5. Sınıf Türkçe Ders Kitabındaki Konuşma Etkinliklerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Sayı: 39, 26 - 46, 21.04.2024

Fatma Nur Doğan Ahmet Turan Sinan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1471641

Öz

İletişim kurmanın en temel yollarından biri konuşmadır. Konuşma; duygu, düşünce, istek, hayallerin sözlü olarak başkalarına aktarılmasını içeren fiziksel ve zihinsel bir süreçtir. Konuşma becerisi Türkçe öğretimi kapsamında yer alan dört temel beceriden biridir. Diğer beceri alanlarında başarı elde etmenin temel yollarından biri de konuşma becerisi bakımından donanımlı bireyler yetiştirmektir. Bu noktada eğitim öğretim faaliyetlerinin temel materyallerinden olan Türkçe ders kitaplarının nitelikli olması önemlidir. Bu çalışmanın amacı 5. Sınıf Türkçe ders kitabında yer alan konuşma etkinliklerini çeşitli değişkenler açısından incelemektir. Çalışmada tarama modelinde betimsel bir yaklaşım benimsenerek doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma materyali Koza Yayınevi tarafından hazırlanan 5. sınıf Türkçe ders kitabıdır. Veriler içerik analizi ile incelenmiştir. Çalışma kapsamındaki konuşma etkinlikleri sayı ve temalara, etkinlik türlerine, verilen yönergelere, kazanımlara, yöntem ve tekniklere, metin türlerine, görsel/işitsel/metinsel desteklere, ele alınan konulara göre dağılım açısından incelenmiştir. Araştırma sonucunda konuşma etkinliklerinin sayı ve temalara, metin türlerine göre dengeli bir dağılım gösterdiği belirlenmiştir. Konuşma etkinlikleri; etkinlik türleri, verilen yönergeler, kazanımlar, yöntem ve teknikler açısından da çeşitlilik göstermektedir. Ancak bazı türler, yönergeler, kazanımlar, yöntem ve tekniklerin baskın bir biçimde öne çıktığı; bu sebeple bazı noktalarda etkinliklerin yetersiz olduğu belirlenmiştir. Etkinliklerin görsel/işitsel/metinsel destek ve ele alınan konular bakımından ise zengin olduğu görülmüştür. Çalışma ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitabının konuşma etkinlikleri bakımından nasıl bir görünüm sergilediğini ortaya koyması bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Konuşma becerisi, konuşma etkinlikleri, Türkçe ders kitabı.

