Nusayrî Gençlerinin Dini Eğitimi ve Amcalık Kurumunun İşlevi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 140 - 156, 30.12.2023

Mehmet Hanifi Yoldaş , Burhan Kaynarca , Nevzat Yıldırım

Öz

İslam mezheplerinden olan ve Şiî gulât fırkalardan sayılan Nusayrîlik; her mezhep/inanç/dini grup/cemaat gibi kendi akide ve fikirlerinin devamlılığı, inanç esaslarının nesilden nesile aktarımı ve yeni yetişen çocuklarının Nusayrî itikadıyla büyümeleri için bazı metot ve yöntemler geliştirmişlerdir. Bunların başında ise dini eğitimin sistemli olarak verilmesi için tarihi süreçte oluşan amcalık kurumu gelmektedir. Bu kurum vasıtasıyla Nusayrî gencinin inancıyla alakalı belli başlı dini eğitimi alması sağlanır. Bu eğitim dine/mezhebe giriş töreni ile belli ritüeller şeyh ve cemaat huzurunda icra edilerek gerçekleştirilir. Dini eğitim süreci nihayetinde Nusayrî akidesi, ibadetler, Hz. Ali’nin konumu, helaller-haramlar, Nusayrîler için önemli simalar, Nusayrî kültürü, gelenek ve görenekleri, toplumsal hayatta uyulması gereken kaideler gibi birçok konuda dini eğitim verilir. Bu eğitim sürecinde sır olarak kabul edilen Nusayrî inancı esaslarının muhafazası için yemin ettirilen ve kendisine telkinde bulunulan genç birey şeyhin ve cemaatin tasvibiyle yeni bir doğuşla Nusayrîliğe asıl anlamında adım atmış olur. Bu çalışmada amacımız Nusayrî toplumunda verilen dini eğitimi ve muhteviyatını incelemektir. Ayrıca Nusayrî gençlerinin dini eğitiminde başat rol oynayan amcalık kurumunun işlevi, mezhebe giriş merasimleri ile din adamları sınıfının dini eğitimdeki yeri de çalışmamız boyunca ele aldığımız önemli olan hususlardır.

