The Problem of "Violence" in Children's Books: Examination of Preschool-Primary and Secondary School Period Books

Yıl 2024, Sayı: 40, 350 - 370, 25.06.2024

Ayşe Özgül İnce Samur

https://doi.org/10.29000/rumelide.1502881

Öz

In this study, two hundred and fifty books from the preschool-primary school and secondary school period, randomly selected from the network environment, were examined in the context of the "violence" concept in children's literature. The most basic variable of children's literature is quality children's books. It is known that positive progress is witnessed in terms of school success and individual development of the child who is exposed to quality books. It is known that the child identifies himself with the hero in the book which he reads and makes inferences in his own life based on the events and words that are experienced. On the other hand, the concept of violence is present in children's books in our age, as in every field. The negative feedbacks of this situation on the social scale are witnessed in every field. For this reason, the concept of "violence", which should not be included in children's books, was examined as a research topic in this study. Qualitative research method was used in the study and two hundred and fifty books were examined on the basis of the concept of violence. The element of violence, which negatively affects the quality of children's books, was analyzed through the descriptive analysis technique under the titles of linguistic and visual text. The elements of violence identified in the book were interpreted with the support of linguistic and visual data while analyzing the data. It was determined that 37 out of 100 books examined in the preschool period; 49 out of 100 books examined in primary school; and 13 out of 50 books examined during the secondary school period contained violence. As a result, it was revealed that the element of violence was included the most in the primary school books among the books examined. In this context, various recommendations are given in accordance with the study results.

Anahtar Kelimeler

Violence, children, children, preschool-primary-secondary school period.

Çocuk Kitaplarında “Şiddet” Sorunsalı: Okulöncesi-İlkokul ve Ortaokul Dönemi Kitaplarının İncelenmesi

Öz

Bu çalışmada, ağ ortamından random (rastgele) seçilen okulöncesi-ilkokul ve ortaokul dönemine ait iki yüz elli kitap, çocuk edebiyatında “şiddet” kavramı bağlamında incelenmiştir. Çocuk edebiyatının en temel değişkeni, nitelikli çocuk kitaplarıdır. Nitelikli kitaplarla buluşan çocuğun okul türü başarısında ve bireysel gelişiminde olumlu ilerlemeler görülmektedir. Çocuğun okuduğu kitaptaki kahramanla özdeşim kurduğu, yaşanılan olaylar ve sözlerle kendi yaşamında çıkarımlar yaptığı bilinmektedir. Öte yandan çağımızda şiddet kavramı her alanda olduğu gibi çocuk kitaplarında da yer almaktadır. Bu durumun toplumsal paydada olumsuz dönütlerine her alanda tanık olunmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada çocuk kitaplarında yer verilmemesi gereken “şiddet” kavramı inceleme konusu olarak ele alınmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış ve iki yüz elli kitap, şiddet kavramı temelinde incelenmiştir. Çocuk kitaplarının niteliğini olumsuz anlamda etkileyen şiddet öğesi, dilsel ve görsel metin başlıkları altında betimsel analiz tekniği ile çözümlenmiştir. Verilerin çözümlenmesinde kitapta tespit edilen şiddet öğeleri dilsel ve görsel verilerle desteklenerek yorumlanmıştır. Okulöncesi dönemde incelenen 100 kitapta 37; ilkokul döneminde incelenen 100 kitapta 49; ortaokul döneminde incelenen 50 kitaptan 13 kitabın şiddet içerdiği belirlenmiştir. Sonuç olarak incelenen kitaplar arasında ilkokul dönemindeki kitaplarda şiddet öğesine en fazla yer verildiği ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda çalışma sonuçları doğrultusunda çeşitli önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şiddet, çocuk edebiyatı, çocuk kitapları, okulöncesi-ilkokul-ortaokul dönemi

