The Influence of Aristotle on the Famous Arab Poet Mutenebbî: Inspiration or Plagiarism?

Yıl 2024, Sayı: 40, 790 - 810, 25.06.2024

Emrullah Tanır

https://doi.org/10.29000/rumelide.1504509

Öz

Al- Mutanabī is regarded as one of the most significant figures in classical Arabic literature. However, his legacy has been marred by controversy. While some admired his poetic genius and impressive style, others were jealous and criticized his poetry. One of these critics was Abū ʿAlī al-Hātimī. Al-Hātimī argued that al-Muṭanabī plagiarized his poems and wrote some works to support this claim. One of these works is a book titled al-Risālat al-mūdīha fī zikri serikāti Abū al-Ṭayyib al-Muṭanabī wa sākıtı shiʿrih. In this book, al-Khātimī draws attention to the similarities between some aphorisms attributed to Aristotle and al-Mutanabbī's poems by presenting examples from the latter's poems and implying that al-Mutanabbī was influenced by Aristotle. This study aims to analyze al-Hātimī's examples in the aforementioned work through comparative analysis. The ten selected examples from al-Mutanab's poems and Aristotle's aphorisms were subjected to a detailed analysis. This analysis revealed that the aphorisms and poems convey similar or identical messages but differ in their treatment of the subject, style of expression, and presentation. It can therefore be assumed that al-Mutanabī, inspired by Aristotle or other philosophers, added a philosophical depth to his poems. In doing so, he took only the meanings of the philosophical ideas he used and presented them in a highly aesthetic and original way. Given the poet's literary value and influence, the space allocated to him in Turkish academic studies is quite limited. This study aims to make an original contribution to the literature by addressing a topic that has not been studied before.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Poetry, Plagiarism, Mutanabī, Aristotle, Philosophy

Ünlü Arap Şâiri Mütenebbî’de Aristoteles Etkisi: İlham mı, İntihal mi?

Öz

Klasik Arap edebiyatının önemli simgelerinden biri olan Mütenebbî, edebiyat tarihinde tartışmalı bir figür olarak yer edinmiştir. Kimileri, onun şiirsel dehasını ve etkileyici üslûbunu hayranlıkla karşılamışken, bazıları da kıskançlıkla yaklaşarak şiirlerini eleştirmişlerdir. Bu eleştirmenlerden biri de Ebû Ali el-Hâtimî'dir. Mütenebbî'nin şiirlerinde intihal yaptığını savunan el-Hâtimî, bu iddiayı desteklemek için bazı eserler kaleme almıştır. Söz konusu eserlerden biri de “er-Risâletü'l-mûdıha fî zikri serikâti Ebi’t-Tayyib el-Mütenebbî ve sâkıtı şiʿrih” isimli kitaptır. Bu kitapta el-Hâtimî, Aristoteles'e atfedilen bazı aforizmalar ile Mütenebbî'nin şiirlerinden örnekler sunarak aralarındaki benzerliklere dikkat çekmiş ve buradan hareketle Mütenebbî'nin Aristoteles'ten etkilendiğini ima etmiştir. Bu çalışma, el-Hâtimî'nin bahse konu eserinde ele aldığı örnekleri karşılaştırmalı analiz yöntemi ile incelemeyi amaçlamaktadır. İnceleme kapsamında, Mütenebbî'nin şiirleri ile Aristoteles'in vecizelerinden aynı temayı işleyen on örnek seçilmiştir. Seçilen örnekler detaylı bir analize tabi tutulmuştur. Bu analiz, söz konusu aforizmalar ile şiirlerin aynı veya benzer mesajlar ilettiğini, ancak konuyu ele alış biçimleri, anlatım tarzları ve sunuşları açısından farklılık gösterdiklerini ortaya koymuştur. Dolayısıyla Mütenebbî'nin, Aristoteles veya diğer filozoflardan ilham alarak şiirlerine felsefi bir derinlik kattığı, bunu yaparken de kullandığı felsefi düşüncelerin sadece manalarını alarak, onları son derece estetik ve özgün bir biçimde sunduğu düşünülebilir. Mütenebbî'nin edebi değeri ve etkisi göz önüne alındığında, Türkçe akademik çalışmalarda şaire ayrılan yer oldukça sınırlıdır. Bu araştırma, daha önce çalışılmamış bir konuyu ele almasıyla literatüre özgün bir katkı sunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, Şiir, İntihal, Mütenebbî, Aristoteles, Felsefe

