Hadîsler Işığında Asr-ı Saâdet Devri Yahûdîleri

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 156 - 178, 30.12.2021

Samet Öztop , Hikmet Gültekin

Öz

Yahudiler, semâvî kaynaklı din mensuplarından soyları Hz. İbrahim’e dayanan bir millettir. Hz. İbrahim’in iki oğlu İsmail ve İshak’ın soyu, Yahudilerin İsmailoğulları ve İsrailoğulları şeklinde iki ana kola ayrılmalarına sebep olmuş ve Hz. İsmail’in soyundan gelenler Arabistan’da yaşamaya devam etmişlerdir. Özellikle Medine’de henüz risâlet gelmemişken, Yahudilerin o bölgenin hatırı sayılır bir nüfusunu oluşturduğu söylenebilir. İslamiyet gibi semâvî kaynaklı olan diğer dinlerin mensuplarının özellikle de Yahudilerin Hz. Peygamber zamanında müslümanlarla olan ilişkilerini incelemek günümüz olayları ile ilişkilendirdiğimizde daha da önemli hale gelmektedir. Biz bu çalışmamızda Yahudilerin asr-ı saâdette yaşayan müslümanlarla olan ilişkilerini hadisler bağlamında incelemeye bu konuyu açıklığa kavuşturmaya çalışacağız.

