Revize Edilmiş Diyabet Öz Bakım Envanteri’nin ve Algılanan Diyabet Öz Yönetimi Ölçeği’nin Türkçe Geçerlik ve Güvenirliğinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 406 - 417, 21.09.2023

Dilek Yapar , F. Nur Baran Aksakal

https://doi.org/10.33631/sabd.1304391

Öz

Amaç: Bu çalışmada Revize Edilmiş Diyabet Öz Bakım Envanteri’nin (RDÖBE) ve Algılanan Diyabet Öz Yönetimi Ölçeği’nin (ADÖYÖ) Türkçe versiyonlarının geçerlik ve güvenirliğini n değerlendirmesi amaçlandı.
Gereç ve Yöntemler: Bu çalışma metodolojik tipte tasarlanmıştır. Ölçeklerin Türkçeye çevirisi çeviri-geri çeviri yöntemi ile yapılmış ve 14 uzman tarafından kapsam geçerliği değerlendirilmiştir. Son test aşamasında ölçekler 150 tip 1 ve 328 tip 2 diyabet hastasına uygulanmıştır. Ölçeklerin yapı geçerliği açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi (AFA ve DFA), yakınsak ve bilinen gruplar geçerliği ile test edilmiştir. Ölçeklerin güvenirliğini belirlemek için Cronbach-α ile iç tutarlılığı değerlendirilmiştir. Test-tekrar test güvenirliği için sınıf içi korelasyon katsayısı (ICC) hesaplanmıştır. Ölçek puanları arasındaki ilişki Spearman Korelasyon Katsayısı ile incelenmiştir.
Bulgular: Tip 1 diyabet grubunda AFA; RDÖBE ve ADÖYÖ’nin tek faktörlü yapıları için faktör yüklerinin 0,371 ile 0,794 arasında; tip 2 diyabet grubunda ise RDÖBE ve ADÖYÖ’nin tek faktörlü yapıları için faktör yüklerinin 0,353 ile 0,756 arasında olduğunu göstermiştir. Her iki diyabet grubunda ölçeklerin DFA sonucu tek faktörlü yapıları doğrulanmış ve uyum indeksleri kabul edilebilir düzeyde bulunmuştur. Ölçeklerin test-tekrar test güvenirliği için ICC değerleri >0,9 bulunmuştur. Cronbach-α, Tip 1 diyabet grubunda RDÖBE için 0,831, ADÖYÖ için 0,784 iken tip 2 diyabet grubunda RDÖBE için 0,785, ADÖYÖ için 0,822’dir. Ayrıca ADÖYÖ ile RDÖBE puanları arasında da orta düzeyde pozitif ilişki saptanmıştır ( r= 0,553; p<0,001).
Sonuç: Tek faktörlü RDÖBE ve ADÖYÖ’nün Türkçe versiyonları geçerli ve güvenilir bulunmuştur. Her iki ölçek de tedaviye uyumla ilgili önemli faktörlerin belirlenmesine ve hastaların diyabet yönetimine yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Diyabet, Ölçek, Öz yönetim, Öz bakım, Geçerlik, Güvenirlik

Destekleyen Kurum

Yoktur

Proje Numarası

Yoktur

Teşekkür

Ölçeğin orijinal versiyonunu bizimle paylaşarak kullanım izni vereren ve çalışmamızı mümkün kılan Prof. Dr. Annette M. La Greca'ya teşekkürlerimizi sunarız. Ayrıca, makalemizin son halini dikkatle gözden geçirdi ve değerli görüşlerini bizimle paylaştı. Prof. La Greca'nın SCI-R'nin kısa formu hakkındaki önerisi, gelecekteki araştırmalarımız için önemli bir perspektif oluşturmuştur. Zamanını ve bilgisini bizimle paylaştığı için Prof. La Greca'ya içtenlikle teşekkür ederiz.

Investigation of the Turkish Validity and Reliability of the Revised Diabetes Self-Care Inventory and the Perceived Diabetes Self-Management Scale

