İmparatoriçe Cixi’nin Çin modernleşmesindeki rolü

Yıl 2023, Sayı: Ö13, 1167 - 1180, 23.10.2023

Mukaddes Koç

https://doi.org/10.29000/rumelide.1379322

Cited By: 1

Öz

Qing Hanedanı (1636-1912) son döneminde, 1835-1908 yılları arasında yaşamış olan İmparatoriçe Cixi(慈禧太后), Çin tarihinde önemli bir konuma sahiptir. Cixi, 1861’de Xinyou Darbesiyle(辛酉政变) yönetime geçmesinden 1908 yılındaki ölümüne kadar geçen yarım yüzyılda üç kez yönetim gücüne sahip olmuştur. Kimileri için Qing İmparatorluğunun çöküşünün başkahramanı olarak görülürken, kimileri için bir kadın yönetici olarak döneminin en iyisi olarak nitelendirilmektedir. Afyon savaşlarının ardından Çin, tüm dünyada etkisi görülmekte olan modernleşmenin etkisinden uzak kalamayacağını ve reform ihtiyacını idrak etmiştir. Bu kapsamda da Kendini Güçlendirme hareketi（自强运动）, Yüz gün reformları（百日变法） ve Qing Sonu Yeni Düzen（清末新政） adı verilen reform hareketleriyle modernleşme yolunda üç fırsat yakalamıştır. İmparatoriçe Cixi, bu modernleşme sürecinde önemli bir rol oynamıştır. Kendini Güçlendirme Hareketi kapsamında yapılan reformları desteklerken Yüz Gün Reformlarını durdurmuş ve ardından kısa bir süre sonra yeniden bir reform süreci başlatarak, bürokratik bir değişimi getirecek olan anayasal yönetimi kabul etmiştir. Cixi’nin reform karşıtı olmadığı bilinse de muhafazakâr yapısıyla gelenek içinde reform yapmaya çalışarak modernleşme sürecini yavaşlatmıştır. Bu yüzden Çin modernleşmesinin tarihsel sürecindeki oynadığı rolü oldukça sınırlandırıcıdır. Bu çalışmada; Çin tarihindeki güç sahibi önemli kadınlardan biri olan İmparatoriçe Cixi’nin yönetim sürecinde başlayan Kendini Güçlendirme Hareketi, Yüz Gün Reformları ve Qing Sonu Yeni Düzen hareketi kapsamında İmparatoriçe Cixi’nin Çin modernleşmesindeki rolü incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İmparatoriçe Cixi, modernleşme, Kendini Güçlendirme Hareketi, Yüz Gün Reformları, Qing Sonu Yeni Düzen