Kaynakça

• Akkâd vd., A. M. (t.y.). Ebû Tayyib el-Mütenebbî Hayâtühû ve Şi‘ruhû. Mektebetu en-Nehda.
• Arslan, A. (2021). Arap Şairi Mütenebbî’de Üç Maharet: Teşbih-İ Zımnî, Hayal Ve Hikmet. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(1), 192-212. https://doi.org/10.17859/pauifd.882941
• Ayyâd, Ş. M. (1993). Kitabu Aristoteles fi’ş-şi‘r. el-Hey’etü’l-Mısrıyye’l-‘âmme li’l-kitâb.
• Bölükbaşı, M. (2020). Arap Dünyasında Tercüme Faaliyetleri. Turkish Studies - Social Sciences, 3(15).
• Durmuş, İ. (2000a). İbnü’l-Mu‘tez. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 21, ss. 143-147). TDV Yayınları.
• Durmuş, İ. (2000b). İntihal. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 22, ss. 347-350). TDV Yayınları.
• Durmuş, İ. (2006). Mütenebbî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 32, ss. 195-200). TDV Yayınları.
• Ebû Ali, M. b. H. b. el-Muzaffer el-Bağdâdî el-Hâtemî. (1431). Er-Risâletü’l-Hâtemiyye fî müvâfekati şi‘ri’l-Mütenebbî kelâme Aristo fi’l-hikmeh. Mecelletü’l-luğa’l-Arabiyye, 1(24).
• Ebû Hilâl el-ʿAskerî, el-H. b. A. b. S. (1998). Es-Sınâʿteyn el-kitâbetu ve’ş-şiʿru. el-Mektebetu’l-ʿAnsariyye.
• Ebû Zeyd el-Kureşî, M. b. E.-H. (t.y.). Cemheretü’l-eş‘âri’l-‘arab. Nehda.
• el-Berkûkî, A. (2014). Şerhu Dîvâni’l-Mütenebbî. Müessesetü’l-Hindâvî.
• el-Hâtimî, E. A. M. b. H. (Hüseyn) b. M. el-Bağdâdî. (t.y.). Er-Risâletü’l-mûdıha fî zikri serikâti Ebi’t-Tayyib el-Mütenebbî ve sâkıtı şiʿrih.
• el-Hilâlî, M. T. (1978). Takvîmü’l-lisâneyn. Mektebetü’l-me‘ârif.
• Elmalı-Özden, O.-H. Ö. (2016). İlkçağ Felsefesi Tarihi -Metinlerle-. Arı Sanat Yayınları.
• Erdem, H. (2000). İlkçağ Felsefesi Tarihi (4.). HÜ-ER Yayınları.
• H. Ökten, K. (2007). Aristoteles. Say.
• Hüseyn, T. (1933). El-Beyânü’l-‘Arabî mine’l-Câhiz ilâ Abdilkâhir. İçinde E.-F. Kudâme b. Cafer, Kitabu nakdi’n-nesr. Matba’atü’l-dâri’l-kütübi’l-Mısriyye.
• Hüseyn, T. (2013). Me‘a’l-Mütenebbî. Müessesetü’l-Hindâvî.
• İbiş, M. (2019). Tarihte Belâgat İlminin Karşılaştığı Harici Problemler. Socıal Scıences Studıes Journal, 35(5).
• İbn Kuteybe, E. M. A. b. M. ed-Dîneverî. (1423). Eş-Şi‘ru ve’ş-şu‘arȃ. Dȃrü’l-hadîs.
• İbn Reşiîk, E. A. el-Hasen el-Kayrevânî. (1401). El-‘Umde fî mehâsini’ş-şi‘ri ve âdâbihi. Dârü’l-cîl.
