Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Özne yüklem uyumunun altında yatan nöral dinamikler: Delta ve teta salınımlarının ayrıştırıcı rolleri

Yıl 2023, Sayı: Ö13, 276 - 294, 23.10.2023
https://doi.org/10.29000/rumelide.1379194

Öz

Alanyazında, özne ile yüklem arasındaki uyum ilişkisini Olaya İlişkin Beyin Potansiyeli (OİP) kullanarak inceleyen çalışmalar bulunmaktadır. Ancak, bu ilişkinin beynin salınım dinamikleri perspektifinden ele alındığı sadece bir çalışma (Perez ve diğ., 2012) bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkçede özne-yüklem uyumu ilişkisini zaman-frekans analizi ile anlamak, bu uyum ilişkisinin hangi frekans bileşenleriyle karakterize olduğunu belirlemek ve OİP alanyazında öne sürülen kişi ve sayı özelliklerinin farklı şekillerde işlemlendiği gözleminin beyin salınımları bağlamında doğrulanıp doğrulanamayacağını ortaya koymaktır. Bu araştırmada, 33 katılımcının EEG verilerine Dalgacık Dönüşümü analizi uygulanmış ve katılımcıların dilbilgisel, kişi uyumsuzluğu ve sayı uyumsuzluğu içeren tümcelere verdikleri bilişsel yanıtlar incelenmiştir. Sonuçlar, kişi özelliğinin işlenmesinde delta frekans bandında, sayı özelliğinin işlenmesinde ise, teta frekans bandında güç artışının gözlendiğini ortaya koymuştur. Ayrıca, bu iki frekans bandında kişi ve sayı özelliklerinin işlenmesinde anlamlı farklılıkların olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada kişi özelliğinin işlenmesinin, sayı özelliğine kıyasla daha fazla özellik veya aşama içermesinden dolay, bu özelliğin çözümlenmesi için daha fazla bilişsel kaynağa ihtiyaç duyulabileceği ve artan bilişsel yükün karar verme süreçlerinin daha yoğun bir şekilde kullanılmasına etki edebileceği öne sürülmektedir. Bu ek yükün çözümlenmesi, kişi özelliğinin çözümlenmesinde daha büyük bir delta yanıtının ortaya çıkmasının olası bir nedeni olarak görülmektedir. Sayı özelliğinde ise, deney deseninde kullanılan dilbilgisi dışı yapının olası dilbilgisel biçimlerinin sayıca kişi uyumsuzluğuna göre daha fazla olması nedeniyle, sayı özelliğindeki uyumsuzluğun onarımının sözel çalışma belleğinin daha fazla yüklenmesine neden olabileceği düşünülmüştür. Tüm bu bulgular bir araya getirildiğinde, dil işleme süreçlerinin beyinde çeşitli frekans bantları altında özgün şekillerde temsil edilebileceğini göstermektedir.

