Metropolitan Müzesinde Bulunan Kanuni Sultan Süleyman Tuğrasının Tezhip Özelliklerinin İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 37, 706 - 715, 21.12.2023

Pınar Toktaş

https://doi.org/10.29000/rumelide.1406055

Öz

Osmanlı Hakanlarından başlayarak Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu, Anadolu Beylikleri ve nihayet Osmanlılarda kullanılan, padişahların bir tür imzası olan tuğralar aynı zamanda devletin mutlak sahibinin de sembolü olmuştur. Tezhip sanatının uygulama alanlarından biri olan tuğralar zaman içerisinde hem içerdiği metinler hem de biçim olarak değişme ve gelişme göstermiş, ait olduğu dönemin sanat zevki ve beğenisi doğrultusunda tezyin edilmiştir. Araştırmada Metropolitan Müzesi açık erişimde yer alan Kanuni Sultan Süleyman tuğrasının tezhip özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Bu doğrultuda tuğranın tezyinatında kullanılan teknikler, motifler, renkler ve kompozisyon özellikleri belirlenmeye çalışılmış, birebir çizimleri yapılmıştır. Araştırmaya ilişkin bilgiler açık erişimde yer alan görseller ve bilgiler ile sınırlıdır. Araştırma sonucunda incelenen tuğrada çift tahrir tekniğinin, Haliç işi ve Karamemi üslubunda yarı natüralist çiçek bezemelerinin uygulandığı görülmüştür. Bezemede desenlerin “S” hatlı ters simetrik, sürgit, iki iplik, üç iplik tarzında düzenlendiği anlaşılmıştır. Tuğranın tezyinatında kullanılan motiflerin çeşitliliği ve zenginliği ile ince işçilik XVI. yüzyıl klasik bezeme üslubunu yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tuğra, Kanuni Sultan Süleyman, Tezhip, Klasik Dönem

Kaynakça

• Baltacı, A. (2019). Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır?, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, (2), s. 368-388.
• Bayramoğlu, F. (1976). Tezhipli ve Padişah Onaylı Fermanlar, Kültür ve Sanat, 4, 17-37.
• Berk, S. (1999). Hattat Mustafa Rakım’da Celi Sülüs ve Tuğra Estetiği, (Yayımlanmamış doktora tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Derman, M.U. (2013). Murakka’-ı Hâs, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Derman, M.U. (1997). Hat. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Cilt 16, ss.427-437), İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.
• Derman, M.U. (1982). Tuğra’larda Estetik, İlgi, 16, (33), s. 16-24.
• Derman, F.Ç. (2012). Türk Tezhip Sanatının Muhteşem Çağı: 16. Yüzyıl. (Edt.; Ali Rıza Özcan). Hat ve Tezhip Sanatı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
• Ersoy, A. (1989). 16. Yüzyılın Tezhipli Padişah Tuğraları, Türkiyemiz, 9, (58), s.14-27.
• Kuzu, A. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kütükoğlu, S. M. (1994). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), İstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı.
• Odabaş, H. ve Polat, C. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’nda Yazma Eser ve Ferman Süsleme Sanatı. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği Yayını.
• Özdemir, K. (1997). Osmanlı Arması, İstanbul: Dönence Basın ve Yayın Hizmetleri.
• Özkeçeci, İ. ve Özkeçeci, Ş.B. (2014). Türk Sanatında Tezhip, İstanbul: Yazıgen Yayıncılık.
• Sertoğlu, M. (1975). Osmanlı Türklerinde Tuğra. İstanbul: Doğan Kardeş Yayıncılık.
• Tanındı, Z. (2012). Başlangıcından Osmanlı’ya Tezhip Sanatı. (Edt.; Ali Rıza Özcan). Hat ve Tezhip Sanatı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
• Umur, S. (2011). Osmanlı Padişah Tuğraları, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1995). Tuğra ve Pençeler İle Ferman ve Buyuruldulara Dair, Belleten, 5, (17-18), s.101-157.
• URL. 1. “Tughra (Insignia) of Sultan Süleiman The Magnificent (r.1520-66)”, https://www.metmuseum.org/art/collection/search/449533, Erişim Tarihi: 13.04.2022.