Çin ve Osmanlı minyatürlerinde “kadın figürü”

Yıl 2023, Sayı: 37, 1040 - 1059, 21.12.2023

Çile Maden Kalkan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1405819

Öz

Çin ve Türk toplumları ataerkil olarak öne çıksalar da bu toplumların tarihi yönetim süreçlerine bakıldığında arka planda her zaman “anne, eş” olarak bir kadının etkisi görülmektedir. Çoğunlukla arka planda varlığını hissettiğimiz kadınların toplumdaki yerini anlamak için bu çalışmada toplumların tarihi kataloğu diyebileceğimiz minyatür sanatında “kadın figürü” üzerinde durulmuştur. Doğu ülkelerine atfedilen minyatürün ilk uygulamaları Orta Asya ve Çin’de görülürken, diğer ülkelerde bu uygulamalara “kadın” olgusunun girişi kültüre göre çeşitli zamanlarda gerçekleşmiştir. Çin minyatürlerinde kadın figürü ilk çizimlerden itibaren varlık bulurken, Osmanlı İmparatorluğu’nda Batı’ya açılma politikası ile birlikte bu figürler, sosyal ve kültürel toplum yapısı çerçevesinde gelişim göstermiştir. Çalışmanın amacı; kadın figürleri aracılığıyla iki kültürün tarihi içerisinde kadının yeri ve önemini açıklayarak, bu iki kültürün minyatür sanatındaki etkileşimlerini gözler önüne sermektir. Çalışmada veri toplamak amacıyla China Academic Journals (CNKI) veri tabanı ve açık kaynaklardan elde edilen bilgiler ve bu alanda yazılmış kitaplar kullanılarak, geleneksel Çin minyatüründe kadın figürü üzerine çalışan sanatçılar; Osmanlı minyatüründe daha geç diyebileceğimiz 17. yüzyılda ortaya çıkan kadın figürleri Nakkaş Abdülcelil Çelebi (Levnî/ ?-1732), 18. yüzyılda yaşamış Enderûnlu Fâzıl (1759-1810) ve Abdullah Buhari’nin (?-?) çizimleri üzerinden ele alınmıştır. Bu doğrultuda genel olarak Osmanlı minyatüründe Çin etkileşimleri olduğu sonucuna varılmıştır. Ancak söz konusu “kadın” olduğunda; Çin minyatürlerinde kadın figürlerinin erkek egemen toplumu ifade ederken, Osmanlı minyatüründe kadın figürlerinin ise kadının kendisini ifade ettiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Minyatür, Çin, Osmanlı, kadın figürü, kültürel etkileşim