Kaynakça

  • Ackema P. ve Neeleman A (2019). Processing Differences Between Person and Number: A Theoretical Interpretation. Front. Psychol. 10:211.
  • Ackema, P. ve Neeleman, A. (2013). Subset controllers in agreement. Morphology 23, 291–323.
  • Ackema, P.,ve Neeleman, A. (2018). Features of Person: From the Inventory of Persons to their Morphological Realization. Cambridge, MA: MIT Press.
  • Arista, J., Fasquel, A. Ott, L., Brunelliere, A. (2022). Understanding same subject-verb agreement differently: ERP evidence for flexibility in processing representations involved in French subject-verb agreement. Journal of Neurolinguistics, 63, 1-20.
  • Aygüneş, M. (2012). Türkçede uyum özelliklerinin onarım tabanlı incelenmesi. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 9 (1), 1-19.
  • Aygüneş, M. (2013a). Türkçede uyum özelliklerinin Olaya İlişkin Beyin Potansiyelleri (OİP) çerçevesinde incelenmesi, Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi.
  • Aygüneş, M. (2013b). Türkçede üçüncü kişide kişi ve sayı özelliklerinin özelliklerinin onarım tabanlı incelenmesi. Turkish Studies, 8(4), 255-268.
  • Aygüneş, M. (2021). Person and number hierarchy in Turkish: A processing-based approach. Dil ve Edebiyat Araştırmaları,24, 409-440.
  • Aygüneş, M., Kaşıkçı, I., Aydın, Ö., Demiralp, T. (2021). The processing of person and number features in Turkish: An Event Related Potentials (ERP) Study. Dilbilim Araştırmaları, 32(1), 31-52.
  • Babiloni, C., Frisoni, G., Steriade, M., Bresciani, L., Binetti, G., Del Percio, C., Geroldi, C., Miniassi, C., Nobili, F., Rodriguez, G., Zappasodi, F., Carfagna, T., Rossigni, P.M. (2006). Frontal white matter volume and delta EEG sources negatively correlate in awake subjects with mild cognitive impairment and Alzheimer’s disease. Clinical Neurophysiology 117, 1113–1129.
  • Babiloni, C., Miniussi, C., Babiloni, F., Carducci, F., Cincotti, F., Del, P.C., Sirello, G., Fracassi, C., Nobre, A.C., Rossini, P.M. (2004). Sub-second "temporal attention" modulates alpha rhythms. A high-resolution EEG study. Brain Research. Cognitive Brain Research 19, 259-268.
  • Başar-Eroglu, C., Başar, E., Demiralp, T., Schurmann, M. (1992). P300-response: possible psychophysiological correlates in delta and theta frequency channels. An Review International Journal Psychophysiology, 13, 161-179.
  • Bastiaansen, M. C. M., Böcker, K. B. E., ve Brunia, C. H. M. (2002). ERD as an index of anticipatory attention? Effects of stimulus degradation. Psychophysiology, 39,1, 16-28.
  • Bastiaansen, M. C. M., Magyari, L., ve Hagoort, P. (2010). Syntactic unification operations are reflected in oscillatory dynamics during on-line sentence comprehension. Journal of Cognitive Neuroscience, 22, 1333-1347.
  • Bastiaansen, M. C. M., van Berkum, J. J. A., ve Hagoort, P. (2002b). Syntactic processing modulates the theta rhythm of the human EEG. Neuroimage, 17,3, 1479–1492.
  • Bastiaansen, M. C. M., ve Brunia, C. H. M. (2001). Anticipatory attention: An event-related desynchronization approach. International Journal of Psychophysiology, 43, 91-107.
  • Bastiaansen, M. C., Oostenveld, R., Jensen, O., ve Hagoort, P. (2008). I see what you mean: Theta power increases are involved in the retrieval of lexical semantic information. Brain and Language, 106, 15–28.
  • Bastiaansen, M. C., van Berkum, J. J., ve Hagoort, P. (2002a). Syntactic processing modulates the theta rhythm of the human EEG. Neuroimage, 17,3, 1479–1492.
  • Bastiaansen, M., Hagoort, P. (2006). Oscillatory neuronal dynamics during language comprehension, içinde: C. Neuper, W. Klimesch (Yay.), Event-Related Dynamics of Brain Oscillations. Progress in Brain Research, 159, Elsevier, Amsterdam, ss. 179–196.
