Çok dilli görsel-işitsel ürünlerin çevirisinde çevirmen yaklaşım ve yöntemleri üzerine bir inceleme

Yıl 2024, Sayı: 38, 1564 - 1583, 21.02.2024

Zeynep Oral

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439979

Öz

Küreselleşme, teknolojinin gelişmesi, göçler ve sömürgecilik sonrası akım çok dilliği kaçınılmaz kılmaktadır. Toplumların yaşamlarının kaçınılmaz bir parçası haline gelen çok dillilik günümüzde dizi, film, belgesel vb. türlerde yaygın şekilde kullanılmaktadır. Çok dillilik çok kültürlü yapıları da beraberinde getirmektedir. Görsel-işitsel ürünerde çok dilli ürünlerin çevirisi farklı dil ve kültürleri, değerleri, yaşam şekillerini birbirlerine yaklaştırması ve öğretmesi açısından merkezi konumdadır. Bu ürünler, görsel-işitsel çeviri bağlamında çevirmen yaklaşımları, tercihleri, çeviride yaratıcılık konularında farklı ve yeni açılımlar ortaya koyan dinamik bir edimin sonuçlarıdır. Bu düşünceden hareketle, çalışmada Netflix’de yayımlanan ve çok dilli bir Amerikan komedisi olan Emily In Paris adlı dizinin İngilizce, Fransızca ve Türkçe dillerinde dublaj ve altyazı çevirileri incelenmiştir. Çalışmada kullanılan örnekler Emily in Paris dizisinin birinci sezonunun ilk iki bölümünden alınmıştır. Örneklerin seçiminde çok dilli kullanımın olduğu bağlamlar, çok dilli kullanımınların çevirmen açısından bir çeviri sorunsalı oluşturduğu veya çevirmen seçimi gerektirdiği durumlar dikkate alınmıştır. Amaç, altyazı ve dublaj çeviri kılavuzlarında çevirmenlere ne gibi öneriler veya yöntemler sunulabileceğine dair bir yol haritası çizmektir. Ayrıca, sözü edilen türden görsel-işitsel ürünlerin çevirisinde ortaya çıkabilecek sorunları tartışmak ve bunlara getirilebilecek olan olası çözümlerin de neler olabileceğini açıklamaktadır. Seçilen örnekler birkaç grup altında derlenmiş, tek tek açıklanmış ve çeviri sürümlerin aktarımı yapılmıştır. Örrneklerden hareketle, çevirmen seçimleri ve yaklaşımları hakkında öngörülerde ve önerilerde bulunulmuştur. Tartışma ve sonuç bölümündeyse bir makale için kısıtlı bütünceyle ele alınan incelemeden elde edilen veriler derlenmiş ve listelenerek sunulmuştur. Buna ek olarak bu tür örneklerin çevirmen eğitiminde ve profesyonel şirketlerin görsel-işitsel çeviri kılavuzlarında yer almasının önemi tartışılarak vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

çok dillilik, görsel-işitsel çeviri, altyazı çevirisi, dublaj çevirisi, dil değişkeleri, çeviri yaklaşımları, çeviri eğitimi

Kaynakça

• Abend-David D. (2014). Introduction: is interlingual ‘translation proper’ or old hat. D. Abend David D. (ed) içinde, Media and Translation: An Interdisciplinary Approach (ss. 25-51). UK: Bloomsbury. https://doi.org/10.5040/9781501300196
• Baldo, M. (2009). La terra del ritorno and the Italian Canadian immigrant experience. inTRAlinea.
• Chaume, F. (2013). The turn of audiovisual translation: New audiences and new technologies. Translation Spaces, 2,. 2. 10.1075/ts.2.06cha.
• Chaume-Varela, F. (2006): «Dubbing», in Brown, Keith (ed.), Encyclopedia of Language & Linguistics, Elsevier, Oxford, 6-9.
• Chiaro, D. (2010), Found in Translation: Crosstalk as a form of humour, C. Valero (ed.) içinde, Dimensions of Humor. Explorations in Linguistics, Literature, Cultural Studies and Translation (ss. 33-53). Valencia: University of Valencia Press.
• Cronin, M. (2008). Translation Goes to Movies. Routledge.
• Croxton, A. S. (2015) C’est la Tour de Babel - Le film mul
• Gambier, Y. (2004). La Traduction Audiovisuelle: Un genre en expansion. In Meta , 49(1), 1-11
• Gambier, Y. (2012). The position of audiovisual translation studies, in Millán, Carmen, et Francesca Bartrina (eds.), The Routledge Handbook of Translation Studies. Routledge, 45-59.
• Heiss, C. (2004). Dubbing Multilingual Films: A New Challenge? Meta, 49(1), 208-220.
• Okyayuz, A.Ş. (2022). Çok dillilik ve çeviri: Görsel-işitsel ürünlerin kültürlerarası çevirisi odağında bir araştırma. RumeliDE Journal of Language and Literature Studies.
• Okyayuz, A.Ş. ve Ay, A. (2023). Bilim Kurguda Çevirmen ve Çeviri Temsili: Uzay Yolu Örneği.Turkish Studies - Language and Literature.
• Okyayuz, A.Ş. ve Kaya, M. (2017). Görsel İşitsel Çeviri Eğitimi. Siyasal Kitabevi.
• Okyayuz, A. Ş. (2016). Altyazı Çevirisi. Siyasal Kitabevi.
• Delabastita, D. (2009). Fictional representations. M. Baker & G. Saldanha (eds.) içinde, Routledge Encyclopedia of Translation Studies (2nd ed., ss. 109–112). London: Routledge.
• Diaz Cintas, J. ve Anderman, G. (2009). Introduction, Audiovisual Translation. Amsterdam, John Benjamins.
• Díaz Cintas, J. (2011). Dealing with multilingualfilms. W. Pöcki, I. Ohnheiser, & P. Sandrini (eds.) içinde, Translation Sprachvariation Mehrsprachigkeit, (ss. 215–233). London :Peter Lang.
• Jackel, A. (2001): Shooting in English? Myth or Necessity? Y. Gambier, H. Gottlieb (eds) içinde, {Multi)Media Translation: Concepts, Practices, and Research (ss. 73-89). Amsterdam: JohnBenjamins.
• Naficy, H. (2001). An Accented Cinema. Exilic and Diasporic Filmmaking. Princeton University Press.
• Marion, R. J. (2012). Politique de La Traduction: Le Sous-Titrage de Références Liées à La Culture Scripps Senior Theses. Paper 103. http://scholarship.claremont.edu/scripps_theses/103
• Ukusova, J. (2021). La Traduction audiovisuelle multilingue: le cas de “Demain tout commence
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Multililingual.
• Wahl,C. (2005) Discovering a Genre: The Polyglot Film. Cinemascope I.
• http://www.cinemascope.it.
• Widowati, T. & Bram, B. (2021). Code Switching Used By Emily As Seen in Emily in Parıs. Academic Journal Perspective: Education, Language, and Literature. 9. 15. 10.33603/perspective.v9i1.5007.
• Zehour, G Les Enjeux culturels de la traduction audiovisuelle". Lingua. Language and Culture 2:138-144.