Öz

Aim: This study aimed to evaluate the validity and reliability of the Turkish versions of Self-care Inventory-revised (SCI-R) and the Perceived Diabetes Self-Management Scale (PDSMS).
Material and methods: In this methodological study, scales were translated into Turkish via the translation-back translation method. Scales' content validity was evaluated by 14 experts, leading to the final versions approved by a committee. For final phase, the scales were tested on 150 type 1 and 328 type 2 diabetic patients. The structural validity of the scales was tested with exploratory and confirmatory factor analysis (EFA and CFA), as well as convergent and known groups validity. Scales reliability was assessed using Cronbach-α and intraclass correlation coefficient (ICC). The relationship between scale scores was examined by the Spearman Correlation Coefficient.
Results: The EFA analyses demonstrated factor loadings for the single-factor structures of the Turkish versions of SCI-R and PSDMS ranging between 0.371-0.794 and 0.353-0.756 in type 1 and type 2 diabetes groups, respectively. The single-factor structures of the Turkish versions of SCI-R and PSDMS were confirmed through CFA analyses. The ICC values for test-retest reliability of the scales were >0.9. Cronbach-α values for Turkish SCI-R and PSDMS showed good internal consistency (0.831 and 0.784 for type 1; 0.785 and 0.822 for type 2 diabetes) Moreover, a moderate positive correlation was found between Turkish SCI-R and PSDMS scores. (r=0.553; p<0.001).
Conclusion: The Turkish versions of SCI-R and PSDMS, displaying a single-factor structure like their originals, have been found to be valid and reliable.

