Evaluatıon of The Effectıveness of The Educatıon Program For The Anxıety And Stress-Handlıng Attıtudes Gıven To Mothers Wıth Mental Dısabılıtıes

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 301 - 315, 31.08.2024

Havva Kaçan , Mustafa Denizol

https://doi.org/10.25279/sak.1271970

Öz

Introduction: It is known that mothers with mentally disabled children are under a great burden in physical, emotional and economic aspects. Aim : This study was conducted to evaluate the effectiveness of the training program given to mothers with mentally disabled children for their attitudes towards coping with anxiety and stress. Materials and Methods: The research is a semi-experimental study based on a single group pre-test final test model. The study involved 100 mothers with children with mental disabilities. The study covers a 6-week training program. The data collection was applied to each participant before and after the training with the Beck anxiety scale (BAI) and the coping attitudes scale (COPE) to assess their attitude to dealing with the problem. In the evaluation of the data, number, percentage, average, standard deviation dependent groups t-test was used. Results: Anxiety pre-training preliminary test score average (M = 11.960), significantly decreased after training (M = 7.620) (t = 4.693, p < 0.05). The training was effective in coping attitudes such as “positive reinterpretation and development”, “focusing on the problem and revealing emotions”, “active coping,” “denial”, “acceptance” and “planning”. Conclusion and suggestions: The anxiety and coping attitudes given to mothers with mentally disabled children have been effective in reducing the anxiety level of mothers and developing coping attitudes. The findings suggest that a practical training program is necessary in developing mothers’ attitudes to dealing with anxiety and stress.

Anahtar Kelimeler

Mentally disabled child, Mother, Education, anxiety, Coping

Proje Numarası

B.14.2.TBT.0.06.01.00-221-249164

Zihinsel Engelli Çocuğa Sahip Annelere Verilen Anksiyete ve Stresle Başa Çıkma Tutumları Eğitim Programının Etkinliğinin Değerlendirilmesi

Öz

Giriş: Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin fiziksel, duygusal ve ekonomik yönlerden büyük bir yük altında oldukları bilinmektedir. Bu çalışma zihinsel engelli çocuğu olan annelere anksiyete ve stresle başa çıkma tutumlarına yönelik verilen eğitim programının etkinliğini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma tek gruplu ön test -son test modeline dayalı yarı deneysel bir çalışmadır. Çalışma zihinsel engelli çocuğa sahip 100 annenin katılımından oluşmaktadır. Çalışma 6 haftalık bir eğitim programını kapsamaktadır. Verilerin toplanmasında her bir katılımcıya eğitim öncesi ve sonrasında Beck Anksiyete Ölçeği (BAI) ve sorunla başa çıkma tutumlarını değerlendirmek için Başa Çıkma Tutumları Ölçeği (COPE) uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde sayı, yüzde, ortalama, standart sapma bağımlı gruplar t-testi kullanılmıştır. Bulgular: Anksiyete eğitim öncesi ön test puan ortalaması (M =11.960), eğitim sonrasında (M =7.620) anlamlı azaldı (t=4.693, p<0.05). Verilen eğitim başa çıkma tutumlarından “Pozitif Yeniden Yorumlama ve Gelişme”, “Soruna Odaklanma ve Duyguları Açığa Vurma”, “Aktif Başa Çıkma”, “İnkar”, “Kabullenme” ve “Plan yapma” boyutlarında etkili olmuştur. Sonuç: Zihinsel engelli çocuğa sahip annelere verilen anksiyete ve başa çıkma tutumları eğitim programı annelerin anksiyete düzeyini azaltma, başa çıkma tutumlarının gelişmesinde etkili olmuştur. Bulgular, annelerin kaygı ve stresle başa çıkma tutumlarının geliştirilmesinde uygulamalı eğitim programının gerekli olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Zihinsel engelli çocuk, Anne, Anksiyete, Başa çıkma, Eğitim

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK Bilim İnsanı Destek Programları Başkanlığı (BİDEB) tarafından yürütülen 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı

