Muhammed b. Sâlih el-Useymîn’in el-Elfiyye Şerhindeki İstişhâd Metodu

Yıl 2024, Sayı: 38, 1098 - 1111, 21.02.2024

Yusuf Bildik

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439998

Öz

Arap Edebiyatında kaleme alınan kıymetli eserlerin bir sonraki dönemde daha rahat anlaşılması ve eksik yönlerinin tamamlanması için yapılan çalışmalara şerh denmektedir. Nahiv alanında bir otorite kabul edilen İbn Mâlik’in el-Elfiyye adlı eseri de üzerine onlarca şerh yapılmış değerli bir çalışmadır. Muhammed b. Sâlih el-Useymîn’in el-Elfiyye üzerine yaptığı şerhi, müellifin yakın dönemde yaşamış olması sebebiyle diğerlerinden farklıdır. Nahiv ekollerinin ihtilaf ettiği konulardan uzak durması ve modern dönem Arapça öğretiminin sorunlarını bilen bir âlim olması, İbn Useymîn’in nahiv alanındaki bu şerhini kıymetli hale getirmektedir. Ayrıca bu eser, müellifin uzun yıllar talebelerine anlatmış olduğu derslerden meydana gelen bir çalışmadır. Aralarında değerli âlimlerin de bulunduğu öğrencilerinin, onun vefatının ardından bir araya getirmiş olduğu bu şerh, birçok kez ders halkalarında okutulmuş olması hasebiyle de önemli bir konuma sahiptir.Bu çalışmada İbn Useymîn’in el-Elfiyye üzerine yaptığı şerhteki istişhâd metodu ele alınmıştır. İlgili metot incelenirken âyet, hadis ve Arap kelâmıyla istişhâd olmak üzere üç başlık temele alınmıştır. Öncelikle bu başlıkların delil olarak sunulmasıyla ilgili genel görüşler değerlendirilmiş, ardından müellifin delil olarak kullandığı kaynaklar ve bu delilleri iştişhâd olarak gösterdiği kaideler incelenmiştir. Belirtilen başlıklar ele alınırken İbn Mâlik’in nahiv kaidelerini destekleyen, açıklayan ya da farklı bir görüş sunan örnekler üzerinde durulmuştur. Araştırma sonucunda İbn Useymîn'in el-Elfiyye şerhinde istişhâd konusunda ana kaynakları teşkil eden âyet, hadis, nesir ve nazım örnekleriyle Arap kelamından çok sayıda delile yer verdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, el-Elfiyye, Şerh, İbn Useymîn, Metod, İstişhâd

