileşim ve üretim. E. Aktaş, V. Halitoğlu (Ed.), Etkinlik temelli yabancı dil olarak Türkçe öğretimi içinde (s.121-155). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Günday, R. & Atmaca, H. (2017). Öğrenme stratejileri ve eylem odaklı yaklaşım. 1st International Black Sea Conference on Language and Language Education, Samsun 19 Mayıs Üniveristesi, 438-448.
• Günday, R. (2022). Yabancı dil eğitiminde içerik temelli öğretim modeli ve eylem odaklı yaklaşım. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (29), 815-832 Gündüz, O. & Şimşek T. (2011). Anlatma teknikleri 2 uygulamalı yazma eğitimi el kitabı. Ankara: Grafiker.
• Güneş, F. (2018a) Dil öğretimi ve temel dil yaklaşımları. M. Durmuş ve A. Okur (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi el kitabı içinde, (s. 37-48) Ankara: Grafiker.
• Güneş, F. (2018b). Yabancı dil olarak Türkçe yazma öğretimi: yaklaşım ve modeller. A. Şahin (Ed.) Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi kuramlar, yaklaşımlar, etkinlikler içinde (s.499-524). Ankara: Pegem Akademi.
• Hasırcı, S. (2019). Yabancılara Türkçe öğretimine yönelik ders kitaplarının konuşma becerisi açısından karşılaştırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(2), 1068-1098.
• İhtiyaryer, B. (2018). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde görev odaklı yaklaşım açısından kelime öğretimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• İnal, S. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe yazma öğretimi: Yabancı dil olarak Türkçe yazma öğretiminde yazmanın önemi ve yazma etkinlikleri. A. Şahin (Ed.) Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi kuramlar, yaklaşımlar, etkinlikler içinde (s.525-534). Ankara: PegemA.
• İşcan, A., & Yassıtaş, T. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında kültür aktarımı: Yedi İklim Türkçe Öğretim Seti Örneği (B1-B2 düzeyi). Aydın Tömer Dil Dergisi, 3 (1), 47-66.
• İşçi, C. (2012). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan “Yeni Hitit” ders kitabının dört temel dil becerisi ve kültür açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Karadağ, B. F. (2021). Türkçenin ikinci dil olarak öğretiminde görev temelli öğretim yönteminin iletişimsel beceriler bağlamında kullanımı. Yayımlanmamış doktora tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemleri (17. baskı). Ankara: Nobel.
• Karataş, A. G. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğreten öğretim elemanlarının etkinlik algıları ve etkinlik geliştirme/ uygulama durumlarına yönelik bir inceleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Kartallıoğlu, N. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde konuşma eğitimi. H. Karatay (Ed.), Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi el kitabı içinde (s. 315-348). Ankara: PegemA.
• Koparıcı, I. F. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe B1 seviyesinde deyim öğretimi/öğrenimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kutlu, A. (2015). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürün araç olarak kullanımı: Gazi yabancılar için Türkçe öğretim seti örneği (B1-B2 seviyesi). K. Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(2), s. 697-720
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (Çev. Ed.: S. Turan), Ankara: Nobel.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. New York: Sage Publications, Inc.
• Morgan, D. L. (1996). Focus groups as qualitative research (C. 16). New York: Sage publications.
• Nunan, D. (2004). Task-based language teaching. England: Cambridge University Press.
• Nunan, D. (2005). An introduction to task-based language teaching. The Asian EFL Journal Quarterly, 7, 25-28.
• Okur, A., & Keskin, F. (2013). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürel ögelerin aktarımı: İstanbul yabacılar için Türkçe öğretim seti örneği. International Journal of Social Science, 6(2), 1619-1640.
• Öncül, E. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarında yer alan yazma etkinliklerinin diller için Avrupa ortak başvuru metni kapsamında değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Özcan, F. & Eren Ökten, C. (2020). Eylem Odaklı Yaklaşım Açısından Konuşma Kaygısının Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi – USBED Cilt 2, Sayı 2, 81-103.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Ed.: M. Bütün ve S. B. Demir), Ankara: PegemA.
• Puren, C. (2006). De l'approche communicative a la perspective co-actionnelle, Le Français dans le monde, (347), 37-40.
• Rebahan, Z. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki konuşma etkinliklerinin göreve dayalı dil öğretimine göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Richards, J. C., & Rodgers, T. S. (2001). Approaches and Methods in Language Teaching. Second Edition, Cambridge: Cambridge University Press.
• Sallabaş, M. E. (2012). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin konuşma kaygılarının değerlendirilmesi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7/3, 2199-2218
• Sayınsoy, B. (2003). Çocuklara yabancı dil öğretiminde eylem odaklı yaklaşım. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Sönmez, Ö. (2019). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarının Avrupa dilleri öğretimi ortak çerçevesi açısından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli. Şahin, M. (2019). Görev temelli dil öğretim yönteminin Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin konuşma becerilerinin geliştirilmesinde kullanımı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Şen, Ü. (2019). Dil eğitiminin temel kavramları. Ü. Şen (Ed.), Dil eğitiminin temel kavramları içinde (s. 1-21). Ankara: Pegem Akademi.
• Şen, Ü., & Boylu, E. (2015). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen İranlı öğrencilerin konuşma kaygılarının değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (30), 13-25.
• Şimşek, R., & Erdem, İ. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde yazma becerisi ve kazanım ilişkisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (22), 280-289.
• Temur, N., & Yıldırım, M. (2018). Yabancılara Türkçe öğretiminde yazma becerisinin geliştirilmesinde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar. A. Şahin (Ed.) Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi kuramlar, yaklaşımlar, etkinlikler içinde (s.535-544). Ankara: PegemA.
• Tiryaki, E. (2013). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde yazma eğitimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(1), 38-44.
• Ünlü, N. A. (2015). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarından Hitit 1 ve yeni Hitit 1’deki dilbilgisi sunumu ve alıştırmalarının karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçe Araştırmaları Dergisi, (2), 137-150.