Ahmed Müsellem Efendi ve Farsça Şiirleri

Yıl 2024, Sayı: 39, 883 - 899, 21.04.2024

Pelin Seval Esen

https://doi.org/10.29000/rumelide.1471659

Öz

18. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nin gerileme dönemine girdiği bir dönemdir. Bu dönemde yaşanan siyasi, içtimai ve ekonomik buhranlar edebi gelişmeleri pek fazla etkilememiş, edebiyat önceki asrın devamı olarak gelişimini sürdürmüş, birçok şair ve eser ortaya çıkmıştır. Ahmet Müsellem Efendi de klâsik Türk edebiyatının çok sayıda şair yetiştirdiği 18. yüzyıl şairlerindendir. “Edirnevî” nisbesiyle anılan Müsellem Efendi, 1106/1694 yılında Belgrad’da doğmuştur. Belgrad’ın istila edilmesiyle Edirne’ye göç etmiş, hayatının büyük bir bölümünü Edirne’de geçirmiştir. Bu şehirde Gülşenî tarikatı şeyhi Hasan Sezâî ile tanışmış, onun hem müridi hem damadı olmuştur; Gülşenî Veli Dede Dergâhında şeyhlik vazifesinde bulunmuş, müderrislik yapmıştır. Edirne’de 1166/1752 yılında vefat etmiş; Veli Dede Dergâhına defnedilmiştir. Âlim ve fazıl bir kişiliğe sahip olan Müsellem Efendi’nin mürettep bir Dîvân’ı ve kayınpederinin Şumûʻu Lâmi‘ adlı kasidesini şerh ettiği Şerh-i Kasîde-i Şumûʻu Lâmi‘ fî-Beyân-ı Etvâr-ı Sâbi’ adlı mensur bir eseri vardır. Şairin Türkçe Dîvân’ında dört Farsça gazel, kıta nazım şekliyle kaleme alınmış bir Farsça tarih manzumesi bulunmaktadır. Çalışmada Müsellem Efendi’nin yaşadığı dönemin siyasi ve edebi durumu, hayatı ve edebi kişiliği hakkında bilgi verildikten sonra divanın mevcut olan üç yazmasından yola çıkılarak Farsça mevcut dört gazelinin ve bir kıtasının tenkitli metni kurulmuş, günümüz harflerine aktarılmış ve Türkçeye çevrilmiştir. Ayrıca şiirler, aruz, kafiye, dil, edebi sanatlar ve ihtiva ettiği konular bakımından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

18. yüzyıl, Divan edebiyatı, Müsellem, Divan, Farsça şiir.

Kaynakça

• Banarlı, N. S. (2006). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I-II. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Batislam, H. D. (1993). Nedim Divanı’nda Mahallileşme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adana Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilkan, A. F. (2009). Sebk-i Hindî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 36, s. 253-254). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Değirmençay, V. (2012). Farsça Arûz ve Kafiye. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Ofset Tesisleri.
• Değirmençay, V. (2013). Farsça Şiir Söyleyen Osmanlı Şairleri. İstanbul: Mega Ofset Matbaacılık.
• Değirmençay, V. (2014). Fünûn-i Belâgat ve Sınâât-ı Edebî. İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Düzenli, M. B., ve Bulak, Ş. (2018). Aruz Vezninin Türk Şiirine Tatbikinde Başvurulan İmlâ/Telaffuz Tasarrufları ve Mahiyetleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(43), 145-171. https://doi.org/10.21563/sutad.447273
• Ezilmez, H. (2019). Nedîm’in Şiirinde Mahallîleşme. Kesit Akademi Dergisi(18), 272-294. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kesitakademi/issue/59820/863821
• Gürgendereli, M. (2016). Sarıcazâde Râmiz’in Edirne Tekkeleri’ni Anlatan Mesnevisi: Esâmî-yi Hânkâh-ı Mahmiyye- i Edrene. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9(43), 282-298. https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/masnavi-of-saricazade-rmz-about-the-dervish-lodges-of-edrne-esmy-hnkhimahmyye-edrene.pdf
• Horata O., Macit M., Mum C., ve Köksal, M. F. (2018). XVIII. Yüzyıl Türk Edebiyatı. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Hüseyin, V. (2014). Sefîne-i evliyâ C. III. Kitabevi Yayınları.
• Kurumehmet, M. (2009). XVIII. yy. Şairlerinden Müsellem (Şeyh Ebu’l-Vefâ Edirnevî) Hayatı, Sanatı, Dîvânı’nın Tenkitli Metni. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Kutlar, F. S. (1996). XVIII. Yüzyıl Divan Şiirinde Bir Sebk-i Hindi Şairi: Arpaeminizade Sami. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 13(1-2), 125-140. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/619243
• Mantran, R. (2012) Osmanlı İmparatorluğu Tarihi I, Kuruluş ve Yükseliş Yılları. (Çev. Server Tanili). İstanbul: Türkiye İş bankası Kültür Yayınları.
• Mengi, M. (2013). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mermer, H. (2014). Ahmet Müsellem Efendi Dîvânı’nda Dinî-Tasavvufî Muhteva (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Seccâdî, S. C. (2007). Tasavvuf ve İrfan Terimleri Sözlüğü. (Çev. Hakkı Uygur). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Şentürk, A. A. ve Kartal, A. (2007). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Şimşek, S. (2016). Edirneli Şeyh Ahmed Müsellem el-Gülşenî’nin Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Dîvân'ı. İstanbul: Buhara Yayınları.
• Şimşek, S. (2021). Edirneli Şeyh Ahmed Müsellem Efendi, Halvetîlikte Nefs Mertebeleri ve Tavırları -Şerh-i Kasîde-i Şumûʻ-ı Lâmiʻ fî Beyân-i Etvâr-ı Sâbiʻ- . İstanbul: Buhara Yayınları.
• Tahir, M. (h.1333). Osmanlı Müellifleri C I. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Tekin İskender, H. (2019). Ahmed Müsellem Edirnevî’nin Şerh-i Kasîde-i Şumû-i Lâmi‘ İsimli Eseri İnceleme ve Metin (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Topak, Z. (2006). Ahmet Müsellem Efendi ve Dîvân’ın Tenkitli Metni (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yalçınkaya, M. A. (2013). Uyanış ve Toparlanma Çabaları. (Ed Tufan Gündüz.), Osmanlı Tarihi El kitabı (s. 345-450). Ankara: Grafiker Yayınlar