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerim
• Afgânî, S. (1987). Fî usûli’n-nahv. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî.
• Aynî, B. (2010). El-Makâsıdü’n-nahviyye fî şerhî şevâhidi şürûhi’l-Elfiyye. İskenderiye: Dârü’s-selâm.
• Bağdâdî, A. A. (1997). Hizânetü’l-edeb ve lübbü lübâbi lisâni’l-’Arab. Kahire: Mektebetü’l-hâncî.
• Berkûkî, A. (2014). Şerhu Dîvâni’l-Mütenebbî. Windsor: Müessesetü Hindâvî.
• Büreydî, A. b. M. b. İ. (2005). Cühûdü’ş-şeyh İbn ʿUseymîn ve ârâʾühû fi’t-tefsîr ve ʿulûmi’l-Kurʾân. Riyad: Mektebetü’r-rüşd.
• Bolelli, N. (1987). Nahivde Hadisle İstişhad Meselesi. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (5-6), 165-175.
• Boynukalın, E. (2019). Useymîn, Muhammed b. Sâlih. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Cevherî, İ. b. H. (1979). Tâcü’l-luga ve Sıhahu’l-arabiyye. Beyrut: Dârü’l-‘ilmi’l-melâyîn.
• Çelebî, K. (t.y.). Keşfü’z-zünûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-turâsi’l-arabi.
• Durmuş, İ. (2001). İstişhâd. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 23). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ebû Davûd, S. b. İ. (1998). Sünen-i Ebî Davûd. Riyad: Mektebetü’l-meârif.
• Ergin, M. C. (2002). El-Ukberi ve el-Lubab fi`İleli`l-Bina`i ve`l-i rab`ı (Doktora). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Harun, Ö. (2015). Arap Dili Ve Tefsirle İlgili Şevâhid Literatürü. Kilis 7 Aralık Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 27-45.
• Hüseyin, V. b. A. (2002). el-Câmî li’l-hayâti’l-Allâme Muhammed b. Sâlih el-Useymîn. Leeds: Mecelletü’l-hikme.
• İbn Mâlik, M. b. A. (1984). İkmâlü’l-i’lâm bi teslîsi’l-kelâm. Cidde: Mektebetü’l-Medenî.
• İbn Mâlik, M. b. A. (1990). Şerhu’t-Teshîl. Kahire: Dârü hicr.
• İbn Mâlik, M. b. A. (2006). Metnü’l-elfiyye İbni Mâlik. Kuveyt: Mektebetü Dâri’l-arûbe.
• İbn Mâlik, M. b. A. & Bedrüzzamân en-Nîbâlî. (1989). Vifâku’l-mefhûm fi ihlilâfi’l-mekûli ve’l-mersûm. Medine: Mektebetü’l-Eymân.
• İbn Manzûr, E.-F. C. M. b. M. b. A. b. A. (t.y.). Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dârü sâdr.
• İbnu’l’imâd, Ş. E.-F. (1986). Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. Dımaşk: Dârü İbni Kesîr.
• Kaka Rash, A. M. (2017). Şerhu’l-Eşmûnî Alâ Elfiyyeti İbn Mâlik’ adlı eserdeki istişhâd şiirlerinin tahlili (Gramatik bir çalışma) (Yüksek Lisans). Yüzüncü Yıl Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Kartal, M. (2019). Taberî Tefsirinde İstişhâd. İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi, (8), 6-30.
• Lebedî, M. S. N. (1985). Mu’cemü’l-mustalahâti’n-nahviyye ve’s-sarfiyye. Beyrut: Müesssetu’r-risâle.
• Mürrî, İ. b. A. (2003). Ed-Dürrü’s-semîn fî tercemeti fakīhi’l-ümme el-ʿallâme İbn ʿUseymîn. İskenderiye: Dârü’l-basîre.
• Müslim, H. b. M. el-Kuşeyrî. (2006). Sahih-i Müslim. Riyad: Dârü Taybe.
• Razî, E. B. M. b. Ş. (1986). Muhtarü’s-Sıhah. Beyrut: Mektebetu Lübnan.
• Safedî, S. H. b. A. (2000). El-Vâfî bi’l-vefâyât. Beyrut: Dârü ihyâi’-turâs’il-‘arabî.
• Sekkâkî, E. Y. (2000). Miftâhu’l-ulûm. Beyrut: Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye.
• Süyûtî, C. (2006). El-İktirâh fî ‘ilmi usûli’n-nahv (Mahmûd Süleyman Yâkût, Ed.). İskenderiye: Dârü’l-mârifeti’l-câmiiyye.
• Şâtıbî, E. İ. İ. b. M. (1997). El-Muvâfakât. Huber: Dârü İbni Affân.
• Taftazânî, S. (1310). El-Mutavvel ale’t-Telhîs. İstanbul.
• Tantâvî, M. (1995). Neş’etü’n-nahv ve târîhu eşheri’n-nuhât. Kahire: Dârü’l-meârif.
• Tehânevî, M. A. (1996). Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn vel-ulûm. Beyrut: Mektebetü Lübnan.
• Zebîdî, M. b. A. el-Murtezâ. (1994). Tâcü’l-Ârûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Kuveyt: Matbaâtü hükûmeti’l-Kuveyt.
• Zehrânî, N. b. M. (2001). İbn Useymîn el-İmâmü’z-zâhid. Demmâm: Dârü İbni’l-Cevzî.
• Tural, H. (1990). Arap Dilinde Şiir ve Hadisle İstişhâd Meselesi. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (9), 67-79.
• Turan, A. (1995). El-Elfiyye. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 11). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Useymîn, M. B. S. (2013). Şerhu’l-Elfiyyeti İbni Mâlik. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd.
• Ülker, Ş. (2019). Şerhu İbn ‘Akîl’de İstişhâd Yöntemi. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(23), 807-824.