OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN FEN EĞİTİMİNE KARŞI ÖZ-YETERLİLİK İNANÇLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 95 - 110, 30.12.2022

Ayşenur Erdönmez , Güler Küçükturan

https://doi.org/10.53629/sakaefd.1191083

Öz

Okul öncesi dönemde verilen fen eğitimi, çocuğun doğal merakını karşılayan, soru sorma, keşfetme, araştırma becerilerini doyuma ulaştıran bir eğitimdir. Çocuğa verilen bu eğitimde öğretmenin yeterlilikleri ve fen eğitimine karşı tutumu oldukça önem arz etmektedir. Bu araştırmada, okul öncesi öğretmenlerinin fen eğitimine karşı öz-yeterlilik inançları ve bu yeterlilikleri etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, betimsel araştırma türlerinden tarama modeline uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında kullanılan ölçme aracı dijital ortama aktarılmış olup Türkiye’nin 7 coğrafi bölgesinde görev yapmakta olan okul öncesi öğretmenlerine ulaştırılmıştır. Araştırmaya gönüllü 193 okul öncesi öğretmeni katılmayı kabul etmiştir. Öğretmenler öncelikle demografik özelikleri belirleyen 9 soruluk anketi doldurmuşlardır. Veri toplama aracı olarak Günşen ve Uyanık tarafından geliştirilen “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Fen Eğitimi Öz-Yeterlilik İnancı Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçek, “fen eğitiminde sonuç beklentisi, fen eğitimi sürecine yönelik inanç, fen eğitiminde kişisel öz-yeterlik inancı” olmak üzere üç alt boyuttan oluşmaktadır. Araştırmanın sonucunda, okul öncesi öğretmenlerinin fen eğitimi öz yeterliliklerinin, yaş, mesleki kıdem ve görev yerlerine göre farklılaştığı belirlenmiştir. Ayrıca, öğretmenlerin fen eğitimi öz yeterliliklerinin cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, çalışılan kurum türü, yaş grubu ve kurumun bağlı olduğu birime göre değişmediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi eğitim, okul öncesinde fen eğitimi, fen eğitiminde öğretmen yeterlilikleri

FACTORS AFFECTİNG PRESCHOOL TEACHERS' SELF-EFFİCACY BELİEFS AGAİNST SCİENCE EDUCATİON

Öz

Science education given in the pre-school period is an education that satisfies the child's natural curiosity, asking questions, exploring and researching skills. In this education given to the child, the qualifications of the teacher and her attitude towards science education are very important. In this study, it was aimed to determine the self-efficacy beliefs of preschool teachers towards science education and the factors affecting these competencies. The research was carried out in accordance with the scanning model, which is one of the descriptive research types. The measurement tool used within the scope of the study was transferred to the digital environment and delivered to preschool teachers working in 7 geographical regions of Turkey. 200 pre-school teachers voluntarily agreed to participate in the study. Teachers first filled out a 9-question survey that determined demographic characteristics. The "Science Education Self-Efficacy Belief Scale of Preschool Teachers" developed by Günşen and Uyanık was used as a data collection tool. The scale consists of three sub-dimensions: "result expectation in science education, belief in science education process, and personal self-efficacy belief in science education". As a result of the research, it was determined that preschool teachers' science education self-efficacy differs according to age, professional seniority and place of duty. In addition, it was determined that teachers' science education self-efficacy did not change according to gender, marital status, educational status, type of institution, age group and the unit to which the institution was affiliated.

Anahtar Kelimeler

preschool education, preschool science education, teacher competencies in science education

