The Relationship between Teachers' Occupational Professionalism and Burnout

Yıl 2015, Sayı: 30, 93 - 122, 09.10.2015

Mustafa Çelik Kürşad Yılmaz

Öz

In this study, it was aimed to determine the relationship between teachers’ occupational professionalism and burnout. The study was designed in the survey model. The sample of the study is consisted of 358 teachers in the city center of Kütahya. The study data was collected The Occupational Professionalism Scale of Teachers and The Maslach Burnout Inventory. In the study, descriptive statistics, t-test for comparisons and one way variance analysis, and Pearson Product Moment Correlation Coefficient Correlation Coefficient were used. According to the findings obtained in the study; teachers have a moderate level of perception of professionalism. Teachers participated in the study showed the highest level of participation among the sub-dimensions of occupational professionalism as Professional Awareness, Emotional Labor, Contribution to Organization, and Personal Development dimensions respectively. While teachers’ views related to their occupational professionalism show statistically significant differences in some dimensions according to the gender, branch, seniority and total number of students in the school variables; do not show statistically significant differences according to the age, marital status, school type, educational status and total number of teachers in the school variables. Teachers participated in the study have a low level of burnout. Teachers showed the highest level of participation among the sub-dimensions of burnout as Personal Accomplishment, Emotional Exhaustion, and Depersonalization dimensions respectively. While teachers’ views related to their burnout show statistically significant differences in Personal Accomplishment dimension according to the age, school type, and seniority variables; do not show statistically significant differences according to the gender, marital status, branch, educational status, total number of students in the school and total number of teachers in the school variables. While there are low level, in the opposite direction and significant relationships between the teachers’ total points of occupational professionalism and teachers’ views related to Emotional Exhaustion and Depersonalization, there are mid-level, in the same direction and significant relationships between the teachers’ total points of occupational professionalism and teachers’ views related to Personal Accomplishment.

Anahtar Kelimeler

Occupational professionalism; burnout; teacher

Öğretmenlerin Mesleki Profesyonelliği İle Tükenmişlikleri Arasındaki İlişki

Öz

Bu araştırmada, öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ile tükenmişlikleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın örneklemi Kütahya il merkezinde görev yapan 358 öğretmenden oluşmaktadır. Veriler, Öğretmenlerin Mesleki Profesyonelliği Ölçeği ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği ile toplanmıştır. Araştırmada, betimsel istatistikler, t-testi, ANOVA ve Pearson Çarpım Moment Korelasyon Katsayısı kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, öğretmenler orta düzeyde bir mesleki profesyonellik algısına sahiptir. Öğretmenler mesleki profesyonellik alt boyutları arasında en yüksek katılımı sırası ile mesleki duyarlılık, duygusal emek, kuruma katkı ve kişisel gelişim boyutlarına göstermiştir. Öğretmenlerin mesleki profesyonelliklerine ilişkin görüşleri; cinsiyet, kıdem ve okuldaki toplam öğrenci sayısı değişkenlerine göre bazı boyutlarda anlamlı farklılık gösterirken; medeni durum ve okul türü değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Öğretmenler düşük düzeyde bir tükenmişlik algısına sahiptir. Öğretmenler tükenmişlik alt boyutları arasında duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarısızlık hissi boyutlarında “nadiren” tükenmişlik hissetmektedir. Öğretmenlerin tükenmişliklerine ilişkin görüşleri; okul türü ve kıdem değişkenlerine göre kişisel başarısızlık hissi boyutunda anlamlı farklılık gösterirken; cinsiyet, medeni durum ve okuldaki toplam öğrenci sayısı değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Öğretmenlerin mesleki profesyonellik toplam puanları ile tükenmişliğin duygusal tükenme ve duyarsızlaşma boyutları arasında düşük düzeyde ve ters yönde; kişisel başarısızlık hissi boyutu arasında ise orta düzeyde ve aynı yönde bir ilişki vardır.