Kaynakça

• Acar, S. (2022). Türkçe ve Türk kültürü 5-8. seviye ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 7(1), 189-203.
• Aktaş, E. ve Bayram, B. (2021). Anlatma becerileri kapsamında 1-8. sınıf Türkçe ders kitaplarına bir bakış: Konuşma ve yazma stratejilerinin kullanımı. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(1), 1- 18.
• Akkaya, A. (2019). Konuşma eğitimi. H. Kavruk ve H. Kurnaz (Ed.), Türkçe öğretimi içinde (s. 133-147). Nobel Yayıncılık.
• Akyasan, M. ve Moralı, G. (2023). Türkçe öğretmenlerine göre konuşma etkinlikleri konuşma becerisini nasıl etkilemektedir?. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 308-323.
• Aslan, C., Doğan Güldenoğlu, B. N. ve Altuntaş, İ. (2018). Türkçe ders kitaplarındaki söz sanatlarıyla ilgili sorular ve etkinlikler üzerine bir inceleme. Turkish Studies, 13(28), 48- 66.
• Ay, V. (2019). MEB 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki dilbilgisi etkinliklerinin değerlendirilmesi (Nevşehir örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Aydın, İ. (2020). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin cümle bilgisi açısından incelenmesi [Yayımlanmaış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Bakırcı, Ş. ve Ceran, D. (2022). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki dinleme-izleme metinlerinin söz varlığı bakımından incelenmesi. Route Educational & Social Science Journal, 9(3), 312- 321.
• Başaran, M. ve Erdem, İ. (2009). Öğretmen adaylarının güzel konuşma becerisi ile ilgili görüşleri üzerine bir araştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(3), 743-754.
• Bayrak Cömert, Ö. (2017). 2017 Türkçe dersi öğretim programında yer alan ortaokul düzeyindeki (5, 6, 7 ve 8. sınıflar) konuşma becerisi kazanımlarına yönelik bir çalışma. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 1331-1344. https://doi.org/10.14686/buefad.344547
• Benzer, A. ve Ünsal, F. (2019). Konuşma öğretiminin program ve ders kitabı ekseninde uygulamaya yansıması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 647-662.
• Bilgin, N. (2014). Sosyal bilimlerde içerik analizi teknikler ve örnek analizler. Siyasal Kitapevi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Canbulat, M., Asma, B. ve Koparan, B. (2022). Türkçe ders kitaplarının metin ve metin önü-sonu sorularındaki düşünme türleri ve kök değerler. Turkish Studies - Education, 17(2), 215- 232. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.57962
• Coşkun, K. (2021). Sekizinci sınıf Türkçe ders kitabındaki okuma metinlerinin okunabilirlik düzeyinin değerlendirilmesi. International Journal of Language Academy, 9(1), 66-77.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (S. B. Demir Çev. Ed.). Eğiten Kitap Yayınları.
• Çalışkan, G. (2016). Türkçe dersi öğretim program ve Türkçe ders kitapları: 5. sınıf Türkçe ders kitabına yönelik bir inceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(2), 200-214.
• Çetin, Ö. ve Şen, Ü. (2023). Türkçe ve Türk kültürü 8. seviye ders kitabındaki konuşma ve yazma etkinliklerinin kazanımları karşılama durumu. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 8(1), 1-16.
• Çırak, F. ve Ceran, D. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının dinleme/izleme yöntem ve teknikleri bakımından incelenmesi. Çukurova Araştırmaları Dergisi, 7(1), 134-144.
• Çoban, İ. ve Polatcan, F. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki bulmaca etkinliklerinin eş anlamlı kelime öğretimi açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(3), 1151-1166.
• Deniz, K., Karagöl, F. ve Tarakcı, R. (2019). Konuşma kazanımları açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Turkish Studies Educational Sciences, 14(4), 1257-1269.
• Deniz, K., Tarakcı, R. ve Karagöl, E. (2019). Dinleme/izleme kazanımları açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 3(1), 18-32.
• Doğan, Y. (2009). Konuşma becerisinin geliştirilmesine yönelik etkinlik önerileri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1), 185-204.
• Erden, B. (2014). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programında konuşma eğitimine yönelik olarak önerilen yöntem/tekniklere ilişkin öğretmen görüşleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Erden, B. (2021). Methods and techniques of speaking education and their problems in applicatıon in turkish course. Kastamonu Education Journal, 29(3), 574-588. doi: 10.24106/kefdergi.728567
• Eyüp, B. ve Kansızoğlu, N. (2021). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki konuşma etkinlikleri üzerine bir inceleme. Trakya Eğitim Dergisi, 11(1), 366-385.
• Fidan, M. (2019). Yedinci sınıf Türkçe ders kitabında yer alan konuşma etkinliklerinin analizi. Turkish Studies Educational Sciences, 14(4), 1367-1379.
• Gholampour, S. ve Mehrabi, D. (2023). Literature review of elt textbook evaluation. MEXTESOL Journal, 47(2), 1-7.
• Gündüz, O. ve Şimşek, T. (2014). Uygulamalı konuşma eğitimi el kitabı. Grafiker Yayınları.
• Güneş, F. (2014). Konuşma öğretimi yaklaşım ve modelleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergsi, 3(1), 1-27.
• Güneş, F. (2017). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Pegem Akademi.
• Güven, S. ve Yıldırım N. (2019). Ortaokul beşinci sınıf Türkçe ders kitabındaki okuma metinlerinin değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(66), 814-827. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3630