Kaynakça

• Akbaş, A., ve Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 98-110.
• Aksüt, P. (2019). Erken Çocukluk Döneminde Fen Eğitimi Nedir?. Pelin Aksüt (Ed.), Erken Çocukluk Döneminde Fen Eğitimi içinde (s. 1-22). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Azar, A. (2010). Ortaöğretim Fen Bilimleri ve Matematik Öğretmeni Adaylarının Öz Yeterlilik İnançları. Zonguldak Karaelmas University Journal of Social Sciences, 6(12).
• Babaroğlu, A. ve Okur Metwalley, E. (2018). Erken Çocukluk Döneminde Fen Eğitimine İlişkin Okul Öncesi Öğretmenlerinin Görüşleri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 11 (1) , 125-148 . DOI: 10.17218/hititsosbil.389149
• Babaroğlu, A. ve Okur Metwalley, E. (2018). Okul Öncesi Öğretmenlerin Fen Eğitimine İlişkin Tutumlarının İncelenmesi(Çorum İli Örneği). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 33, 1-15.
• Ball, J. (2010). An analysis of teacher self-efficacy, teacher trust, and collective efficacy in a southwest Texas school district. Texas A&;M University.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44,1175-1184.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84, 191-215.
• Berkant, H. G. ve Ekici, G. (2007). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Fen Öğretiminde Öğretmen Öz-Yeterlik İnanç Düzeyleri İle Zeka Türleri Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 113-132.
• Brenneman, K. (2011). Assessment for Preschool Science Learning and Learning Environments. Early Childhood Research & Practice, 13(1), n1.
• Britner, S. L., & Pajares, F. (2006). Sources of science self‐efficacy beliefs of middle school students.Journal of Research in Science Teaching: The Official Journal of the National Association for Research in Science Teaching, 43(5), 485-499.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (Geliştirilmiş 2. baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Cho, H. S., Kim, J., & Choi, D. H. (2003). Early childhood teachers' attitudes toward science teaching: A scale validation study. Educational Research Quarterly, 27(2), 33.
• ÇAKMAK, Ö. Ç. (2012). Okul öncesi öğretmen adaylarının fen öğretime yönelik tutumları ile bazı fen kavramlarını anlama düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Turkish Science Education, 9(3), 40-51.
• Çetinkaya, F. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin öz yeterlik inançları ile öğretmenlik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Master's thesis, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı).
• Demiriz, S., ve Ulutaş, İ. (2000). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarındaki Fen ve Doğa Etkinlikleri ile İlgili Uygulamaların Belirlenmesi. IV. Fen Bilimleri Eğitim Kongresi, Ankara.
• Denizoğlu, P. (2008). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen bilgisi öğretimine yönelik öz yeterlik inanç düzeyleri, öğrenme stilleri ve fen bilgisi öğretimine yönelik tutumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gheıth, E. ve Al-Shawareb, A. (2016). Anaokulu Öğretmenlerinin Fen Öğretimine Yönelik Tutumları İle Öğretim Uygulamaları Arasındaki İlişki. Amerikan Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(4), 320-328. Doi: 10.12691/education-4-4-5
• Gömleksiz, M. N. ve Serhatlıoğlu, B. (2013). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik İnançlarına İlişkin Görüşleri. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(7), 201-221.
• Günşen, G. & Uyanık, G. (2020). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Fen Eğitimi Öz-Yeterlik İnancı Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması . Eurasian Journal of Teacher Education , 1 (1) , 1-24 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejte/issue/54382/722154
• Gürbüz, Z. (2008). Kars İlinde Görevli Okul Öncesi Öğretmenlerinin İş Tatmin Düzeyleri ve Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul; Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gürcan, A. (2005). Bilgisayar Özyeterliği Algısı ile Bilişsel Öğrenme Stratejileri Arasındaki İlişki. Eğitim Araştırmaları, 19, 179–193.
• Hoisington, C., Chalufour, I., Winokur, J., & Clark-Chiarelli, N. (2014). Preschool: Promoting Children’s Science Inquiry and Learning Through Water Investigations. YC Young Children, 69(4), 72-79.
• Jones, M. G., &; Wheatley, J. (1990). Gender differences in teacher‐student interactions in science classrooms. Journal of research in Science Teaching, 27(9), 861-874.
• Jones, I., Lake, V. E., & Lin, M. (2008). Early Childhood Science Process Skills: Social and Developmental Considerations. In O. N. Saracho, & B. Spodek (Eds.), Contemporary perspectives on Science and Technology in Early Childhood Education. 17-40.