  • Bastiaansen, M.C., van der Linden, M., Ter Keurs, M., Dijkstra, T., Hagoort, P., (2005). Theta responses are involved in lexical-semantic retrieval during language processing. Journal of Cognitive Neuroscience 17, 530–541.
  • Brunia, C.H., (1993). Waiting in readiness: gating in attention and motor preparation. Psychophysiology 30, 327-339.
  • C.S. Herrmann, Demiralp, T. (2005). Human EEG gamma oscillations in neuropsychiatric disorders, Clinical Neurophysiology. 116,2719–2733.
  • Carminati, M.N. (2005). Processing reflexes of hierarchy (person>number>gender) and implications for linguistic theory. Lingua,115, 259–285.
  • Carrus, E., Koelsch, S., Bhattacharya, J. (2011). Shadows of music language interaction on low frequency brain oscillatory patterns. Brain ve Language 119, 50–57
  • Chomsky, Noam, (1995). The Minimalist Program. MIT Press.
  • Davidson, D. J., ve Indefrey, P. (2007). An inverse relation between event-related and time-frequency violation responses in sentence processing. Brain Research, 1158, 81–92.
  • De Jongh, A., de Munck, J., Baayen, J., Jonkman, E., Heethaar, R., van Dijk, B., (2001). The localization of spontaneous brain activity: first results in patients with cerebral tumors. Clinical Neurophysiology 112, 378–385.
  • E. Basar, C. Basar-Eroglu, S. Karakas, M. Schurmann. (2001). Gamma, alpha, delta, and theta oscillations govern cognitive processes, International Journal of Psychophysiology, 39, 241–248.
  • Ergen, M. (2008). Olaya İlişkin Beyin Potansiyellerinin (OİP) tek EEG dilimlerinde analizi. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi.
  • Fernindez. T., Harmony, T.. Rodriguez. M., Reyes, A.. Marosi. E. and Bernal, J. (1993). Test-retest reliability of EEG spectra1 parameters during cognitive tasks. I. Absolute and relative power. International Journal of Neuroscience, 68, 255-261.
  • Foxe, J.J., Simpson, G.V., Ahlfors, S.P., (1998). Parieto-occipital approximately 10 Hz activity reflects anticipatory state of visual attention mechanisms. Neuroreport 9, 3929-3933.
  • Hagoort, P., (2003). Interplay between syntax and semantics during sentence comprehension: ERP effects of combining syntactic and semantic violations. Journal of Cognitive Neuroscience 15, 883-899.
  • Hagoort, P., (2005). On Broca, brain, and binding: a new framework. Trends in Cognitive Sciences 9, 416-423.
  • Hald, L.A., Bastiaansen, M.C., Hagoort, P., (2006). EEG theta and gamma responses to semantic violations in online sentence processing. Brain and Language, 96, 90–105.
  • Harmony, T., Fernandez, T.F., Silva, J., (1996). EEG delta activity: an indicator of attention to internal processing during performance of mental tasks. International Journal of Psychophysiology, 24, 161–171.
  • Jensen, O., Tesche, C.D., (2002). Frontal theta activity in humans increases with memory load in a working memory task. European Journal of Neuroscience,15, 1395–1399.
  • Klimesch, W. (1994). The structure of long-term memory: A connectivity model for semantic processing. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
  • Klimesch, W. (1996). Memory processes, brain oscillations and EEG synchronization. International Journal of Psychophysiology, 24, 61-100.
  • Klimesch, W., (1999). EEG alpha and theta oscillations reflect cognitive and memory performance: a review and analysis. Brain Research Reviews 29, 169–195.
  • Klimesch, W., Doppelmayr, M., Pachinger, T., Ripper, B., (1997a). Brain oscillations and human memory: EEG correlates in the upper alpha and theta band. Neuroscience Letters, 238, 9-12.
  • Klimesch, W., Doppelmayr, M., Pachinger, T., Russegger, H., (1997b). Event-related desynchronization in the alpha band and the processing of semantic information. Brain Research. Cognitive Brain Research, 6, 83-94.
  • Klimesch, W., Doppelmayr, M., Pachinger, T., Russegger, H., ve Schwaiger, J. (1998). Functional correlates of alpha desynchronization [Special Issue]. Journal of Cognitive Neuroscience, 116.