• İbn Tabâbâ, E.-H. M. b. A. b. M. b. İ. el-‘Alevî. (t.y.). ‘Iyâru’ş-şi‘r. Mektebet’u l-Hâncî.
• Kaya, M. (1983). İslam Kaynakları Işığında Arsitoteles ve Felsefesi. Ekin Yayınları.
• Kaya, M. (1991). Aristo. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 3, ss. 375-378). TDV Yayınları.
• Lucretius. (1974). Evrenin Yapısı (T.-T. Uyar-Uyar, Çev.). Hürriyet Yyaınları.
• Matlûb, A. (t.y.). Mü‘cemü’l-müstelhâti’l-belağa ve tadavvurihâ (1-3). Matba‘atü’l-mecme‘i’l-‘ilmî’l-‘ırâkî.
• Muhammed Fethî Abdülvahhâb, Y. (t.y.). Er-Risâletü’l-Hâtemiyye fî müvâfekati şi‘ri’l-Mütenebbî kelâme Aristo fi’l-hikmeh. İçinde M. b. H. b. el-Muzaffer el-Bağdâdî Ebû Ali el-Hâtemî (Ed.), Er-Risâletü’l-Hâtemiyye (C. 1). Mecelletü’l-luğa’l-Arabiyye.
• Nureddin Ceviz vd. (2010). Yedi Askı Arap Edebiyatının Harikaları. Ankara Okulu Yayınları.
• Selâme, İ. (1950). Belâğatu Aristo Beyne’l-‘Arab ve’l-Yunân. Meketebtü’l-Encilo el-Mısrıyye.
• Seller, Y. (2021). Klasik Arap Edebiyatında İntihal Olgusu Ve Şiirdeki Yansımaları [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• S̱eʿâlibî, E. M. ʿAbdülmelik b. M. b. İ. es̱-. (t.y.). Ebu’ṭ-Ṭayyib el-Mutenebbî ve-mâ lehû ve-mâ ʿaleyhi. y.y.
• Şener, F. N. (2019). Fuat Sezgin’in Bedî‘ İlminin Doğuşu ile İlgili Görüşleri (Bedî‘ İlmi ile İlgili Bitirme Tezi Bağlamında). Darulfunun İlahiyat, 30(‘Fuat Sezgin’ Özel Sayısı).
• Şu‘ayb, M. A. (1964). El-Mütenebbî beyne nâkidîhi fi’l-kadîm ve’l-hadîs. Dârü’l-me‘ârif.
• Tuzcu, K. (2007). Klasik Arap Şiirinde Didaktik Şiirler. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47(2).
• Tüccar, Z. (1997). Hâtimî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 16, ss. 474-476). TDV Yayınları.
• Usâme b. Münkiz, E.-M. M. M. Ü. b. M. eş-Şîzerî. (t.y.). El-Bedî‘u fî nakdi’ş-şi‘r.
• Yûsuf el-Bedîʿî, Y. el-Bedîʿî ed-Dımeşḳî. (1308). Eṣ-Ṣubḥu’l-Munebbî ʿan Ḥays̱iyyeti’l-Mutenebbî (1-2). el-Maṭbaʿatu’l-ʿİmâreti’ş-Şerefiyye.
• Ẕehebî, E. ʿAbdillâh Ş. M. b. A. b. ʿOs̱mân eẕ-. (1405/1985). Siyeru Aʿlâmi’n-Nubelâ’ (1-25). Muʾessesetu’r-Risâle.
• Ziyâeddîn İbnü’l-Esîr, E.-F. N. b. M. el-Cezerî. (1420). El-Meselü’s-sâir fî edebi’l-kâtib ve’ş-şâir (1-2). el-Mektebetü’l-ʿAsriyye.