Anahtar Kelimeler

Mesleki profesyonellik; tükenmişlik; öğretmen

Kaynakça

• Acun, M. (2010). Bazı değişkenlere göre biyoloji öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Adıgüzel, O., Tanrıverdi, H., & Sönmez-Özkan, D. (2011). Mesleki profesyonellik ve bir meslek mensupları olarak hemşireler örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(2), 237-259.
• Akçamete, G., Kaner, S., & Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik, iş doyumu ve kişilik. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Akın, U., & Oğuz, E. (2010). Öğretmenlerin işkoliklik ve tükenmişlik düzeylerinin ilişkisi ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(3), 309-327.
• Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2014). Öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ile iş doyumları arasındaki ilişki. Sakarya University Journal of Education, 4(2), 57-71.
• Arıcan, T. (2009). Öğretmenlerde mesleki tükenmişlik ve okul yönetiminde bürokrasi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aslan, N. (2009). Kars ili ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerde mesleki tükenmişlik düzeyi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atalay, C. (2005). Öğretmen liselerindeki öğrencilerin kişilik özellikleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları arasındaki ilişkiler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, A. (2015). Eğitim politikası. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bağcı, H., & Karagül, S. (2013). Türkçe öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(5), 184-193.
• Başören, M. (2005). Çeşitli değişkenlere göre rehber öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi (Zonguldak ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bayhan, G. (2011). Öğretmenlerin profesyonelliğinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bayramoğlu, F. (2008). Genel lise, Anadolu lisesi, özel liselerde çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve çeşitli değişkenlere göre karşılaştırılmasına ilişkin bir uygulama (İstanbul ili örneği).
• Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Beck, C. L., & Gargiulo, R. M. (1983). Burnout in teachers of retarded and nonretarded children. The Journal of Educational Research, 76(3), 169-173.
• Beydağ, K. D., & Arslan, H. (2008). Kadın doğum kliniklerinde çalışan ebe ve hemşirelerin profesyonelliklerini etkileyen faktörler. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 3(7), 75-87.
• Bibou-Nakou, I., Stogiannidou, A., & Kiosseoglou, G. (1999). The relation between teacher burnout and teachers’ attributions and practices regarding school behaviour problems. School Psychology International, 20(2), 209-217.
• Bilgen, S., & Genç, S. Z. (2014). The rate of burnout of elementary school teachers and elementary mathematics teachers. The International Journal of Educational Researchers, 5(1), 1-9.
• Bodur, M. (2006). Eğitim fakültesi programlarının farklı lise çıkışlı öğrencilerin öğretmenlik tutumlarına etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Büyüközkan, A. S. (2012). Öğretmenlerin örgütsel yurttaşlık davranışları ile tükenmişlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Cemaloğlu, N., & Erdemoğlu-Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
• Cerit, Y. (2012). Okulun bürokratik yapısı ile sınıf öğretmenlerinin profesyonel davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(4), 497-521.
• Cihan, B. B. (2011). Farklı illerde çalışan ilköğretim okullarında görevli beden eğitimi öğretmenlerinin, mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi ve karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çağlar, Ç. (2011). Okullardaki örgütsel güven düzeyi ile öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 1827-1847.
• Çam, Z. (2010). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin maruz kaldıkları yıldırma eylemleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Van ili örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çapri, B. (2006). Tükenmişlik ölçeğinin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 62-77.
• Çelebi, E. (2013). Elazığ ve Malatya il merkezinde bulunan özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve ilgili faktörler. Yayınlanmamış doktora tezi, Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Çelik, G. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel ayrımcılık ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Demirkasımoğlu, N. (2010). Defining teacher professionalism from different perspectives. Procedia Social and Behavioral Sciences, 9, 2047-2051.