  • Klimesch, W., Doppelmayr, M., Russegger, H., Pachinger, T., ve Schwaiger, J. (1998). Induced alpha band power changes in the human EEG and attention. Neuroscience Letters, 244, 73-76.
  • Klimesch, W., Pfurtscheller, G. and Schimke, H. (1992). Pre- and poststimulus processes in category judgement tasks as measured by event-related desynchronization (ERD). Journal of Psychophysiology, 6, 186–203.
  • Krause, C. M., Sillanmaki, L., Koivisto, M., Saarela, C., Haggovist, A., Laine, M., ve diğ. (2000). The effects of memory load on event-related EEG desynchronization and synchronization. Clinical Neurophysiology, 111, 2071–2078.
  • Kutas, M., & Hillyard, S. A. (1980). Reading senseless sentences: Brain potentials reflect semantic incongruity. Science, 207(4427), 203–205.
  • Lakatos, P., Karmos, G., Mehta, A.D., Ulbert, I., Schroeder, C.E., (2008). Entrainment of neuronal oscillations as a mechanism of attentional selection. Science 320, 110.
  • Lopes da Silva, F.H., (1991). Neural mechanisms underlying brain waves: from neural membranes to networks. Electroencephalography and Clinical Neurophysiology 79, 81-93. Luck, S. J. (2014). An introduction to the event-related potential technique. MIT press.
  • Mancini, S., Molinaro, N., Rizzi, L. ve Carreiras, M. (2011). A person is not a number: Discourse involvement in subject-verb agreement computation. Brain Research, 1410, 64-76.
  • Mancini, S., Postiglione, F., Laudanna, A. Ve Rizzi, L. (2014). On the person-number distinction: Subject-verb agreement processing in Italian. Lingua, 146, 28-38.
  • Mancini, S., Quiñones, I., Molinaro, N., Hernandez-Cabrera, J. A., and Carreiras, M. (2017). Disentangling meaning in the brain: left temporal involvement in agreement processing. Cortex 86, 140–155
  • Nevins, A. (2011). Multiple agree with clitics: Person complementarity vs. omnivorous number, Natural Language ve Linguistic Theory, 29, p. 939-971.
  • Nevins, A., Dillon, B., Malhotra, S., ve Phillips, C. (2007). The role of feature number and feature-type in processing Hindi verb agreement violations. Brain Research, 1164, 81-94.
  • Penolazzi, B., Spironelli, C., Angrilli, A. (2008). Delta EEG activity as a marker of dys- functional linguistic processing in developmental dyslexia. Psychophysiology 45, 1025–1033.
  • Perez, A., Molinaro, N, Mancini, S., Barraza, P., Carreiras, M. (2012). Oscillatory dynamics related to the Unagreement pattern in Spanish. Neuropsychologia 50, 2584–2597.
  • Roehm, D., Schlesewsky, M., Bornkessel, I., Frisch, S., ve Haider, H. (2004). Fractionating language comprehension via frequency characteristics of the human EEG. NeuroReport, 15,3, 409–412.
  • Rohm, D., Klimesch, W., Haider, H., Doppelmayr, M. (2001). The role of theta and alpha oscillations for language comprehension in the human electroencephalogram. Neuroscience Letters, 310, 137-140.
  • Schroeder, C.E., Lakatos, P. (2009). Low-frequency neuronal oscillations as instruments of sensory selection. Trends in Neurosciences, 32, 9–18.
  • Sigurdsson, H.A. (2004). The Syntax of Person, Tense and Speech Features. Italian Journal of Linguistics 16, 219-251.
  • Silva-Pereyra, J. F. ve Carreiras, M. (2007). An ERP study of agreement features in Spanish. Brain Research, 1185, 201-211.
  • Spironelli, C., Angrilli, A. (2009b). EEG delta band as a marker of brain damage in aphasic patients after recovery of language. Neuropsychologia 47, 988–994.
  • Steriade, M. (2000). Brain electrical activity and sensory processing during waking and sleeping. içinde: Kryger, M.H., Roth, T., Dement, W.C. (Yay.), Sleep Medicine. Saunders Company, Philadelphia, ss. 93–111.