Kaynakça

• Ak, B. (2021). Akvaryumdaki tiyatro. Günışığı Kitaplığı.
• Ak, S. (2004). Mahalle sineması. Can Sanat Yayınları.
• Ak, S. (2019). Pembe kuşa ne oldu. Can Çocuk Yayınları.
• Ak, S. (2019). Uçurtmam bulut şimdi. Can Çocuk Yayınları.
• Akal, A. (2018). Babam duymasın. Uçanbalık Yayınları.
• Akkaş, İ. ve Uyanık, Z. (2016). Kadına yönelik şiddet. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (1), 32-42.
• Aktan, O. ve Aydın, F. (2018). Çocuk kitaplarına yansıtılan şiddet: 100 temel eser örneği. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, 2. 92-109.
• Ateş, İ. (2020). Çocuk hikâye kitaplarında yansıtılan şiddet: Türkiye Cumhuriyeti’nde en çok satan 6 adet resimli hikâye kitaplarındaki şiddet görsellerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Doğu Akdeniz Üniversitesi, Kıbrıs.
• Atilla, M. (2016). Balıklar tiyatroda. Tudem Yayınları.
• Ballerini, L. (2021). Doğaya fısıldayan çocuklar. Günışığı Kitaplığı.
• Behrengi, S. (2022). Küçük kara balık. Can Sanat Yayınları.
• Beşer, R. ve Kartal, H. (2020). Resimli çocuk kitaplarının zorbalık olgusu açısından çok yönlü olarak incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 8(2), 108-123.
• Bridge, B. (2003). Zorbalık: Bilinmeyen çeşitleri ve çözümleri. Beyaz Yayınları.
• Bonilla, R. (2017). Öpücük ne renktir? Günışığı Kitaplığı.
• Böll, H. (2014). Balık tutma dersi. Desen Yayınevi.
• Bulut, S. (2019). 101 Deyim 101 öykü. Can Çocuk Yayınları.
• Butchart, P. (2016). Kaplanı sakın gıdıklama. MARSIK Kitap.
• Cemali, Z. (2019). Patenli kız. Günışığı Kitaplığı.
• Chomsky, N. (2001). Dil ve zihin (Çev.: Ahmet Kocaman). Ayraç Yayınevi.
• Clements, A. (2008). Karne oyunu. Günışığı Kitaplığı.
• Çetinel, F. (2020). Ayasofya konuştu. Günışığı Kitaplığı.
• Çevik, A. ve Müldür, M. (2014). Dil eğitiminde çocuk edebiyatı ürünlerinden faydalanma ve çocuk kitapları. Türk Dili Dergisi, 593-602.
• Çınaroğlu, A. (2005). Kağıt şenliği. Uçanbalık Yayınları.
• Çınaroğlu, A. (2015). Eski demir kapı. Sangaga Yayıncılık.
• Çınkır, Ş. ve Karaman Kepenekçi, Y. (2003). Öğrenciler arası zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 34, 236-253.
• Dağlarca, F. H. (2023). Cincik. Yapı Kredi Yayınları.
• Dağlıoğlu, H. E. ve Çamlıbel Çakmak, Ö. (2009). Okul öncesi çocuklarına yönelik yayınlanan hikâye kitaplarının şiddet ve korku öğeleri açısından incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 23(3), 510-534.
• Dilidüzgün, S. (2003). Çağdaş çocuk yazını. Morpa Kültür Yayınları.
• Dilidüzgün, S. (2007). Çocuk edebiyatı eleştirisinin temelleri ve Türkiye’de çocuk edebiyatı eleştirisi. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri). (Yay. Haz.: Sedat Sever). Ankara Üniversitesi Basımevi, 112.
• Dilidüzgün, Ş. ; Karagöz, M. ve Genç, Ş. (2016). Türkçe ders kitaplarında yazınsal metinleri okuma-anlama etkinliklerinin öğrenciler üzerindeki şiddet etkisi. ZfWT, 8(3), 115-137.
• Fırat, H. (2012). Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik hazırlanan masal ve öykü kitaplarının korku ve şiddet öğeleri açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Güneş, A.(2015). Lise öğrencilerinin şiddet ve değer eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Rize İli Örneği). doktora tezi) .Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Güzelküçük, Ş. ve Türkyılmaz, M. (2020). Masal kitaplarında yer alan korku ve şiddet ögeleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 6(3), 859-878.
• Hökelekli, H. (2007). Çocuk ve gençlerde şiddet olgusu ve önlenmesine yönelik öneriler. Değerler Eğitimi Dergisi, 5(14), 61-78.
• İldeniz, B. (2015). Okullarda şiddetin nedenleri ve önlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) .Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kara, Ş. (2007). Fantastik çocuk kitaplarında uzamın imgesel işlevi ve şiddet. Çankaya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Journal of Arts and Sciences, 7, 61-72.