• Egyed, C. J., & Short, R. J. (2006). Teacher self-efficacy, burnout, experience and decision to refer a disruptive student. School Psychology International, 27(4), 462-474.
• Erbil, N., & Bakır, A. (2009). Meslekte profesyonel tutum envanterinin geliştirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 290-302.
• Erdemoğlu-Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri (Ankara ili ilköğretim ve ortaöğretim okulları örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin uyarlanması VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları (ss. 143-154). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayını.
• Ergül, H. F., Saygın, S., & Tösten, R. (2013). Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 266-285.
• Evers, W. J. G., Tomic, W., & Brouwers, A. (2004). Burnout among teachers students’ and teachers’ perceptions compared. School Psychology International, 25(2), 131-148.
• Geçit, Y. (2012). Coğrafya eğitimcilerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(39), 88-103.
• Geist, J., & Hoy, W. K. (2004). Cultivating a culture of trust: Enabling school structure, teacher professionalism, and academic press. Leading & Managing, 10, 1-18.
• Geist, J. (2003). Predictors of faculty trust in elementary schools: enabling bureaucracy, teacher professionalism, and academic press. Unpublished doctorate thesis, Ohio State University.
• Girgin, G. (2011). Bir grup ilköğretim öğretmeninde tükenmişlik sendromu. Türkiye Klinikleri, 31(3), 602-608.
• Girgin, G., Çetingöz, D., & Ekinci-Vurak, D. (2009). Öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeylerinin incelenmesi. XVIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 1-3 Ekim, 2009, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Gökçora, İ. H. (2005). Toplumsal yaşamımızda ve Türk bilim-dünyasında profesyonel ve profesyonellik kavramlarına değin. Bilgi Dünyası, 6(2), 237-250.
• Gökçora, İ. H. (2006). Türkiye’de bilimsel iletişim ve bilim yönetiminde profesyonellik. ÜNAK'06: Bilimsel İletişim ve Bilgi Yönetimi Sempozyumu. 167-176.
• Gündüz, B. (2004). Öğretmenlerde tükenmişliğin akılcı olmayan inançlar ve mesleki bazı değişkenlere göre yordanması. Yayınlanmamış doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hoy, W. K., & Sabo, D. J. (1998). Quality middle schools: Open and healthy. Thousand Oaks, CA: Corwin Press.
• Hoy, W. K., Hannum, J., & Tschannen-Moran, M. (1998). Organizational climate and student achievement: A parsimonious view. Journal of School Leadership, 8, 336-359.
• Izgar, H. (2001). Okul yöneticilerinde tükenmişlik. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• İde, O. (2008). Engelli okullarında görev yapan beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri üzerine bir araştırma (Akdeniz bölgesi örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kacaroğlu-Vicdan, A. (2010). Hemşirelikte profesyonellik. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı, 261-263.
• Kale, F. (2007). Beden eğitimi öğretmenlerinin iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karaman, P. (2009). Örgütsel adalet algısı ile tükenmişlik arasındaki ilişkinin incelenmesine yönelik öğretmenler üzerinde bir uygulama. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kayahan, H. (2005). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan coğrafya öğretmenlerinin diğer öğretmenlerle öğretmenlik tutumları açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kayri, M. (2009). Araştırmalarda gruplar arası farkın belirlenmesine yönelik çoklu karşılaştırma (post-hoc) teknikleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 51-64.
• Kincheloe, J. L. (2004). The knowledges of teacher education: Developing a critical complex epistemology. Teacher Education Quarterly, 31, 49-66.
• Korkmaz, Ö. (2004). Müzik öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Eğitim Bilimleri Dergisi, 20(20), 125-148.
• Koustelios, A., & Tsigilis, N. (2005). The relationship between burnout and job satisfaction among physical education teachers: A multivariate approach. European Physical Education Review, 11(2), 189-203.