• Halitoğlu, V. (2021). Türkçe ders kitabi dinleme/izleme metin etkinliklerinin Türkçe dersi öğretim programında yer alan kazanımlarla uyuşma düzeyleri. Journal of History School, 55, 4406-4431.
• Huffman Hayes, A. (2024). The story of definite integrals: A calculus textbook narrative analysis. International Journal of Education in Mathematics, Science and Technology (IJEMST), 12(1), 139-177. https://doi.org/10.46328/ijemst.3045
• İşcan, A. (2013b). İletişim, konuşma ve konuşma ile ilgili temel kavramlar. A. Kılınç ve A. Şahin (Ed.), Konuşma eğitimi içinde (s. 1-27). Pegem Akademi.
• Kaplan, K. (2022). Konuşma eğitiminde karşılaşılan sorunlar. M. Gün ve M. Memiş (Ed.), Konuşma eğitimi içinde (s. 295-318). Atlas Akademik Yayıncılık.
• Karasar, N. (2015). Araştırmalarda rapor hazırlama. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kavruk, H. ve Yıldırım, N. (2021). Türkçe öğretim programındaki konuşma kazanımlarının ortaokul Türkçe ders kitabı (5, 6, 7 ve 8. sınıf) etkinliklerine yansıması. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 9(2), 159-174.
• Kemiksiz, Ö. (2017). Ortaokul 7. ve 8. sınıf Türkçe derslerindeki sözlü anlatım etkinliklerinin çeşitli açılardan incelenmesi. The Journal of Academik Social Science Studies, 55, 79-96.
• Kemiksiz, Ö. (2022). Foreign-origin words in reading texts in secondary school Turkish textbooks. International Journal of Curriculum and Instruction, 15(1), 407-425.
• Kesici, S. (2023). Konuşma becerisini geliştirmede kullanılan yöntem ve teknikler: bir alanyazın taraması. Türkiye Eğitim Dergisi, 8(1), 88-105.
• Kurudayıoğlu, M. (2003). Konuşma eğitimi ve konuşma becerisini geliştirmeye yönelik etkinlikler. TÜBAR-XIII, 287-309.
• Kurudayıoğlu, M. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe ders kitaplarındaki konuşma etkinliklerinin konuşma türleri açısından İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 736-750.
• Lee, Y. ve Chang, L. (2012). An analysis of speaking activity designs of junior-high-school English textbooks used in Taiwan and China. National Pingtung University of Education.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr /Dosyalar/20195716392253-02-T%C3%BCrk%C3 %A7e%20%C3%96 %C4 %9 Fretim%20Program%C4%B1%202019.pdf
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev. Ed.). Nobel Yayınları.
• Orhan,S., Kırbaş, A. ve Topal, Y. (2012). Görsellerle desteklenmiş altı şapka düşünme tekniğinin öğrencilerin konuşma becerilerini geliştirmesine etkisi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(3), 1893-1909.
• Öztürk, İ. Y. (2022). Türkçe dersi öğretim programlarında konuşma eğitimi. M. Gün ve M. Memiş (Ed.), Konuşma ğitimi içinde (s. 171-193). Nobel Yayıncılık.
• Pitaksuksan, N. ve Sinwongsuwat, K. (2020). CA-informed interactional feature analysis of conversation in textbooks used for teaching English speaking in Thai secondary schools. English Language Teaching, 13(7), 140-151.
• Sağlam, Ö. (2010). 7. sınıf öğrencilerinin hazırlıksız konuşma becerileri üzerine bir araştırma [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Serin, N. ve Arslan, N. (2023). Türkçe ve Türk kültürü ders kitaplarındaki konuşma etkinliklerinin incelenmesi. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(2), 2027-2052.
• Sevim, B. (2023). Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Koza Yaynevi.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2018). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Taş, H. ve Minaz, M. B. (2022). Analysis of the activities in the primary school turkish textbooks in terms of creative thinking skills. Education Quarterly Reviews, 5(4), 104-115.
• Temizyürek, F., Erdem, İ. ve Temizkan, M. (2007). Konuşma eğitimi. Öncü Kitap.
• Tonga, D. ve Uslu, S. (2019). Sosyal bilgiler dersinde kazanım-değer ilişkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(1), 91-110.
• Tüzemen, T. ve Kardaş, M. N. (2017). Akademik çelişki tekniğinin 6.sınıf öğrencilerinin Türkçe konuşma becerilerine etkisi ve bazı değişkenlerle ilişkisi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 581-610. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2017.23
• Ulum, H. ve Taşkaya, S.M. (2017). Sınıf öğretmenlerinin öğrencilerin konuşmabecerilerini geliştirmek için kullandıkları etkinlikler. Çukurova Araştırmaları Dergisi, 3(2), 92-101.
• Yağmur Şahin, E. ve Zorlu Kana, H. (2013). Türk eğitim programlarında konuşma eğitimi. A. Kılınç ve A. Şahin (Ed.), Konuşma eğitimi içinde (s. 29-58). Pegem Akademi.
• Yangil, M. K. ve Şen, F. (2022). Teacher’s opinions on the levels and devolopment of secondary shool students’ speaking skills. International Journal of Language Academy, 10(1), 14-26.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, N. (2020). Öğretmen görüşlerine göre ortaokul öğrencilerinin konuşma kusurları. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 597-610.
• Yılmaz, D. ve Abacı, İ. Ç. (2023). Ortaokul Türkçe öğretmenlerinin kullandıkları konuşma yöntem ve teknikleri. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 12(36), 919-936.
• Yılmaz, M. Y. (2020). Türkçe eğitiminde konuşma eğitimi. A. Z. Güven (Ed.), Türkçe eğitimine genel bir bakış içinde (s. 65-79). Pegem Akademi.
• Yüksel, H. (2013). İletişimin tanımı ve temel bileşenleri. U. Demiray (Ed.), Etkili iletişim içinde (s. 1-43). Pegem Akademi.
• Yunianta, T. N. H., Suryadi, D., Dasari, D. ve Herman, T. (2023). Textbook praxeological-didactical analysis: lessons learned from the Indonesian mathematics textbook. Journal on Mathematics Education, 14(3), 503-524. http://doi.org/10.22342/jme.v14i3.pp503-524