• Karaboğa, M. T. (2018). Medya çağında çocuk ve çocuk kültürü: şiddet ve tüketim kültürünün yansımaları. International Journal of Childirens Literature and Education Researches, 2(2), 1-17.
• Karagöz, B. (2018). Resimli çocuk kitaplarında gözden kaçan bir alan: ileti problemi (anne tavuk anlatıyor serisi örneği). Electronic Journal of Social Sciences, 17 (68), 1765-1787.
• Karakaşlı, K. (2020). Gece güneşi. Günışığı Kitaplığı.
• Kaplan, S. (2011). Kadına yönelik aile içi şiddet ile mücadelede farklı yöntemlerle verilen sağlık hizmetleri eğitimlerinin etkinliğinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kaplan Alptekin, T. (2021). Şiddet öğeleri bağlamında “Don Kişot” romanı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (25), 526-554.
• Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve eğitim. Engin Yayınevi.
• Kayman, F. (2022). Kurgusal metinlerde şiddet olgusuyla karşılaşan beşinci sınıf öğrencilerinin ömer seyfettin öyküleri bağlamında şiddeti algılamaları üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Kayman, F. ve Aydın, E. (2021). Ömer Seyfettin’in And adlı eserinde yer alan şiddet olgusuna ilişkin öğrenci görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 416-429.
• Koç, Z. ve Radmard, S. (2017). Masal kitaplarının 5-6 yaş grubu okul öncesi eğitim çocuklarının gelişimi üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri. ABMYO Dergisi, 45, 165-181.
• Lind, A. (2017). Daha da fazla kum kurdu. Pegasus Yayınları.
• Patır Erkek, N. (2016).Yatılı ve gündüzlü eğitim alan ortaöğretim öğrencilerinin şiddet eğilimleri ile özgüvenleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pehnt, A. (2023). Harika bir başlangıç. Kırmızı Kedi Çocuk Yayınevi.
• Polat, O. (2017). Şiddet. MÜHF - HAD, 22 (1), 15-34.
• Teber, M. (2021). Bazen olur böyle biraz kızdım sanki. Sincap Kitap.
• Melanie, J. (2023). Küçük yağmur damlası. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Neuman, W. L. (2006). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nitel ve nicel yaklaşımlar 1. (Çev. S. Özge), Siyasal Kitabevi.
• Norton, D. E. (2007). Through the eyes of a child: an ıntroduction to children’s literature. New Jersey: Upper Saddle River /R.R.Donnelley & Sons Company.
• Oğuzkan, F. (2013). Çocuk edebiyatı. Anı Yayıncılık.
• Öztürk, M. ve Giren, S. (2016). Okul öncesi dönemde hazırlanan hikaye kitaplarındaki korku ve şiddet öğelerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 2095-2108.
• Öztürk, O. (2001). Ruh sağlığı ve bozuklukları. Feryal Matbaası.
• Sayman, A. (2015). Evliya çelebi gibi. Kırmızı Kedi Çocuk Yayınları.
• Sever, S. (2002). Çocuk kitaplarına yansıtılan şiddet. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2).
• Sever, S. (2004). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Anı Yayıncılık.
• Sever, S. (2007b). İlköğretimde çocuk edebiyatı. Anadolu Üniversitesi Yayını,1764.
• Sever, S. (2010). Çocuk ve edebiyat. Tudem Yayıncılık.
• Smith, L. (2015). Bu bir kitap. Uçanbalık Yayınları.
• Tosener, N. (2019). Yaz sevenler kış sevenler. Günışığı Kitaplığı.
• Şirin, M. R. (2006). Kuşatılmış çocukluğun öyküsü. İz Yayıncılık.
• Ural, Y. (2010). La Fonten orman mahkemesinde. Marsık Kitap Çocuk Dizisi.
• Ülker-Erdem, A.; Aydos, E.H. ve Çoban, A. (2017). Resimli çocuk kitaplarında yer alan olumsuz duygular ve karakterlerin kullandığı baş etme stratejileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (2), 914-931.
• Willis, J. (2018). Sadece bir kitap mı? MAVİBULUT Yayıncılık.
• Yavuz, S. (2014). Şiddetin sosyo-kültürel kaynakları ve medya metinleri aracılığıyla sunumu–“Güneşi Beklerken” dizi filmindeki şiddet olgusunun içerik analizi yöntemi ile belirlenmesi-. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Yener, M. (2006). Çikolata zamanı. Bilgi Yayınevi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, O. ve Destegüloğlu, B. (2019). Çocuk kitaplarına yansıyan şiddet. İlköğretim Online, 18 (3).
• Yılmaz, O. ve Destegüloğlu, B. (2021). Çocuk kitaplarında akran zorbalığı. Milli Eğitim, 50 (230), 241-257.