Proje Numarası

B.14.2.TBT.0.06.01.00-221-249164

Teşekkür

Tübitak 'a verdiği destek için teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Agargün, M.Y., Beşiroglu, L., Kıran, Ü.K., Özer, Ö.A., & Kara, H. (2005). COPE (Başa çıkma Tutumlarını Değerlendirme Ölçeği: Psikometrik özelliklere ilişkin bir ön çalışma. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6, 221–226.
• Akça, F., Özyürek, A. (2019). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş ve normal çocuğa sahip ebeveynlerin problemleriyle başa çıkma yöntemleri. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 37-52.
• Akgözlü, Z., Ekim, A. (2020). Engelli çocuklara sahip olan ailelerle yapılan hemşirelik lisansüstü tezlerinin incelenmesi: sistematik derleme, Tıp Fakültesi Klinikleri, 3(2), 83-96
• Aksoy, M., Demirli, C., (2020). Zihinsel engelli çocuğu olan annelerin karşılaşabilecekleri güçlüklerle baş etme durumlarının incelenmesi: Bir aile destek eğitim programının uygulanması, Education Sciences, 15(3),73-84, DOI: 10.12739/NWSA.2020.15.3.1C0700.
• Altuğ Özsoy, S., Özkahraman, Ş., Çallı, F. (2006). Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yaşadıkları güçlüklerin incelenmesi. Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi, 3(9), 69-78.
• American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mentaldisorders (5th edition). Arlington (Ed.). VA: American Psychiatric Association
• Ayyıldız, T., Sener, D.K., Kulakcı, H., Veren, F. (2012). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin stresle bas¸ etme yöntemlerinin değerlendirilmesi. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 11, 1-12.
• Bahar, A., Bahar, G., Savas, H., Parlar, S. (2009). Determination of depression and anxiety levels and coping styles of mothers of disabled children. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4, 97-112
• Bayram, S., Görkem, A. (2019). Zihinsel yetersizliğe sahip çocukların annelerinin yaşadıkları güçlükler ve başa çıkma stratejileri hakkındaki görüşleri, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 27-39
• Beşer, N.G., İnci, F. (2014). Evaluation of the eff ectiveness of group counseling given to families with mentally retarded children. Psikiyatri Hemsireliği Dergisi, 5(2),84-91. https://doi.org/10.5505/phd.2014.94830
• Canpolat, M. (2012). Grup rehberliği programının zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin stres düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya
• Deniz, M.E. (2006). The relationships among coping with stress, life satisfaction, decision making styles and decision self-esteem: An Investigation on Turkish University Students. Social Behavior and Personality: An International Journal, 34 (9), 1161–1170.
• Deniz, M. E., Dilmaç, B., Arıcak, O.T. (2009). Examination of state-trait anxiety and life satisfaction of parents with disabled children. International Journal of Human Sciences, 6(1), 953–968
• Dereli, F., Okur, S. (2008). Engelli çocuğa sahip ailelerin depresyon düzeylerinin belirlenmesi. Yeni Tıp Dergisi, 25,164-168.
• Dönmez, N., Bayhan, P. Artan, İ. (2000). Engelli çocuğa sahip ailelerin beklentileri ve endişe duydukları konuların incelenmesi. Sosyal Hizmetler Dergisi, 1(11), 16-23
• Hill, C., Rose, J (2009). Parenting stress in mothers of adults with an intellectual disability: parental cognitions in relation to child characteristic sand family support. Journal of Intellectual Disability Research,53(12), 969-980.
• Kaçan, H. (2022). First aid training program for families with children with ıntellectual disabilities effects on knowledge, anxiety, and stress, Journal of Psychosocial Nursing and Mental Health Services, 60(9), 37-45.
• Kaner, S. (2004). Engelli çocukları olan ana babaların algıladıkları stres, sosyal destek ve yasam doyumlarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Araştırma Projesi, Proje Numarası: 2001-0901-007.
• Karagöz, G. (2017). Zihinsel Engelli Bireylere Evde Bakım Veren Hane Halkı Bireyi Bakıcılarının Bakım Yükü Sorunlarının Değerlendirilmesi: Rize İli Örneği, Avrasya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Keskin, G., Bilge, A., Engin, E., & Dulgerler, G. (2010). Evaluation of parents with mentally retarded children in terms of anxiety, parental attitudes and coping strategies [article in Turkish]. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11, 30–37