Bu makalede sadece asr-ı saadet döneminde yaşayan yahudiler ile müslümanlar arasında cereyan eden hadiseler incelenmeyecek, gelecekte Yahudiler ile müslümanlar arasında gerçekleşeceği bildirilen savaşlar da hadisler ışığında anlatılıp tahlili yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Yahudi, Semâvî, Medine Dönemi, Asr-ı Saadet.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilal b. Esed eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Şuayb Arnaût, Adil Mürşit. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1421/2001.
• Aktürk, Veysel. Hz. Peygamber Döneminde Öldürülmeleri Emredilenler ve Öldürülme Nedenleri. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Apak, Adem. Ana Hatlarıyla İslam Tarihi. İstanbul: Ensâr Neşriyat, 23.Basım, 2019.
• Arafat, W. N. “Medine Yahudileri ve Benî Kureyza Hikayesi Üzerine Yeni Bakışlar”. çev. Şaban Öz. İslami Araştırmalar Dergisi 17/2 (2004), 139-144.
• Arslantaş, Nuh. “Hz. Peygamber’in Çağdaşı Yahudilerin Sosyo-Kültürel Hayatlarına Dair Bazı Tespitler”. İstem Dergisi 6/11 (2008), 9-46.
• Arslantaş, Nuh. “Sürgünden Sonra Hayber Yahudileri”. Belleten 72/264 (Ağustos 2008).
• Atak, Emine. İsrailoğulları Olmasaydı Et Kokmazdı, Havva Olmasaydı Kadın Kocasına İhanet Etmezdi Rivayetinin Hadis Tekniği Açısından Tahlîli. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Atçeken, İsmail. “Bazı Oryantalistlere Göre Asrı Saâdet’te Yahudiler”. İstem Dergisi 2/4 (2004), 105-128.
• Avcı, Casim. “Kurayza”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/431-432. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Avcı, Casim. “Kaynuka‘”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/80. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Azimli, Mehmet. “Siyer Yazıcılığının Problemlerine Bir Örnek ‘Benû Kaynuka Savaşının Sebebi’”. İslami İlimler Dergisi 3/2 (2008).
• Belâzûrî, Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Davud. Ensâbu’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr-Riyaz Zerkelî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1417/1996.
• Bezzâr, Ebu Bekr Ahmed b. Amr b. Abdü’l-Hâlık. Müsned. thk. Mahfuz Rahman Zeynullah. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 2009.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. el-Câmi‘u’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 9 Cilt. Beyrut: Dâru tavki’n-necât, 1. Basım, 1422/2001.
• Bulut, Zübeyir. “Peygamberleri Tasdîk Aracı Olarak Mucizeler”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (2015).
• Diyanet İşleri Başkanlığı Meali. Erişim 18 Temmuz 2021. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Doğanay, Süleyman. “Yahudilerle Savaş Hadisinin İsnad Açısından Tenkidi ve Değerlendirilmesi”. Bilimname 16/1 (2009).
• Doğan, Bayram – Turan, Mehmet. “Anayasa Hukuku Bağlamında Medine Vesikası”.Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11/1 (Haziran 2021).
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as el-Ezdî el-Sicistânî. es-Sünen. nşr. Şuayb Arnaut-Muhammet Kamil Karabelli. 7 Cilt. Dâru risâleti’l-âlemiyye, 1. Basım, 1430/2009.
• Esen, Muammer. “Kur’ân’ın Ehl-i Kitaba Bakışı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51/1 (2010), 93-110.
• Fîruzâbâdî, Mecduddîn Ebu Tâhir Muhammed b. Yâkub el-Fîruzâbâdî (817). el-Kâmûsu’l-muhît. nşr. Muhammed Nuaym el-Arkasûsî, Beyrut: Müessesetu’r-risâle.
• Gürkan, Sâlime Leyla. “Yahudi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.43/182-184. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Gürkan, Sâlime Leyla. “Kur’ân’a Göre Seçilmişlik Kavramı ve İsrailoğulları’nın Seçilmişliği Meselesi”.İslam Araştırmaları Dergisi 13 (2005).
• Hamîdullah, Muhammed. “Hayber”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.17/20-22. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Hamîdullah, Muhammed. İslam Peygamberi. çev. Salih Tuğ. Ankara: İmaj Yayınevi, 2003.
• Hatipoğlu, İbrahim. “Muhayrik en-Nadrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/22. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Hemmâm b. Münebbih, Ebu Ukbe b. Kâmil el-Ebnâvî. es-Sahîfe. thk. Ali Hasan Ali Abdü’l-Humeyd. Beyrut: Mektebu’l-İslâmî, 1. Basım, 1407/1987.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem İzzuddîn eş-Şeybânî. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ömer Abdusselam et-Tedmîrî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1. Basım, 1417/1997.
• İbn Hıbbân, Muhammed b. Hıbbân b. Ahmed b. Hıbbân b. Muâz b. Ma‘bed et-Temîmî. Sahîhu İbni Hıbbân. thk. Şuayb Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1. Basım, 1408/1988.
• İbn Hıbbân, Muhammed b. Hıbbân b. Ahmed b. Hıbbân b. Muâz b. Ma‘bed et-Temîmî el-Büstî. es-Sîretü’n-nebeviyye ve ahbâru’l-hulefâ. thk. Hafız Aziz Bey – Ulema Heyeti. 2 Cilt. Beyrut: Kütübü’s-sekâfiyye, 3. Basım, 1417/1996.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer b. Kesîr el-Kuraşî el-Basrî ed-Dımaşkî. es-Sîretu’n-Nebeviyye. nşr. Mustafa Abdulvâhid. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 1976.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer b. Kesîr el-Kuraşî el-Basrî ed-Dımaşkî. Tefsîru’l-Kur’ân’il-Azîm. nşr. Sami b. Muhammed Sellâme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 2. Basım, 1999.
• İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen. nşr. Şuayb Arnaût, vd. 5 Cilt. Beyrut: Dâru risâleti’l-âlemiyye, 1. Basım, 1430/2009.
• İbnu’l-Manzûr, Muhammed b. Mukerrem b. Ali Ebu’l-Fadl Cemaluddin İbn Manzûr el-Ensârî el-Ifrîkî. Lisânu’l-Arab.15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1414/1993.
• İbn Sa‘d, Ebu Abdullah Muhammed b. Sa‘d b. Menîu‘l-Hâşimî bi’l-Velâî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtu’l-Kubrâ. nşr. Muhammed Abdulkadir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1. Basım, 1990.
• İbn Hişâm, Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Humeyrî el-Meâfirî. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekkâ vd. 2 Cilt. Mısır: Şerîketü Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâduhû, 2. Basım, 1375/1955.
• Kandehlevî, Muhammed Yusuf. Hayâtu’s-Sahâbe. çev. Sıtkı Gülle. İstanbul: Divan Yayınları, 1991.
• Kara, Cahid. “Siyer-Tefsir Bağlamında Medine Dönemi Nifak Hareketlerinde Yahudiler: Şâs b. Kays Olayı Örneği”. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Siyer Araştırmaları Dergisi 5 (2019) 43-61.
• Karakuş, Züleyha. Hz. Peygamber’in Köle ve Câriyeleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Kaya, Osman. Kur’an’ın Nuzûlü Sürecinde Müslümanlarla Diğer Dîni Gruplar Arasındaki İlişkilerin Kur’ân’a Yansıması. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004.
• Kılınçlı, Sami. “Medenî Surelerde Abdullah b. Selam İle İlişkilendirilen Ayetler Bağlamında Tefsir Rivayetlerinin Değerlendirilmesi”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (Şubat 2019), 512.
• Kister, M. J. “Peygamber’in Pazarı”. çev. Abdullah Kahraman. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/2 (2002), 25-29.
• Kitâb-ı Mukaddes. Erişim 1 Ocak 2022. https://www.kutsalkitap.org
• Mukâtil, Ebu’l-Hasan b. Süleyman b. Beşîr el-Ezdî. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmûd Şehâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâu’t-Turâs, 1. Basım, 1423/2002.
• Mücâhid, Ebu’l-Haccâc Mücâhid b. Cebr et-Tabiî el-Mekkî el-Kuraşî el-Mahzûmî. Tefsîru Mücâhid. nşr. Muhammed Abdusselâm Ebu’n-nîl. Mısır: Dâru’l-fikri’l-İslâmiyyi’l-hadîse, 1989.
• Müslim, Ebü’l-Hasen Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî. el-Câmiu ‘s-sahîh. nşr. Muhammed Fuâd Abdü’l-Bâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1374/1955.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Horasanî. el-Müctebâ mine’s-sünne. thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde. 9 Cilt. Halep: Mektebu Matbûâtü’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1406/1986.
• Özkan, Mustafa. “Medine Vesikası”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 2/212-215. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• Özkan, Sümeyye. Sebepleri ve Sonuçları Açısından Benî Kurayza Gazvesi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Özkuyumcu, Nadir. “Nadîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/275-276. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Sabuncu, Ömer. Yahudi Asıllı Sahabiler. İstanbul: Siyer Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Sabuncu, Ömer. “Hz. Peygamber’in Hanımı Hz. Safiyye’nin Hayatı ve Kişiliği”. İstem Dergisi 14/28 (2016), 308-309.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsa b. Sevre b. Musa b. ed-Dahhâk Ebu İsa et-Tirmizî. es-Sünen. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir vd. 5 Cilt. Mısır: Matbâa‘tü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 2. Basım, 1395/1975.
• Uraler, Aynur. “Safiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/474-475. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Ünalan, Sıddık. “Hz. Muhammed’in Arabistan Yarımadasındaki Yahudilerle İlişkileri”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/2 (2015), 49-71.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer b. Vâkıd es-Sehmî el-Eslemî bi’l-velâî el-Medenî Ebu Abdullah el-Vâkıdî. es-Sîretü’n-Nebeviyye. nşr. Marsden Jones. Beyrût: Dâru’l-âlemî, 1989.
• Yıldırım, Enbiya. Hadis Problemleri. İstanbul: Ensâr Neşriyat, 6. Basım, 2019.