Anahtar Kelimeler

Diabetes, Scale, Self-management, Self-care, Validity, Reliability

Proje Numarası

Yoktur

Kaynakça

• TEMD. Diabetes Mellitus Ve Komplikasyonlarının Tanı, Tedavi ve İzlem Kılavuzu. 14 ed. Ankara: 2020.
• ADA. Diagnosis and classification of diabetes mellitus. Diabetes care. 2014; 37(Supplement 1): S81-S90.
• Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ). Diabetes https://www.who.int/health-topics/diabetes Erişim tarihi: 05/12/2020.
• International Diabetes Federation (IDF). IDF Diabetes Atlas. 9 ed. Brussels, Belgium: International Diabetes Federation; 2019.
• Tuchman A. Diabetes and the public's health. The Lancet. 2009; 374(9696): 1140-1.
• Eva JJ, Kassab YW, Neoh CF, Ming LC, Wong YY, Abdul Hameed M, et al. Self-care and self-management among adolescent T2DM patients: a review. Frontiers in Endocrinology. 2018; 9(489). https://doi.org/10.3389/fendo.2018.00489
• Weinger K, Butler HA, Welch GW, La Greca AM. Measuring diabetes self-care: a psychometric analysis of the Self-Care Inventory-Revised with adults. Diabetes care. 2005; 28(6): 1346-52.
• Group UPDS. Intensive blood-glucose control with sulphonylureas or insulin compared with conventional treatment and risk of complications in patients with type 2 diabetes (UKPDS 33). The lancet. 1998; 352(9131): 837-53.
• Weinger K, Butler HA, Welch GW, La Greca AM. Measuring diabetes self-care: a psychometric analysis of the Self-Care Inventory-Revised with adults. Diabetes Care. 2005; 28(6): 1346-52.
• Bandura A. Self‐efficacy. The Corsini encyclopedia of psychology. 2010: 1-3. https://doi.org/10.1002/9780470479216.corpsy0836
• Wallston KA, Rothman RL, Cherrington A. Psychometric properties of the Perceived Diabetes Self-Management Scale (PDSMS). J Behav Med. 2007; 30(5): 395-401.
• Song R, Ahn S, Roberts BL, Lee EO, Ahn YH. Adhering to a t'ai chi program to improve glucose control and quality of life for individuals with type 2 diabetes. The Journal of Alternative and Complementary Medicine. 2009; 15(6): 627-32.
• McNabb WL. Adherence in diabetes: can we define it and can we measure it? Diabetes Care. 1997; 20(2): 215-8.
• Heckler CE. A Step-by-Step Approach to Using the SAS™ System for Factor Analysis and Structural Equation Modeling. Taylor & Francis; 1996.
• Beaton DE, Bombardier C, Guillemin F, Ferraz MB. Guidelines for the process of cross-cultural adaptation of self-report measures. Spine. 2000; 25(24): 3186-91.
• Davis LL. Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied Nursing Research. 1992; 5(4):194-7.
• Çapık C, Gözüm S, Aksayan S. Intercultural scale adaptation stages, language and culture adaptation: updated guideline. 2018.
• Boateng GO, Neilands TB, Frongillo EA, Melgar-Quinonez HR, Young SL. Best practices for developing and validating scales for health, social, and behavioral research: a primer. Front Public Health. 2018; 6: 149.
• DeVellis RF. Scale development: Theory and applications. 4 ed: Sage publications; 2016.
• Erkuş A, Sünbül Ö, Sünbül SÖ, Yormaz S, Aşiret S. Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-II ölçme araçlarının psikometrik nitelikleri ve ölçme kuramları. Pegem Atıf İndeksi. 2017.
• Deniz H, Demir S. Yazma motivasyonu ölçeği’nin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Derg. 2020; 9(2): 593-616.
• Şencan H. Güvenilirlik ve geçerlilik. 1 ed. Ankara: Seçkin Yayıncılık; 2005.
• Yaşlıoğlu MM. Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi. 2017; 46: 74-85.
• Koçak D, Çokluk Ö, Kayri M. Faktör sayısının belirlenmesinde MAP testi, paralel analiz, K1 ve yamaç birikinti grafiği yöntemlerinin karşılaştırılması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Derg. 2016; 13(1): 330-59.
• Schermelleh-Engel K, Moosbrugger H and Müller H. Evaluating the fit of structural equation models: tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online. 2003; 8: 23-74.
• Cohen J. Statistical power analysis for the behavioral sciences. 2 ed. New York: Lawrence Erlbaum Associates; 1988.
• Ercan İ, İsmet K. Ölçeklerde güvenirlik ve geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Derg. 2004; 30(3): 211-6. Weir JP. Quantifying test-retest reliability using the intraclass correlation coefficient and the SEM. J Strength Cond Res. 2005; 19(1): 231-40. 29.
• Jansa M, Vidal M, Gimenez M, Conget I, Galindo M, Roca D, et al. Psychometric analysis of the Spanish and Catalan versions of the diabetes self-care inventory-revised version questionnaire. Patient Prefer Adherence. 2013; 7: 997-1005.
• Khagram L, Martin CR, Davies MJ, Speight J. Psychometric validation of the Self-Care Inventory-Revised (SCI-R) in UK adults with type 2 diabetes using data from the AT.LANTUS Follow-on study. Health and quality of life outcomes. 2013; 11: 24.
• Telo GH, de Souza MS, Schaan BD. Cross-cultural adaptation and validation to Brazilian Portuguese of two measuring adherence instruments for patients with type 1 diabetes. Diabetol Metab Syndr. 2014; 6: 141.
• Telo GH, Iorra FQ, Velho BS, Sparrenberger K, Schaan BD. Validation to Brazilian Portuguese of the self-care inventory-revised for adults with type 2 diabetes. Arch Endocrinol Metab. 2020; 64(2): 190-4.
• Al Abboud SA, Ahmad S, Bidin MB, Ismail NE. Validation of Malaysian Versions of Perceived Diabetes Self-Management Scale (PDSMS), Medication Understanding and Use Self-Efficacy Scale (MUSE) and 8-Morisky Medication Adherence Scale (MMAS-8) Using Partial Credit Rasch Model. J Clin Diagn Res. 2016; 10(11): Lc01-lc5.
• Lin SM, Lin SL, Wu YC, Chang CM, Wu HL. Validity and reliability of a Chinese translation of a perceived diabetes self-management scale. Journal of Nursing and Healthcare Research. 2011; 7: 198-206.
• Bayındır Çevik, A. Tip 2 diyabetlilerde kardiyovasküler risk faktörleri ile sağlık inancı ve öz-etkililik arasındaki ilişki. Doktora tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2010.
• Cosansu G, Erdogan S. Influence of psychosocial factors on self-care behaviors and glycemic control in Turkish patients with type 2 diabetes mellitus. Journal of Transcultural Nursing. 2014; 25(1): 51-9.
• Jahanpeyma P, Karaman E, Yildirim Y, Sahin S, Aykar FS. Adaptation of Diabetic Empowerment Scale-Short Form to Older Individuals and to Turkish Language: Validity and Reliability Study. The Eurasian Journal of Medicine. 2020; 52(2): 120.
• Walker RJ, Smalls BL, Hernandez-Tejada MA, Campbell JA, Egede LE. Effect of diabetes self-efficacy on glycemic control, medication adherence, self-care behaviors, and quality of life in a predominantly low-income, minority population. Ethn Dis. 2014; 24(3): 349-55.
• Gao J, Wang J, Zheng P, Haardörfer R, Kegler MC, Zhu Y, et al. Effects of self-care, self-efficacy, social support on glycemic control in adults with type 2 diabetes. BMC family practice. 2013; 14(1): 66.
• Osuji NA, Ojo OS, Malomo SO, Ige AM, Egunjobi AO, Adeyemo AJ. Glycaemic Control and Practice of Self-Care Behaviors among People with Type 2 Diabetes in Nigeria. PLAID: People Living with And Inspired by Diabetes. 2019; 5(1).