Avni Givda’nın tiyatroları ve tragedya örneği olarak Gece oyunu

Yıl 2023, Sayı: Ö13, 368 - 379, 23.10.2023

Mahir Karacar

https://doi.org/10.29000/rumelide.1379169

Öz

Avni Givda, Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında roman, hikâye, oyun türünde eserler yazmış ve yaptığı çevirilerle ardında çok sayıda yapıt bırakmış bir sanatçıdır. Buna rağmen yazar, edebiyat dünyasında adını duyuramamış ve eserleri geniş okuyucu kitlelerine ulaşamamıştır. Givda’nın eserleri arasında özellikle oyun türünde kaleme aldıkları dikkat çeker. Bu oyunlardan bazıları sahne tekniğine pek uygun olmasa da oyunların özgün bir tarafı bulunur. Özellikle oyunlarında ele aldığı konular okurların pek alışık olmadığı türdendir. Ayrıca yazarın kendine özgü bir üslubu bulunur. Dil konusunda öz Türkçeye bağlı olduğu görülür. Bundan dolayı eserlerinde arkaik sözcüklere sıklıkla rastlanır. Yazarın Gece adlı oyunu klasik tragedyadan izler taşır. Oyun kahramanı olan Doktor’un kızı doğum yaparken hayatını kaybedince Doktor büyük bir boşluğa düşmüştür. Bu noktada klasik tragedyadaki “baht dönüşümü” yaşanır. Doktor, yaşadığı büyük acı yüzünden Tanrı’dan intikam almak için bütün insanlığı yok edecek bir iksir yapar ve yaptığı hatanın cezasını canıyla öder. Bu açıdan bakıldığında oyunda Doktor “trajik kahramanı” hatırlatmaktadır. Yine oyunda Doktor’un soylu bir aileden gelmesi, kibirli davranması ve oyunda koronun bulunması klasik tragedyanın özelliklerindendir. Bununla birlikte eserin tam anlamıyla klasik tragedya olarak kurgulandığı söylenemez. Dönemi itibari ile yazar, gerekli gördüğü yerlerde değişikliklere gitmiştir. Bu açıdan bakıldığında yazarın tragedya türüne vakıf olduğu ve bu türün özelliklerini kendine has bir üslupla yansıtmaya çalıştığı, yer yer modern tragedyadan da beslendiği söylenebilir. Bu çalışmada Avni Givda’nın Gece oyununda klasik tragedyanın etkisi incelenmiştir. Yazarın oyunları üzerine daha önce herhangi bir çalışma yapılmadığı için öncelikle oyunları hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Gece oyunu incelendiğinde hem klasik hem de modern tragedyadan izler taşıdığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Avni Givda, tiyatro, tragedya, Gece

Kaynakça

• Aristoteles. (2018). Poetika: Şiir Sanatı Üstüne. (Çev. S. Rifat, 16. baskı). İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Birler, Ö. & Türk, D. (2022). Çağdaş Tragedyalar: Farhadi ve Lanthimos Sinemasına Politik Bir Bakış. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, 9(1), 175-202.
• Çığrı Yıldırım, A. (2017). Tragedya Işığında Modern Trajedinin Tahlil Unsurları: Mezopotamya Üçlemesi’nde Trajik Ögeler. SOBİDER Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 433-448.
• Givda, A. (1972). Eceler Kadından Olurmuş. İstanbul: Sulhi Garan Matbaası.
• Givda. A. (1973 a). Bir Sürü Kambur Cüce. İstanbul: Özışık Matbaası.
• Givda, A. (1973 b). Boyunbağı. İstanbul: Çelikcilt Matbaası.
• Givda, A. (1973 c). Gece. İstanbul: Çelikcilt Matbaası.
• Givda, A. (1974). İnanmak Adlı Oyun. İstanbul: Çelikcilt Matbaası.
• Givda, A. (1980). Avni Givda’dan İki Oyun Daha: Ben Sisi Severim, Su Ekinli’nin Dayısı. Ankara: Mars Matbaası.
• Necatigil, B. (2021). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (2. baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Nietzsche, F. (2015). Tragedyanın Doğuşu (Çev. M. Tüzel, 4. baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nutku, Ö. (2020). Dram Sanatı: Tiyatroya Giriş (2. baskı). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Nutku, Ö. (2021). Dünya Tiyatrosu Tarihi Cilt 1: Başlangıcından- 19. Yüzyıla Kadar (4. baskı). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Nutku, Ö. (2008). Dünya Tiyatrosu Tarihi Cilt 2: [20. Yüzyıl Başından 2000’e Kadar] (3. baskı). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Sevengil, R. A. (2015). Türk Tiyatrosu Tarihi (1. basım). İstanbul: Alfa.
• Sinsoysal, B. (2020). Avni Givda. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/givda-avni adresinden 22.06.2023 tarihinde alınmıştır.
• Şener, S. (2020). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi (13. baskı). Ankara: Dost Kitabevi.
• Williams, R. (2022). Modern Trajedi (Çev. B. Özkul, 2. baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yalçın, M. (Ed.) (2010). “Givda, Avni”, Tanzimamat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, C.1. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.