Psikodilbilimsel Bir Yaklaşım: Kinyas ve Kayra

Yıl 2024, Sayı: 39, 202 - 215, 21.04.2024

Hamza Havuz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1469405

Öz

Dil, bireyin tamamen kendine özgü olan birtakım zihinsel faaliyetlerle gelişim gösteren, tek ya da başatlığı kanıtlanmış salt birkaç bileşenden oluşmaz. Dilin üretim ve algı süreçleri bireyin başlangıçta öz yeterliği, psikolojik ve sosyal çevre gibi birçok faktörün eş zamanlı etkileşimi neticesinde oluşur. Bu yoğun ilişkiler, dil biliminin önemli ölçüde disiplinler arası bir kimlik kazanmasını sağlamıştır. İfade edilen bu ilişkiler edebî türlerin inşa sürecinde de önemli bir rol oynar. Psikodilbilim dil bilimsel kökten, psikolojiye bağlı olarak geliştirilmiş olan kuramlardan hareketle dilin üretim, edinim ve algılama gibi zihinsel süreçlerini inceler. Disiplinin yazılı metinlerdeki inceleme konuları, dilsel bir çıktının bilişsel düzeydeki mantık yapısı ve bu yapının bilinç altına dayanan hareket alanlarındaki izlemlerin anlaşılması üzerine kuruludur. Hakan Günday’ın Kinyas ve Kayra adlı romanı, ana karakter ve olay örgüsü bakımından psikodilbilimsel çözümleme yapılabilecek bir derinliğe sahiptir. Çalışmada, romanın iki ana kahramanı olan Kinyas ve Kayra’nın düşünce ve davranış dünyalarının inşasında kullanılan yazınsal stratejiler, psikodilbilimsel açıdan incelenmiştir. Karakterlerin genel yaşam tasarımlarında belirleyici olan dinamikler konularına özel olarak ayrıştırılmış, iligili disiplinler arası yaklaşımlarla da neden-sonuç ilişkisi kurulmuştur. İncelemenin bir diğer aşamasında kahramanların düşünce, duygu ve davranış dünyalarındaki psikolojik imgeler kendi aralarında karşılaştırmaya olanak tanıyacak şekilde fişlenmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen verilerden hareketle eserin inşasındaki kurgusal süreçlere ilişkin dil bilimsel değerlendirme ve tespitlerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk dili, dilbilim, psikodilbilim, Kinyas ve Kayra, Çözümleme

Kaynakça

• Adler, A. (2001). Psikolojik aktivite. (çev.: Belkıs Çorakçı), İstanbul: Say Yayınları.
• Altıntaş, H. (1987). Psikoloji sözlüğü üzerine küçük bir deneme. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29/1, s. 241-249.
• Arslan, H. – Evlice, Y. E. (1995). Psödologia fantastika (düşlemsel yalan). Kriz Dergisi, s. 57-60.
• Bachelard, G. (2010). Ateşin psikanalizi, (çev.: Aytaç Yiğit). Ankara: Bağlam Yayımcılık.
• Bakırcıoğlu, R. (2012). Ansiklopedik eğitim ve psikoloji sözlüğü. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bowie, M. (2007). Lacan, (çev.: V. Pekel Şener). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Bozuyla, M. (2022). Bilgisayar destekli dizin programları ve TürkSözDiz yazılımı. 3 rd International Conference on Applied Engineering and Natural Sciences içinde (237-241, ss.). Konya, Turkey.
• Cebeci, O. (2015). Psikanalitik edebiyat kuramı. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Derin, G. - Öztürk, E. (2018). Dissosiyatif bozukluklar ve sınırda (borderline) kişilik bozukluğunda ruhsal travma. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3/3, s. 29-42.
• Ekmekçi, F. Ö. (1995). Psikodilbilim. Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi.
• Erzengin, Ö. - Sümbüllüoğlu, V. - Karakaş, S. (2015). Eeg temelli olay-ilişki beyin dalgalarının istatistiksel zaman serileri ile modellenmesi. Marmara Medical Journal, 19/1, s. 6-12.
• Freud, S. (2016a). Ruhçözümlemesine giriş konferansları I-II. (çev.: Emre Kapkın-Ayşen Tekşen Kapkın), İstanbul: Payel Yayınları.
• Freud, S. (2016b). Sanat ve edebiyat. (çev.:Emre Kapkın ve Ayşen Tekşen). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Freud, S. (2017). Ruhçözümlemesine yeni giriş konferansları, (çev.: Emre Kapkın ve Ayşen Kapkın). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Freud, S. (2020). Rüyaların yorumu. (çev.: Dilman Muradoğlu). İstanbul: Say Yayınları.
• Gültekin, A. K. (2015). Kanibalizm (Yamyamlık). Bilim ve ütopya, 258, s. 75-78.
• Günday, H. (2010). Kinyas ve Kayra. İstanbul: Om Yayınevi.
• Jonason, P. K. - Webster, G. D. (2010). The dirty dozen: a concise measure of the dark triad. Psychological Assessment, 22, s. 420-432.
• Jung, C. G. (2005). Dört arketip. (çev.: Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları.
• Jung, C. G. (2006). Analitik psikoloji. (çev.: Ender Gürol). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Kalkan, H. - Deniz, Ö. (2021). Yılan figürü ve sembolizm. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10 (3), 2328-2344.
• Kantor, J. R. (1936). An objective psychology of grammar. Indiana: Indiana University Publications.
• Kar, B. (2022). Müzik psikolojisi: temel kavramlar ve tartışmalar. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Kıran, Z. - Kıran, E. A. (2018). Dilbilime giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kocaman, A. - Özsoy, S. - İmer, K. (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Korkmaz, S. - Sağlam, S. - Sağlam, S. - Fındıklı E. - Atmaca M. (2016). A self-incriminating case of mythomania. International Neuropsychiatric Disease Journal, 5/4, s. 1-4.
• Lacan, J. (2019). Psikanalizin dört temel kavramı, (çev. Nilüfer Erdem). İstanbul: Metis Yayınları
• Levelt, W. J. (2013). A history of psycholinguistics: the pre-Chomskyan era. Oxford: Oxford University Press.
• Mengi, A. - Aygür, R. Ş. (2018). Bipolar bozukluğu olan bireylere yönelik bir araştırma: örnek olay incelemesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10/19, s. 553-571.
• Miller, G. A. (1951). Language and communication. New York: McGraw-Hill.
• Orhanoğlu, H. (2021). İmgeler atlası: 1950-2000 arası Türk şiirinde imgeler.İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Osgood, C. E. - Sebeok, T. A. - Gardner, J. W. - Carroll, J. B. - Newmark, L. D. - Ervin, S. M. - Lounsbury, F. G. (1954). Psycholinguistics: a survey of theory and research problems. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 49 (4p2), i.
• Ozan, E. - Kırkpınar, İ. - Aydın, N. - Fidan, T. - Oral, M. (2008). Narsisistik kişilik bozukluğu: gelişim süreçleri ve yaşamı. RCHP-review cases hypotheses psychiatry, 2, s. 25-37.
• Özkan, B. (2020). Norm dışılığın şizoid ve Türk roman kahramanlarındaki görünümleri. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Rank, O. (2014). Doğum travması. (çev.: Sabir Yücesoy), İstanbul: Metis Yayınları.
• Sonkaya, Z. Z. (2022), Yunus Emre şiirlerinde modern insan olgusunun psikodilbilimsel çözümlemesi. Sosyal bilimlerde akademik analiz ve tartışmalar, (ed.: A. Aydın ve T. Aydın), 283-291, Gaziantep: Özgür Yayınları.