• Köydemir, S., & Tosun Ü. (2009). Otistik çocukların annelerin yaşamlarına etkisi. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 1,2534–2540.
• Kuloğlu, A.N. (2001). The effect of informative psychological counseling and didactic information programs on the hopelessness, needs and spousal relationship levels of parents with a baby with Down syndrome. Ankara University, Graduate School of Social Sciences. https://dspace.ankara.edu.tr/ xmlui/handle/20.500.12575/37489
• Kumaş, A.Ö., Sümer, H.M. (2019). Özel gereksinimli küçük çocuğu olan annelerin öz yetkinlikleri, yılmazlık düzeyleri ve stres düzeyleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27 (1), 163-173 . https:// doi.org/10.24106/kefdergi.2445
• Küçük, E.E., Alemdar, K.D. (2018). Engelli çocuğu olan annelerin yaşam doyumları ve psikolojik durumları: Tanımlayıcı bir çalışma. Community Ment Health J, 54,102-106 https://doi.org/10.1007/s10597-017-0135-6
• Lazarus, R.S., Folkman, S. (1984). Stress, appraisal and coping, (1st ed), New York: Springer Publishing Company Özsoy, S.A., Özkahraman, A.G.Ş. Çallı, Y.H.F. (2006). Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yaşadıkları güçlüklerin incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 9(9).
• Rowbotham, M., Carroll, A. ve Cuskelly, M. (2011). Mothers’ and fathers’ roles in caring for an adult child with an intellectual disability. International Journal of Disability, Development and Education, 58 (3),223–240
• Softa, H. K., Öztürk, A., Sonkaya, C., Düşünceli, H. (2016). Examination of family burden and life satisfaction of mothers and fathers with mentally retarded children. Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, 5, 37–49
• Staunton, E., Kehoe, C. and Sharkey, L. (2020). Families under pressure: Stress and quality of life in parents of children with an intellectual disability. Irish Journal of Psychological Medicine, 1–8. https://doi.org/10.1017/ipm.2020.4
• Şengül, S., Baykan, H. (2013). Zihinsel engelli çocukların annelerinde depresyon, anksiyete ve stresle başa çıkma tutumları, Kocatepe Tıp Dergisi, 14,30-39
• Tamer, M. (2010). Zihinsel engelli çocukların annelerinde stres yönetimi eğitiminin etkileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Tsibidaki, A. ( 2021). Anxiety, meaning in life, self-efficacy and resilience in families with one or more members with special educational needs and disability during COVID-19 pandemic in Greece. Research in Developmental Disabilities, 109, 103830
• Gürhopur, T.F.D., Dalgıç, İ.A. (2017). Family burden in parents with mentally handicapped children. Psikiyatri Hemsireliği Dergisi, 8,9-16. https://doi. org/10.14744/phd.2017.87609
• Uguz, S., Toros, F., İnanç, B.Y., Çolakkadıoğlu, O. (2004). Engelli çocuğu olan annelerin kaygı, depresyon ve stres düzeylerinin değerlendirilmesi. Journal of Clinical Psychiatry, 7,42–47.
• Ulusoy, M., Sahin, N., Erkmen, H. (1998). Turkish version of the Beck Anxiety Inventory: Psychometric properties. Journal of Cognitive Psychotherapy, 12(2), 28–35.
• Ulusoy, S., Cantürk, G., Çelik, Z., Mutlu, S., Cantürk Kaya, C., Terzioğlu, M., Yavuz, K.F. (2020). Engelli çocukların bakım verenlerinde başa çıkma tutumları ve depresif belirti düzeylerinin bakım yükü ile ilişkisi. J Cogn Behav Psychother Res 2020. https://doi.org/10.5455/JCBPR.37565
• Uyaroğlu, A.K. Bodur, S. (2009). Zihinsel yetersizliği olan çocuklar anne-babalarında kaygı düzeyi ve bilgilendirmenin kaygı düzeyine etkisi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 8(5),405-412.
• West, C.A., Besier, T., Borth-Bruhns, T., Goldbeck, L. (2009). Aile odaklı rehabilitasyon programının kronik hasta çocuğu olan ebeveynlerin yaşam kalitesine etkisi. Klinische Pädiatrie, 221, 241–246.
• World Health Organization. (2001). Department Of Geneva Stop Exclusion Dare To Care. Mental Health Around The World Health Day.
• World Health Organization (2022). Child maltreatment. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/child-maltreatment
• Sarı, Y.H. (2007). Zihinsel engelli çocukların aileleri üzerindeki aile yükü. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi, 11,1-7.
• Yıldırım, F., Conk, Z. (2005). Th e eff ect of planned education on the way of coping with stress and depression levels of parents with mentally retarded children. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(2), 1–1.