Fatma Aliye Hanım’ın Romanlarında Kız Çocuklarının Eğitimi

Yıl 2016, Sayı: 32, 70 - 84, 30.12.2016

Aysun Eroğlu , Mehmet Özdemir

Öz

Türk Edebiyatı’nda önemli bir dönüm noktası olan Tanzimat Dönemi’nde edebi türlerin pek çoğunun ilk kez yazıldığı görülmektedir. Bu edebi türleri yazanların da çoğunlukla erkek yazar oldukları dikkat çekmektedir.  O dönemde eğitime olan bakış açısı ve kız çocuklarının eğitimi konusundaki tutumların kadın yazarların arka planda kalmasına sebep olmuştur. Böyle bir dönemde ilk Türk kadın romancı olarak dikkat çeken Fatma Aliye Hanım ise kadın hakları ve kadın kimlikleri üzerine yazdığı eserleriyle Türk Edebiyatı’na önemli katkılar sağlamıştır. Buna bağlı olarak da alan çalışmaların Fatma Aliye Hanım’ın romanlarındaki kadın tiplerinin farklı değişkenler çerçevesinde incelenmesini sağlamıştır. Ancak daha erken yaşlarda, kız çocuklarının nasıl bir eğitim alıp bu kadın kimliklerine büründüğüyle ilgili ise alanda çalışma bulunmamaktadır. Bu sebeple Fatma Aliye Hanım’ın romanlarıyla aktarılan kız çocuklarının eğitimi hakkında bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışma Fatma Aliye Hanım’ın Muhadarat, Enîn ve Refet isimli romanları ile sınırlı olup nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Bu üç romandan kız çocuklarının eğitimi ile ilgili elde edilen sonuçların başında “Fransızca öğrenme”  daha sonra da “piyano eğitimi alma” gelmektedir. Elde edilen diğer sonuçlar arasında ise Tanzimat döneminde maddi durumu iyi olan ailelerin özellikle kızları rüşde erdikten sonra özel hocalar ile kızlarının eğitimini devam ettirdikleri fark edilmiştir. Ayrıca fakir kız çocuklarının öğretmen olup para kazanmak için iptidai, rüştiye ve darülmuallimat okullarına gittiklerini, zengin kız çocuklarının ise özel hocalar dışında bu tür okullara da gittikleri süsünü vermek için bu tür okullara gönderildikleri fark edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fatma Aliye Hanım, Tanzimat Dönemi; kız çocuklarının eğitimi

Girls’ Education in Mrs. Fatma Aliye’s Novels

Öz

It has been seen that many of the literary genres were written for the first time in the Tanzimat Period, an important turning point in Turkish literature. Another noteworthy point is that the genres are mostly written by male writers. The perspective on the education and the attitude towards the education of girls in that period has led women writers to keep low profile. In such period, Mrs. Fatma Aliye, regarded as the first Turkish woman novelist, has made significant contributions to Turkish literature with her works on women’s rights and women identities.  Accordingly, it has led the field studies on the female types in Mrs. Fatma Aliye’s novels to be examined in the context of different variables. However, there are no studies about the education that girls in an earlier age receive and assume the identity of woman. Therefore, a study is conducted on the education of the girls mentioned in Mrs. Fatma Aliye’s novels.  In this study, which is limited to Mrs. Fatma Aliye’s novels such as Muhadarat, Enîn and Refet, document analysis is employed as a qualitative research method. Some of the main results obtained from these three novels for girls’ education are related to “learning French” and “taking piano lessons”. Among other results it has been noticed that in the period of Tanzimant families, with good financial situation, continued the education of their daughters with private tutors especially after the girls coming of age. In addition, it has been noticed that while poor girls go to primary, secondary, and teacher training schools to become teachers and earn money, girls from rich families are sent to these schools to pretend as if they went to such schools except private tutors.

Anahtar Kelimeler

Mrs. Fatma Aliye, The Tanzimat Period, Girls’ Education

Kaynakça

• Akyüz, K. (1990). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Eliuz, Ü. (10-15.09.2007). “Muhaderat”ta Feminal Söylem. 38. ICANAS, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Bildiriler II, 2008. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Enginün, İ. (2009). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923) (4. Baskı). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Er, D. (2011). Fatma Aliye (Topuz) Hanım (1862-1936) ve kadının toplumdaki yeri hakkındaki fikirleri. E-Journal of New World Sciences Academy Humanities, 6(2), 380-395.
• Fatma Aliye Hanım. (2015). Muhadarat. İstanbul: Bilgi Kültür ve Sanat.
• Fatma Aliye Hanım. (2012). Enîn. Ankara: Kesit Yayınları.
• Fatma Aliye Hanım. (2012). Refet. Ankara: Kesit Yayınları.
• Karaca, Ş. (2013). Fatma Aliye ve Emine Semiye’nin kadının toplumsal kimliğinin kazandırılmasında öncü fikirleri. International Journal of Social Science, 6(2), 1481-1499.
• Karaca, Ş. (2012). İlk dönem Türk romanlarında anne kimliği. Akademik Bakış Dergisi, 33, 1-17.
• Karaca, Ş. (2011). Fatma Aliye Hanım’ın Türk kadın haklarının düşünsel temellerine katkıları. Karadeniz Araştırmaları, 31, 93-110.
• Kesebir, E. (2011). Tanzimat Romanında İradesiz Anne Tipi. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 1 (2), 69-73.
• Kodaman, B. (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kolcu, A. İ. (2008). Tanzimat Edebiyatı II Hikaye ve Roman (3. Baskı). Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
• Oylubaş, D. (2014). Fatma Aliye Hanım’ın Düşünce Dünyası. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, M. ve Kaplan, T. (2015). Ahmet Mithat Efendi’nin “Çingene” romanında çingene gerçeği ile ilgili öne çıkan değerler. Route Educational and Social Science Journal, 2 (1), 115-129.
• Özdemir, M. ve Süğümlü, Ü. (2014). Ahmet Mithat Efendi’nin “Jöntürk” Romanında Medeniyet Algısı. Turkish Studies, 9 (3), 1061-1084.
• Şenyiğit, Y. ve Özdemir, M. (2015). A. Mithat Efendi’nin Kadın Konusundaki Çelişkileri ya da Adam İçinde Adam. Route Educational and Social Science Journal, 2 (2), 447-464.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8.basım). Ankara: Seçkin Yayınevi.