  • Steriade, M., Gloor, P., Llinás, R., Lopes da Silva, F.H., Mesulam, M. (1990). Basic mechanism of cerebral rhythm activities. Electroencephalography and Clinical Neurophysiology 76, 481-508.
  • Steriade, M., Gloor, P., Llinás, R., Lopes da Silva, F.H., Mesulam, M. (1990). Basic mechanism of cerebral rhythm activities. Electroencephalography and Clinical Neurophysiology 76, 481-508.
  • T. Demiralp, A. Ademoglu, M. Schurmann, C. Basar-Eroglu, E. Basar (1999). Detection of P300 waves in single trials by the wavelet transform (WT), Brain and Language, 66, 108-128.
  • T. Demiralp, J. Yordanova, V. Kolev, A. Ademoglu, M. Devrim, V.J. Samar (1999). Time- frequency analysis of single-sweep event-related potentials by means of fast wavelet transform, Brain and Language, 66, 129–145.
  • Tanaka, A., Kimura, M., Yoshinaga, S., Tomonaga, M., Mizoguchi, T. (1998). Quantita- tive electroencephalographic correlates of cerebral blood flow in patients with chronic subdural hematomas. Surgical Neurology 50, 235–240.
  • The International Federation of Societies for Electroencephalography ve Clinical Neurophysiology (IFSECN), (1974).
  • Vieth, J., Kober, H., Ganslandt, O., Möller, M., Kamada, K., (2001). The clinical use of MEG activity associated with brain lesions. İçinde: Nenonen, J., Ilmoniemi, R., Katila, T. (Yay.), Biomag 2000. Helsinki University of Technology, Espoo, ss. 387–394.
  • Ward, L. M. (2003). Synchronous neural oscillations and cognitive processes. Trends in Cognitive Sciences, 7,12, 553–559.
  • Weiss, S., Berghoff, C., Rappelsberger, P., ve Mueller, H. M. (2001a). Elektrophysiologische Hinweise zur Kategorisierung von Verben. Proceedings of the 1. Jahrestagung der Gesellschaft fuer Aphasieforschung und Behandlung: Bielefeld, s. 64.
  • Weiss, S., Mueller, H. M., King, J. W., Kutas, M., ve Rappelsberger, P. (2001b). EEG- coherence analysis of naturally spoken English relative clauses. Brain Topography 13, 317.
  • Weiss, S., Rappelsberger, P. (1996). EEG coherence within the 13-18 Hz band as a correlate of a distinct lexical organization of concrete and abstract nouns in humans, Neuroscience Letters, 209,1,17-20.
  • Weiss, S., ve Mueller, H. M. (2003). The contribution of EEG coherence to the investigation of language. Brain and Language 85, 325–343.
  • Wienbruch, C., Moratti, S., Elbert, T., Vogel, U., Fehr, T., Kissler, J., Schiller, A., Rockstroh, B. ( 2003). Source distribution of neuromagnetic slow wave activ- ity in schizophrenic and depressive patients. Clinical Neurophysiology 114, 2052–2060.
  • Will, U., Berg, E. (2007). Brain wave synchronization and entrainment to periodic acoustic stimuli. Neuroscience Letters, 424, 55–60.
  • Worden, M.S., Foxe, J.J., Wang, N., Simpson, G.V. (2000). Anticipatory biasing of visuospatial attention indexed by retinotopically specific alpha-band electroencephalography increases over occipital cortex. Journal of Neuroscience, 20, 1-6.
  • Zawiszewski, A. ve Friederici, A.D. (2009). Processing canonical and non-canonical sentences in Basque: the case of object-verb agreement as revealed by event-related brain potentials. Brain Research, 1284, 161–179.
  • Zawiszewski, A., Santesteban, M. ve Laka, I. (2016). Phi-features reloaded: An ERP study on person and number agreement processing. Applied Psycholinguistics, 37(3), 601- 626.
Toplam 79 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Uygulamalı Dilbilim ve Eğitim Dilbilimi
Bölüm Türk dili, kültürü ve edebiyatı
Yazarlar

Mehmet Aygunes 0000-0002-0327-6905

Yayımlanma Tarihi 23 Ekim 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023 Sayı: Ö13

Kaynak Göster

APA Aygunes, M. (2023). Özne yüklem uyumunun altında yatan nöral dinamikler: Delta ve teta salınımlarının ayrıştırıcı rolleri. RumeliDE Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi(Ö13), 276-294. https://doi.org/10.29000/rumelide.1379194