Lise Öğrencilerinin Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutumlarıyla E-sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 17 - 27, 09.04.2023

Deniz Gökçe , Esen Yeşil

Öz

Bu çalışmada lise öğrencilerinin e-sağlık okuryazarlığı düzeylerinin sağlıklı beslenmeye ilişkin tutum üzerine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmaya özel bir lisenin 9., 10., 11.ve 12. sınıflarda kayıtlı olan 117 lise öğrencisi (55 kız, 62 erkek) dahil edilmiştir. Çalışma verileri yüz yüze görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Anket formu ile bireylerin sosyo-demografik özellikleri sorgulanmıştır. Bireylerin sağlıklı beslenmeye ilişkin tutumları Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum Ölçeği ve e-sağlık okuryazarlık düzeyleri Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği aracılığıyla değerlendirilmiştir. Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum Ölçeği alt boyutlarından biri olan ‘Beslenmeye Yönelik Duygu’ alt boyutunda kız öğrencilerin aldıkları puan ortalaması erkek öğrencilerin puan ortalamasından istatistiksel açıdan anlamlı şekilde yüksek bulunmuştur (p<0.05). Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum Ölçeği ile E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği arasında pozitif yönde istatistiksel açıdan anlamlı ilişki tespit edilmiştir (p<0.05). E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ile Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum Ölçeği alt boyutları olan ‘Beslenme Hakkında Bilgi’, ‘Beslenmeye Yönelik Duygu’ ve ‘Kötü Beslenme’ alt boyutları arasında pozitif yönde istatistiksel açıdan anlamlı ilişki tespit edilmiştir (p<0.05). Ancak diğer bir alt boyut olan ‘Olumlu Beslenme’ alt boyutu arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptanmamıştır (p>0.05). Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre lise öğrencilerin e-sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile sağlıklı beslenmeye ilişkin tutumları arasında ilişki olduğu fakat olumlu beslenme davranışları ile ilişkili olmadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Adölesan, sağlık okuryazarlığı, değerlendirme, beslenme