Anahtar Kelimeler

Nusayrîlik, Amcalık Kurumu, Dini Eğitim, Şeyh, Tilmiz

Kaynakça

• Aslan, Cahit. “Nusayriler’de ‘Amcalık’ Kurumu ve İşlevleri”. Antakiyat: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi I/2 (2018), 202-214.
• Aydın, Ayhan. Günümüz Alevi, Bektaşi, Mevlevi, Nusayri İnanç ve Toplum Önderlerinin Görüş ve Düşünceleri. İstanbul: Cem Vakfı Yayınları, 2006.
• Bulut, Halil İbrahim. “Tarih, İnanç, Kültür ve Dini Ritüelleriyle Nusayrilik”. Ortadoğu Yıllığı 7/7 (ts.), 579-614.
• Çağımlar, Zekiye. “Adana’da Çocuğa Bağlı İnançlar ile Bunlara Bağlı Pratiklere Genel Bir Bakış”.
• ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ TÜRKOLOJİ ARAŞTIRMALARI MERKEZİ, ts. Erişim 29 Eylül 2023 Çağımlar, Zekiye. “İnanç Merkezlerinden Adana’da Nusayrilerin Doğum, Düğün, Bayram ve Özel Günlere Ait İnanç ve Pratikleri”. Uluslararası Türk Dünyası İnanç Merkezleri Kongresi, 333- 363.
• Çapar, Mustafa. “Arap Alevîliğinde (Nusayrîlik) Amcalık Geleneğinin Sosyal/Kültürel Temel ve Tezahürleri”. Geçmişten Günümüze Alevilik I. Uluslararası Sempozyumu 1 (2014), 667-681.
• Çatlı Özen, Gökçen. “Nusayrilikteki Amcalık Geleneğinin Yorumlanması”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 86 (2018), 45-59.
• Er, Piri. “Sözlü Gelenekten Derlemelerle Hatay Alevileri (Nusayrîler) ve İnanç Esasları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 54, Nusayrîlik özel sayısı (2010), 277-290.
• Erdoğdu Başaran, Reyhan. “Nida’dan Takiyye’ye: Nusayri-Alevi İnancında Nida ve Takiyye Uygulaması”. Eskiyeni: Sosyal Bilimler Dergisi 46 (2022), 53-71.
• Eskiocak, Nasreddin. Gerçek İnsanlık ve Din. İstanbul: Can Yayınları, 2006.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Günümüz İslâm Mezhepleri. İzmir: İzmir İlâhiyât Vakfı Yayınları, 2011.
• Gün, Faruk. “Mehdilik İnancı Üzerine Bir İnceleme”. Artuklu Akademi: Mardin Artuklu Üniversitesi İlahiyat Bilimleri Fakültesi Dergisi IV/1 (2017), 99-129.
• Keser, İnan. Nusayriler: Arap Aleviliği. İstanbul: Chiviyazıları Yayınları, 2002.
• Massignon, Louis. “Nusayrilik”. İslâm Ansiklopedisi. 9/365-369. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1997.
• Mullaoğlu, Memet. Ali’nin Özü Kur’an Evren’in Gizi İnsan. Onur Ofset: Hatay, 2006.
• Onarlı, İsmail. Arap Aleviliği (Nusayriler). İstanbul: Etik Yayınları, 2006.
• Osman, Haşim. Târihü’l-Aleviyyin: Vekâiu ve Ahdâsu. Beyrut: Müessesetü’l-A’lemi li’l-Matbuat, 1997.
• Öz, Mustafa. Başlangıçtan Günümüze İslâm Mezhepleri Tarihi. İstanbul: Ensar Yayınları, 2012.
• Öz, Mustafa. Başlangıçtan Günümüze Şîîlik ve Kolları. İstanbul: Ensar Yayınları, 2011.
• Palabıyık, M. Hanefi. “Dini İnançları ve Özelllikleri Bakımından Nusayrîlik”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 54 (2010), 19-48.
• Reyhani, Mahmut. Gölgesiz Işıklar 2 Tarihte Aleviler. İstanbul: Can Yayınları, 1995.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet. İslam Düşünce Tarihinde Mezhepler. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2009.
• Serin, Şerafettin. Alevi Nusayriler Hakkında Soru ve Cevaplar. Adana: Koza Matbaacılık, 2007.
• Sertel, Ergin. Dini ve Etnik Kimlikleriyle Nusayriler (Arap Alevileri). Ütopya Yayınevi: Ankara, 2005.
• Sertkaya, Yasin. Nusayrîlikte Mezhebe Kabul Töreninin Tarihi ve Sosyolojik Tahlili. Uşak Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Sinanoğlu, Abdülhamit. Nusayrilerin İnanç Dünyası ve Kutsal Kitabı: (Çağımızda Batınilik Örneği). Konya: Esra Yayınları, 1997.
• Sonay, Sabahattin. Kur’an Işığında İslam ve Gerçek Alevilik. y.y.: Öz Akdeniz Ofset, 1991.
• Tavil, Muhammed Emin Galip. Nusayriler Arap Alevilerin Tarihi. çev. İsmail Özdemir. İstanbul: Çiviyazıları Yayınları, 2000.
• Türk, Hüseyin. Anadolu’nun Gizli İnancı Nusayrilik: İnanç Sistemleri ve Kültürel Özellikleri. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2013.
• Türk, Hüseyin. “Nusayrîlerde Hızır İnancı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 54 (2010), 225-242.
• Uluçay, Ömer. Nusayrilik: İnanç Esasları-Tenasuh (Reenkarnasyon). Adana: Gözde Yayınları, 2011.
• Uyar, Mazlum. “Nusayrilik”. İslam Mezhepleri Tarihi El Kitabı. ed. Hasan Onat - Sönmez Kutlu. Ankara: Grafiker Yayınları, 2015.
• Üzüm, İlyas. “Nusayrîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/270-274. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Yıldız, Harun. “Nusayrîler/Arap Alevîleri’nde Amcalık Kurumu = The Institution of Religious Uncle in Nusairis/Arabian Alawis”. Alevilik Araştırmaları Dergisi<br /> The Journal of Alevi Studies 15 (2018), 1-12.
• Yoldaş, Mehmet Hanifi. “Arap Alevîlerinin Ahirete İman Anlayışları ve Tenâsüh İnançları”. UMDE: Dini Tetkikler Dergisi<br /> UMDE: Journal of Religious Studies 6/1 (2023), 86-112.