Kaynakça

• Aero, R. (1980). Things Chinese. New York: Doubleday.
• And, M. (1976). A Pictoral History of Turkey Dancing. Ankara: Dost Yayınevi.
• And, M.(2002). Osmanlı Tasvir Sanatları I: Minyatür. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Aslanapa, O. (1993). Türk Sanatı, Minyatür Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aynur, H. (2009). Sûrname. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 37. Cilt. İstanbul: Sarayburnu Kitaplığı.
• Bardakçı, M. (2020). Kadınları Fıtratlarına ve Özelliklerine göre Anlatan Fazıl Bey’in Kadın Tasnifi. Habertürk online gazete. https://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/1014291-kadinlari-fitratlarina-ve-ozelliklerine-gore-anlatan-fazil-beyin-kadin-tasnif (Son Erişim: 05.10.2023).
• Berkli, Y. (2010). Uygur Resim Sanatının Üslup Özellikleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.
• Binark, İ. (1975). Eski Kitapçılık Sanatımız. Ankara: Ayyıldız Matbaası A.Ş..
• Britanica (1993). Minyatür. İstanbul: Ana Yayıncılık A.Ş..
• Birrell, A. (1982). New Songs from A Jade Terrace: An Anthology of Early Chinese Love Poetry, Translated with Annotations and An Introduction. London, Boston: G. Allen and Unwin.
• Bomin, W. (Ed.). (1988). Zhongguo meishu tongshi (A History of Chinese Art). Shangdong: Jiaoyu Press.
• Bush, S. (1971). The Chinese Literati on Painting: Su Shin (1037-1101) to Tung Ch'i-ch'ang (1555-1636). Cambridge, Mass.: Harvard University.
• Cahill, J. (1978). Parting at The Shore: Chinese Painting of The Early and Middle Ming Dynasty, 1368-1580. New York: Weatherhill Press.
• Chao-shen, C. (1985). A study of T'ang Yin’s Poetry, Writing and Painting from The Point of View of His Life, National Palace Museum Quarterly. 2. Ser.
• Chen, Z. (1981). Lidai Shinü Hua Xuanji (历代仕女画选集). Tianjin: Tianjin Renmin Meishu Chubanshi.
• Clapp, A. (1991). The Painting of Tang Yin. Chicago: University of Chicago.
• Çağman, F. (1982). Anadolu Türk Minyatürü. Ankara: Görsel Yayınları A.Ş..
• Çok, B. (2021). Osmanlı Minyatür Sanatının Özellikleri, Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies. 7/13, 120-142.
• Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (1997). İstanbul: Yem Yayınevi.
• Ebrey, P. (1990). Women, Marriage, and The Family in Chinese History. P. S. Ropp (Ed.). The heritage of China içinde (197-223). Berkeley: University of California Press.
• Feng, Y. (1966). A Short History of Chinese Philosophy (D. Bodde Çev.). New York: Macmillan.
• Gider, N. (2023). Minyatürlerinden Dolayı Yasaklanan Eser: Zenanname. Söylenti Dergisi. https://www.soylentidergi.com/minyaturlerinden-dolayi-yasaklanan-eser-zenanname/ (Son Erişim: 05.10.2023).
• Goodrich, L. C. & Chaoying F. (Eds.) (1976). Dictionary of Ming Biography. New York: Columbia University.
• Hung, W. (1952). Tu Fu: China’s Greatest Poet. Cambridge, Mass.: Harvard University.
• Hung, W. (1989). The Wu Liang Shrine: The Ideology of Early Chinese Pictorial Art. Stanford: Stanford University.
• Knapp, B. (1992). Images of Women: A Westerners View. Troy, N. Y.: Whitston.
• Kung-shang, H. (1984). Selected Paintings of Beauties Throughout The Ages. Taipei: Art Books.
• Laing, E. J. (1990). Notes on Ladies Wearing Flowers in Their Hair, Orientations. 21/2, 32-39.
• Laing, E. J. (1990). Chinese Palace-Style Poetry and The Depiction of A Palace Beauty, Art Bulletin. 72/2, 284-295.
• Legge, J. (Çev.) (1875). The Chinese Classics, II: The Works of Mencius. Taipei: Wen-shih-che.
• Liu, X. (MÖ206). Lie Nü Zhuan (列女傳). Chinese Text Project. https://ctext.org/lie-nv-zhuan (Son Erişim: 15.11.2023).
• Loehr, M. (1980). The Great Painters of China. New York: Harper & Row.
• Meredith,G. ve Owens, M. (1965). Sixteenth Century İllustrated Turkish Manuscript At Manchester, Atti Del Secondo Congresso İnternationale Di Arte Turca, Napoli.
• Murck, A. & Wen, F. (Eds.) (1991). Words and Images: Chinese Poetry, Calligraphy and Painting. Princeton: Princeton University.
• O’Hara, A. (1981). The Position of Women in Early China: According to The “Lieh Nu Chuan” The Biographies of Eminent Chinese Women. Westport, Conn.: Hyperion.
• Özer, N. Ö. (2003). Levnî Abdülcelil Çelebi, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla VI. Eyüpsultan Sempozyumu: Tebliğler, 284-291.
• Peterson, T. G. & Mathews, P. (1987). Feminist Critique of Art History, Art Bulletin. 3, 326-557.
• Pollock, G. (1988). Vision and Difference: Femininity, Feminism and The Histories of Art. New York: Routledge.
• Powers, M. (1992). Art and Political Expression in Early China. New Haven: Yale University.
• Renda, G. (Ser. koor.) (1993). Çağlar Boyu Anadolu’da Kadın: Anadolu Kadınının 9000 Yılı, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Sergi Kataloğu.
• Robinson, J. (1981). Chinese and Japanese Paintings, in The Indianapolis Museum of Art: The Oriental Collection. Arts of Asia, 89-100.
• Seckel, D. (1993). The Rise of Portraiture in Chinese Art, Artibus Asia. 53/1-2, 7-26.
• Sickman, L. & Soper, A. (1968). The Art and Architecture of China. 3rd Edition. Baltimore: Penguin.
• Simons, P. (1992). Women in Frames: The Gaze, The Eye, The Profile in Renaissance Portraiture, N. Broude & M. D. Garrard (Eds.). The expanding discourse: feminism and art history içinde (39-58). New York: HarperCollins.
• Soper, A. (1951). Kuo Jo-hsu’s Experiences in Painting. Washington, D. C.: American Council of Learned Societies.
• Stacey, J. (1983). Patriarchy and Socialist Revolution in China. Berkeley: University of California.
• Swann, N. L. (1932). Pan Chao: Foremost Woman Scholar of China. New York: Russell & Russell.
• Waley, A. (1960). The Book of Songs. New York: Grove Press.
• Wang, A. X. (2018). The Idealised Lives of Women: Visions of Beauty in Chinese Popular Prints of the Qing Dynasty, Arts Asiatiques, 73, 61-80.
• Weidner, M. (1988). Views from The Jade Terrace: Chinese Women Artists 1300-1912. Indianapolis: Indianapolis Museum of Art.
• Yalçın, Ş. (1995). Levnî Minyatürlerinde Kadın Figürleri (Yayımlanmış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Yılmaz, N. (2008). Minyatür Sanatının Anadolu’da ve Osmanlı’da Gelişimi, Lebriz Sanal Dergi. https://nalanyilmaz.blogspot.com/2008/05/minyatr-sanatnn-anadoluda-ve-osmanlda.html (Son Erişim: 15.11.2023).
• Zhang, Y. (1972). Lidai Minghua Ji (历代名画记). Taipei: Wen-shih-che.