Kaynakça

• Akçay Körkem, C. (2023), Çin Eğitim Sistemi ve Hukou Sistemi’nin Eğitime Etkileri China’s Education System And Hukou’s Effects On Educatıon, Doğu Asya Çalışmaları, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları No: 41 ,1-25.
• Ceylan, F. E. (2023). Comparison of Ottoman Empire and Qing Dynasty through Süleyman Şükrü's Seyahatü'l Kübra and Kang Youwei's Turk Travelogue. Current Research in Social Sciences, 9 (1), 92-112. https://doi.org/10.30613/curesosc.1267199
• Chang, J., (2013), Empress Dowager Cixi- The Concubined Who Launched Modern China, Alfred A. Knoff Publishing, New York
• Cheng J., (2017), Why Late Qing Constitutional Reform Failed: An Examination From The Comparative Institutional Perspective, Tsinghua China Law Review, vol:10, 107-147.
• Chu, Z.(崔志海), (2014), Jianguo Yilai de Guonei Qingmo Xinzheng Shi Yanjiu(建国以来的国内清末新政史研究), Qing Shi Yanjiu (The Qing History Journal),C.8, No:3, 129-148.
• De Ling(德龄公主), (2017) Cixi Zhuan, Two years in the Forbidden city, (çev. Gao Shan高山), Xin Shijie Chubanshe, Beijing.
• Dillon M., (2016), Modernleşen Çin’in Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Eberhard, W., (2007), Çin Tarihi, Türk Tarihi Kurumu, Ankara.
• Görez, F., (2018), Boksör İsyanı'nda Pekin Kuşatması, G.Ünal, F.E. Ceylan, E. Ceylan (Ed.) Çin Medeniyeti: Tarih, Kültür, Edebiyat, Felsefe ,119-134. Ankara: Kesit Yayınları.
• Fairbank,J.K., Goldman, M., (2006), China: A New History, The Belknap Press of Harvard University Press, England.
• Fidan, G., (2012) Çinli Düşünür ve Devlet Adamı Kang You Wei'ye Göre Osmanlı Modernleşme Süreci, Türkiyat Araştırmaları Dergisi,193-204.
• Grasso, J.M., Corrin, J.P., Kort,M.(1997), Modernization and Revolution in China,ME Sharpe, Inc. England.
• Hocaoğlu, D., (2014), Laisizimden Milli Sekülirizm’e Çağdaş ve Modernlik üzerine Kavramsal Bir Analiz. Kocav Yayınları, İstanbul.
• Hu, S. (胡绳), (1997), Cong Yapian Zhanzheng Dao Wu Si Yun (从鸦片战争·到五四运), Renmin Daxue Chubanshe, Beijing.
• Huntington, S.P., (2021), Medeniyetler Çatışması ve Dünya Düzeninin Yeniden Kurulması, Panama Yayıncılık, Ankara.
• Jiang, Z.(姜铎), (1991), Cixi yu Yangwu Yundong(慈禧与洋务运动), Lishi Yanjiu(历史研究), no.4, 42-54.
• Jing, H.(荆蕙兰),　Liu, Y.(刘永伟), (2011), Biange Zhong de Shuaiwang- Qingmo Xinzheng Zai Yanjiu (变革中的衰亡———清末新政再研究), Dalian Ligong Daxue Xuebao大连理工大学学报Journal of Dalian University of Technology(Social Sciences), Vol.32, No. 3, 109-112.
• Maden Kalkan,Ç. Yılmaz Şaşmaz, A. (2021),Çin çeviri tarihinde Batı etkisi ve modernleşme girişimleri: “Tongwen Guan(同文馆)” çeviri okulu örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (25), 892-909. DOI: 10.29000/rumelide.1032537
• Kırilen, G., (2013), Reformcu Kişiliğiyle Kang Youwei ve Türkiye Seyahatnamesi, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 121-160
• Koç,M. (2023), Qing Hanedanının Son Döneminde (1861-1908) İmparatoriçe Cixi'nin Çin Modernleşmesindeki Rolü(Doktora Tezi), Yükseköğretim kurulu başkanlığı ulusal tez merkezi veritabanı.(10560649).
• Li, J.(李锦全), (1999), Lun Wuxu Bianfa he Qingmo Xinzheng Zhong de Cixi (论戊戌变法和清末新政中的慈禧), Wen Shi Zhe文史哲, No.1, 43-48.
• Liang Qichao(梁启超，Wuxu Bianfa ji (戊戌变法记) https://www.xuges.com/xdmj/lqc/zbj/05.htm (Son okunma: 23.02.2023, 10:32), https://www.zhonghuadiancang.com/lishizhuanji/10750/ (Son okunma: 28.02.2023, 11:06)
• Sui, L.(随丽娟), (2013), Shuo Cixi (说慈禧), Zhonghua Shuju, Beijing.
• The Meiji Constitution of 1889, https://www.ndl.go.jp/constitution/e/etc/c02.html (son okunma:03.01.2023), https://www.constituteproject.org/constitution/Japan_1889 (son okunma: 24.04.2023)
• Wang, K. (王开玺), (2014), Cixi Chuilian: Qi Xiang Zhengbian Shimo(慈禧垂帘：祺祥政变始末), Renmin Dongfang Chubashe, Beijing.
• Wang, K. (王开玺), (2006a), Wan Qing Zhengzhi Shi: Shu Qian nian wei you zhi bianji (晚清政治史: 数年未有之变局). Cilt 1, Dongfang Chubanshe, Beijing.
• Wang, K. (王开玺), (2006b), “Liang Zhonghua Zhi Wuli, Jie yu Guozhi Huanxin Xin jie(量中华之物力，结与国之欢心新解), Jin Dai Shi Yanjiu近代史研究, No:4, s.128-133
• Wong, Y., (1992), Revisionism Reconsidered: Kang Youwei and the Reform Movement of 1898, The Journal of Asian Studies, Vol.51, No:3, 513-544.
• Worden, R.L, Savada, A.M, Ronald, E.D(ed.), (1988), China: A Country Study, Federal Research Division Library of Congress, United States.
• Xie, F. (谢放), (2002), Zhidu Chuangxin yu Zhongguo Xiandaihua-Cong Wuxu Bianfa, Qingmo Xinzheng Dao Xinhai Geming(制度创新与中国现代化¬¬--从戊戌变法、清末新政到辛亥革命) ，Zhonghua Wenhua Luntan中华文化论坛, No:1, 54-59.
• Xu, C.(徐彻), (2012), Cixi Dazhuan (慈禧大传), Guoji Wenhua Chubanshe, Beijing.
• Yehenala G. (叶赫·那拉·根正), (2015), Wo Suo Zhidao de Cixi Taihou(我所知道的慈禧太后), Jincheng Chubanshe，Beijing.
• Zhao, W.(赵文), (2001), Zhongguo Zaoqi Xiandaihua deZhongjie- Qingmo Xinzheng Shibai Yuanyin Tanxi中国早期现代化的终结-清末新政失败原因探析, Heilongjiang Shehui Kexue (Heilongjiang social Sciences), No.5. 49-53.
• Zhao. E.(赵尔巽), Qing Shi Gao (清史稿) (son okunma: 18.02.2023 15:58) https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&res=98755&remap=gb http://www.guoxue.com/shibu/24shi/qingshigao/qsgml.htm
• Zhongguo Jindaishi Ziliao Cong kan(中国近代史资料从刊) (2000), Wuxu Bianfa(戊戌变法), Cilt 1, Shanghai Renmin Chubanshe, Shanghai.
• Zhongguo Tongshi(中国通史), 11. Bölüm https://epdf.tips/-ea65170146c69a266cae42366c5e12e540910.html(Son okunma: 23.02.2023, 09:18)