• Kurtlar, C. (2009). Engelli okullarında görev yapan beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri üzerine bir araştırma (Marmara bölgesi örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kuvan, Ö. (2009). Bilişim teknolojileri öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar ve tükenmişlik düzeyleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lee, J. S. (1981). Professionalism. The Agricultural Education Magazine, 54, 1-3.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2(2), 99-113.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1985). The role of sex and family variables in burnout. Sex Roles, 12(7-8), 837-850.
• McMahon, E. ve Hoy, W. K. (2009). Professionalism in teaching: Toward a structural theory of professionalism. In W. K. Hoy & M. DiPaola (Eds.). Studies in school improvement (pp. 205-230). Greenwich, CN: Information Age.
• Önal, M. (2010). Eğitim işgörenlerinin duygusal zekâları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özben, Ş., & Argun, Y. (2003). İlköğretim öğretmenlerinin umutsuzluk ve tükenmişlik düzeyleri üzerine bir araştırma. Ege Eğitim Dergisi, 3(1), 36-48.
• Özşaker, M. (2013). Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin öz-yeterlikleri, tükenmişlikleri ve iş doyumlarının incelenmesi (Aydın ili örneği). Uluslararası Hakemli Akademik Spor Sağlık ve Tıp Bilimleri Dergisi, 3(8), 37-57.
• Pearson, L. C., & Moomaw, W. (2005). The relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment, and professionalism. Educational Research Quarterly, 29(1), 38-54.
• Pehlivan, Z. (2010). Beden eğitimi öğretmen adaylarının fiziksel benlik algıları ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının analizi. Eğitim ve Bilim, 35(156), 126-141.
• Pillay, H., Goddard, R., & Wilss, L. (2005). Well-being, burnout and competence: implications for teachers. Australian Journal of Teacher Education, 30(2), 22-33.
• Platsidou, M. (2010). Trait emotional intelligence of Greek special education teachers in relation to burnout and job satisfaction. School Psychology International, 31(1), 60-76.
• Polat, G., Topuzoğlu, A., Gürbüz, K., Hotalak, Ö., Kavak, H., Emirikçi, S., & Kayış, L. (2009). Bilecik ili, Bozüyük ilçesi, lise öğretmenlerinde tükenmişlik sendromu. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(3), 217-222.
• Shantz, D., & Prieur, P. D. (1996). Teacher professionalism and school leadership: an antithesis? Education, 116(3), 393-396.
• Sürgevil, O. (2006). Çalışma hayatında tükenmişlik sendromu tükenmişlikle mücadele teknikleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Şahin, A. E. (2003). Meslek ve öğretmenlik. In V. Sönmez (Edt.). Öğretmenlik mesleğine giriş (s. 269-322). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şahin, E. (2010). İlköğretim öğretmenlerinde yaratıcılık, mesleki tükenmişlik ve yaşam doyumu. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Toh, K. A., Diong, C. H., Boo, H. K., & Chia, S. K. (1996). Determinants of teacher professionalism. British Journal of In-Service Education, 22(2), 231-244.
• Torun, A. (1995). Tükenmişlik, aile yapısı ve sosyal destek ilişkileri üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tschannen-Moran, M., Parish, J., & DiPaola, M. F. (2006). School climate and state standards: How interpersonal relationships influence student achievement. Journal of School Leadership, 16, 386-415.
• Tukonic, S., & Harwood, D. (2015). The glass ceiling effect: Mediating influences on early years educators’ sense of professionalism. Journal of the Canadian Association for Young Children, 40(1), 36-54.
• Tuna, M. (2010). Beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri (Ankara ili uygulaması). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Tuna, M., & Çimen, Z. (2013). Ankara’da görev yapan beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Journal of Sport Sciences, 4(2), 60-78.
• Türkçapar, Ü. (2011). Beden eğitimi öğretmenlerinin farklı değişkenlere göre tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(3), 135-146.
• Yeğin, H. İ. (2014). Din kültürü ve ahlâk bilgisi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri. EKEV Akademi Dergisi, 18(58), 315-332.
• Yıldırım, S. (2007). Anaokulu öğretmenlerinde tükenmişlik düzeyi ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, K. (2014). The relationship between the teachers’ personality characteristics and burnout levels. Anthropologist, 18(3), 783-792.
• Yılmaz, K., & Altınkurt, Y. (2014). Öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 11(2), 332-345.
• Yılmaz, K., Altınkurt, Y., Güner, M. & Şen, B. (2015). The relationship between teachers’ emotional labor and burnout levels. Eurasian Journal of Educational Research, 59, 75-90.