Gül Yetiştiren Adam’da Söz Varlığı

Yıl 2024, Sayı: 38, 224 - 237, 21.02.2024

Bilal Uysal , Sevgi Karakaya

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439604

Öz

Genel tabirle bir dile ait sözler bütünü olan söz varlığı, özel olarak bir dilin ve o dili konuşan toplumun duygu ve düşünce evrenini yansıtmaktadır. Bu sebeple toplumun kullanımındaki her türlü deyim, atasözü, ikileme, kalıplaşmış söz vb. unsurların dilin söz varlığı kapsamında değerlendirilmesi gerekir. Söz unsurlarının oluşumu dikkate alındığında, dili kullanan her bireyin kendi duygu ve düşünce dünyasından hareket ettiği, bu nedenle her yazar veya şairin özgün bir üsluba sahip olduğu görülmektedir. Şair ve yazarlar sahip oldukları söz varlığına göre dili işleyip şekillendirirler. Edebî eserler de bu işleyiş neticesinde ortaya çıkar. Zengin bir söz varlığına ve geniş anlatım imkânlarına sahip olan Türkçenin de bu özelliklerini koruyup saklamada edebî eserlerin önemi büyüktür. Bu çalışmada Rasim Özdenören’in Gül Yetiştiren Adam adlı eserindeki söz varlığı unsurlarını tespit etmek ve bu tespit üzerinden yazarın dili ve üslubuna yönelik çıkarımlarda bulunmak hedeflenmiştir. Hedef doğrultusunda yazarın dili nasıl kullandığı, hangi söz varlığı unsurlarından ne oranda yararlandığı tespit edilmiştir. Nitel araştırma yönteminden faydalanılan çalışmada söz varlığı sekiz başlıkta (atasözü, deyim, ikileme, kalıplaşmış söz, ilişki sözleri, terim, argo ve yöresel kullanımlar) ele alınmıştır. Eserden 328 deyim, 140 tekrar öbeği, 68 ilişki sözleri, 148 terim, 40 yöresel sözcük, 35 argo kullanım ve birer de atasözü ve kalıplaşmış söz tespit edilmiştir. Bu da eserin dilimizin anlatım imkânlarının çeşitliliğini gösteren pek çok söz unsuru içerdiğini ve bu söz unsurlarının yazarın düşünce evreninden izler taşıdığını göstermektedir. Yapılan bu tespitler yeni yapılacak söz varlığı çalışmalarına katkı sağlayacaktır. Ayrıca bu yönüyle eserin okuyucuların sözcük hazinelerinin geliştirilmesine, değerlerimizin ve kültürümüzün aktarılmasına katkı sağlayacağı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Rasim Özdenören, Türkçe, Gül Yetiştiren Adam, dil, söz varlığı, üslup

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2009). Türk Dili: Dünya Dili. Türk Dili Dergisi. 687, 195-204.
• Aksan, D. (1996). Türkçenin Söz Varlığı. Ankara: Engin Yayınları.
• Aksan, D. (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim (2 b.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (2006). Anadilimizin Söz Denizinde (2 b.). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (7 b.). İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Aktunç, H. (2002). Büyük Argo Sözlüğü (3 b.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Banguoğlu, T. (1998). Türkçenin Grameri (5 b.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Baş, B. (2011). Söz Varlığı İle İlgili Çalışmalarda Kullanılacak Ölçütler. Türklük Bilimi Araştırmaları, (29), 27-61.
• Çotuksöken, Y. (1988). Deyimlerimiz. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1990). Türk Argosu (7 b.). Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ergin, M. (2013). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gökdayı, H. (2008). Türkçede Kalıp Sözler. Bilig, (44), 89-110.
• Gökdayı, H. (2016). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Sözcük Öğretimi ve Kalıp Sözler. Türkish Studies, 11 (19), 379-394.
• Güncel Türkçe Sözlük (GTS), https://sozluk.gov.tr (Erişim Tarihi: 12.12.2023)
• Hatipoğlu, V. (1978). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü (3 b.). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• İlgör, A. Ş. (2015). İhsan Oktay Anar'ın "Puslu Kıtalar Atlası" Romanında Söz Varlığı. (Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi.
• Karabulut, M. (2021). Edebî Metinlerde Dil, İfade ve Üslûp İlişkisi. İçinde; Edebiyatta Üslûp Meselesi (Ed: M. E. Harmancı, M. Kuzubaş, ve M. Özdemir), ss. 17-21. Ankara: İksad Global Yayıncılık.
• Özdenören, R. (2021). Gül Yetiştiren Adam (42 b.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Sert, A. (2021). Rasim Özdenören’in “Hastalar ve Işıklar” İle “Uyumsuzlar” Adlı Hikâye Kitaplarında Söz Varlığı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.) Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multılingual Yayıncılık.
• Yaman, E. (2016). Türkçenin Güncel Söz Varlığı. Milli Eğitim Dergisi. 45(210), 85-91.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2003). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (2 b.). Ankara: Seçkin