Kaynakça

• 1. Joulaei H, Keshani P, Kaveh MH. Nutrition Literacy As a Determinant for Diet Quality Amongst Young Adolescents: A Cross Sectional Study. Progress in Nutrition, 2018;20(3):455-464.
• 2. Manganello JA. Health Literacy and Adolescents: A Framework and Agenda For Future Research. Health Education Research, 2008;23(5):840-847.
• 3. Mahajan S, Lu Y, Spatz ES, Nasir K., Krumholz HM. Trends and Predictors of Use of Digital Health Technology in The United States. The American Journal of Medicine, 2021;134(1):129–134.
• 4. Cameron D, Norman S, Harvey AS. eHealth Literacy: Essential Skills For Consumer Health In A Networked World. Journal of Medical Internet Research, 2006;8(2):e9.
• 5. Naeeni MM, Jafari S, Fouladgar M, Heidari K, Farajzadegan Z, Fakhri M, et al. Nutritional Knowledge, Practice and Dietary Habits Among School Children and Adolescents. International Journal of Preventive Medicine, 2014;5(2):171.
• 6. Özdenk DG. Geç Dönem Adolesanların Gıda ve Beslenme Okuryazarlığı Düzeylerini Saptamaya Yönelik Yeni Bir Ölçek Geliştirme: Gıda ve Beslenme Okuryazarlığı Ölçeği-Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2021.
• 7. Palandüz A. Çocukluk Çağında Beslenme. The Journal of Turkish Family Physician, 1998:2(1):20-24.
• 8. Ghaddar S, Valerio M, Garcia C, Hansen L. Adolescent Health Literacy: The Importance of Credible Sources for Online Health Information. Journal of School Health, 2012;82:28-36.
• 9. Ghanbari S, Ramezankhani A, Montazeri A, Mehrabi Y. Health Literacy Measure for Adolescents (HELMA): Development and Psychometric Properties. PlosOne, 2016;11(2):1-12.
• 10. Viner RM, Ozer EM, Denny S, Marmot M, Resnick M, Fatusi A, et al. Adolescence and The Social Determinants of Health. The Lancet, 2102;379(9826):1641–1652.
• 11. Rodrigues PRM, Luiz RR, Monteiro LS, Ferreira MG, Gonçalves Silva RMV, Pereira RA. Adolescent’s Unhealthy Eating Habits Are Associated With Öeal Skipping. Nutrition, 2017;42:114-120.
• 12. Sarıbay AK, Kırbaş Ş. Determination of Nutrition Knowledge of Adolescents Engaged in Sports. Universal Journal of Educational Research, 2019;7(1):40-47.
• 13. Chang LC. Health Literacy, Self‐Reported Status And Health Promoting Behaviours For Adolescent’s In Taiwan. Journal of Clinical Nursing, 2011;20(1‐2):190-196.
• 14. Yang SC, Luo YF, Chiang CH. The Associations Among Individual Factors, Ehealth Literacy, and Health-Promoting Lifestyles Among College Students. Journal of Medical Internet Research, 2017;19(1):1–15.
• 15. Tsukahara S, Yamaguchi S, Igarashi F, Uruma R, Ikuina N, Iwakura K, et al. Association of eHealth Literacy With Lifestyle Behaviors in University Students: Questionnaire-Based Cross-Sectional Study. Journal of Medical Internet Research, 2020;22(6):1–18.
• 16. Dima Cozma C, Mitrea G, Cojocaru DC. The Importance of Healthy Lifestyle in Modern Society: A Medical, Social and Spiritual Perspective. European Journal of Science and Theology, 2014;10(3):111-120.
• 17. Carbone ET, Zoellner JM. Nutrition And Health Literacy: A Systematic Review To Inform Nutrition Research And Practice. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 2012;112(2):254-265.
• 18. Norman CD, Skinner HA. eHEALS: The eHealth Literacy Scale. Journal of Medical Internet Research, 2006;8(4):1-7.
• 19. Sabahat C, Bebiş H. Adolesanlarda E-sağlık Okuryazarlığı Ölçeği: Türkçe Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Gülhane Tıp Dergisi, 2015;57:378-384.
• 20. Tekkurşun DG, Cicioğlu İH. Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum Ölçeği (SBİTÖ): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2019;4(2):256-274.
• 21. Çiler EG. Sağlığın Temel Belirleyicisi Olarak Sağlık Okuryazarlığı. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilim Fakültesi Dergisi, 2015;3:1–14.
• 22. Gözlü K. Sağlığın Sosyal Bir Belirleyicisi: Sağlık Okuryazarlığı. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2020;27(1):137-144.
• 23. Tubaishat A, Habiballah L. eHealth Literacy Among Undergraduate Nursing Students. Nurse Education Today, 2016;42:47-52.
• 24. Nakas D. Üniversite Öğrencilerinin E-sağlık Okuryazarlığı Düzeylerinin ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2017.
• 25. Koçak K. Adölesanlarda Sağlık Okuryazarlığının Riskli Sağlık Davranışları Üzerindeki Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2019.
• 26. Borzekowski DL, Rickert VI. Adolescent Cybersurfing For Health Information: A New Resource That Crosses Barriers. Archives of Pediatrics Adolescent Medicine, 2001;155(7):813-7.
• 27. Gray NJ, Klein JD, Noyce PR, Sesselberg TS, Cantrill JA. The Internet: A Window on Adolescent Health. Journal of Adolescent Health, 2005;37(3):243-e7.
• 28. Ergün S, Sürücüler HK, Işık R. Ergenlerde E-sağlık Okuryazarlığı ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları: Balıkesir Örneği. Journal of Academic Research in Nursing, 2019;5(3):194–203.
• 29. Özden, S. Çorum İl Merkezinde Lise Son Sınıf Öğrencilerinde E-sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Seçilmiş Sağlık Davranışları. Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2021.
• 30. Perry EL, Carter PA, Becker HA, Garcia AA, Mackert M, Johnson KE. Health Literacy in Adolescents With Sickle Cell Disease. Journal of Pediatric Nursing, 2017;36:191-196.
• 31. Sakallı UN. Sosyal Psikolojide Tutumlar ve Tutum Değişimi. Ankara, İmge Kitabevi, 2018, 26-75.
• 32. Özenoğlu A, Gün B, Karadeniz B, Koç F, Bilgin V, Bembeyaz Z, ve ark. Yetişkinlerde Beslenme Okuryazarlığının Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutumlar ve Beden Kütle İndeksi ile İlişkisi. Life Sciences, 2021;16(1):1-18.
• 33. Henauv S, Matthys C, Pynaert I, Verbeke W, Vriendt T. Determinants of Nutritions Knowledge in Young and Middle-Aged Belgian Women and The Association With Their Dietary Behaviour. Appetite, 2009;52(3):788-92.
• 34. Tanrıverdi D, Savaş E, Gönüllüoğlu N, Kurdal E, Balık G. Lise öğrencilerinin yeme tutumları, yeme davranışları ve benlik saygılarının incelenmesi. Gaziantep Medical Journal. 2011;17(1) 33-39.
• 35. Brown R, Seabrook J, Stranges S, Clark A, Haines J, O’Connor C, et al. Examining The Correlates Of Adolescent Food And Nutrition Knowledge. Nutrients, 2021;13(6):2044.
• 36. Ortabağ T, Özdemir S, Bakir B, Tosun N. Health Promotion and Risk Behaviors Among Adolescents in Turkey. Journal of School Nursing, 2011;27:304-315.
• 37. Karagözoğlu M. Adolesanlarda Sağlık Okuryazarlığı ile Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bezmialem Vakıf Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2021.
• 38. Kalay R, Türkmen AS. Adölesanlarda Beslenme ve Egzersiz Davranışlarını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Uluslararası Hakemli Beslenme Araştırmaları Dergisi, 2015;(5):1-14.