• Karasar, N., (2005). Bilimsel araştırma yöntemi, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kaya, E., & YILDIRIM, A. (2014). Science Anxiety among Failing Students. Ilkogretim Online, 13(2).
• Küçükturan, G., & Yıldırım, B. (2008). Erken çocukluk döneminde fen eğitimi. Ankara: SMG Yayıncılık.
• Locke, E. A., & Latham, G. P. (1990). Work motivation and satisfaction: Light at the end of the tunnel. Psychological science, 1(4), 240-246.
• Morgil, İ., Seçken, N., & Yücel, A. S. (2004). Kimya öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 62-72.
• National Research Council. (1996). National science education standards. Washington, DC: National Academy Press.
• Olgan, R., Alpaslan, Z. G., & Öztekin, C. (2014). Factors influencing pre-service early childhood teachers’ outcome expectancy beliefs regarding science teaching. Education and Science, 39(173), 288-298.
• Önal, N. T., & Kızılay, E. (2021). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Perspektifinden Erken Çocukluk Döneminde Fen Kavramları Nasıl Sunulmalıdır?. Araştırma ve Deneyim Dergisi, 6(2), 157-168.
• Özbey, S. & Alisinanoğlu, F. (2009). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerin Fen Etkinliklerine İlişkin Yeterliliklerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi . Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi , 29 (1) , . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/gefad/issue/6745/90684
• Özcan, Öztürk Yılmaztekin, E., & Tantekin Erden, F. (2011). Early Childhood Teachers' views About Science Teaching Practices. Western Anatolian Journal of Educational Science. Special Issue: Selected papers presented at WCNTSE. s.161-168.
• Özdemir, M. & Kaptan, F. (2013). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Bilimsel Süreç Becerileri ve Fen Öğretimine Yönelik Tutumlarının İncelenmesi . Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi , 1 (1) , 62-75 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kebd/issue/67213/1049077
• Parlakyıldız, B. Ve Aydın, F. (2004). Okul Öncesi Dönem Fen Eğitiminde Fen ve Doğa Köşesinin Kullanımına Yönelik Bir İnceleme. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya.
• Saraçoğlu, A., & Yenice, N. (2009). Fen Bilgisi ve Sınıf Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik İnançlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 5(2), 244-260.
• Simsar, A. ve Doğan, Y. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin fen eğitimi süreçleri üzerine görüşlerinin incelenmesi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi. 6(2), 19-32.
• Sönmez, S. (2007). Preschool teachers’ attitudes toward science and science teaching( Unpublished Masters Thesis). METU, Ankara, Turkey.
• Şenol, F. B. (2012). Okul Öncesi Öğretmen Adayları ile Okul Öncesi Öğretmenlerinin Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Öz Yeterlilik İnançlarının Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Afyonkarahisar.
• Teltik, H. (2009). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki yeterlilik algılarının iş doyumu ve tükenmişlik düzeyleriyle ilişkisinin belirlenmesi (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Turkey)).Tu, T. (2006). Preschool science environment: What is available in a preschool classroom?. Early Childhood Education Journal, 33(4), 245-251.
• Tu, T. (2006). Preschool science environment: What is available in a preschool classroom?. Early Childhood Education Journal, 33(4), 245-251.
• Türkyılmaz, E. (2018). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Fen Etkinliklerine İlişkin Yeterlilikleri İle Fen Öğretimine Karşı Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kastamonu Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Ültay, N., Ültay, E., & Yilmazer, H. (2020). Determining the Relationship between Preschool Teachers' Attitudes towards Science Teaching and Self-Efficacy Beliefs in Terms of Various Variables. Science Education International, 31(4), 391-399.
• Ünal, M. ve Akman, B. (2006). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Fen Eğitimine Karşı Gösterdikleri Tutumlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(30), 251-257.
• Üstüner, M., Demirtaş, H. ve Cömert, M.(2009). “The Attitudes Of Prospective Teachers Towards The Profession Of Teaching (The Case Of İnonu, Faculty Of Education)”, Eğitim ve Bilim Dergisi, S.34(151).
• Veziroğlu Çelik, M. (2014). Okul Öncesi Eğitimde Örgütsel İklimin Öğretmen Performansına Etkisi. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• VURAL, D. E., & Hamurcu, H. (2008). Okul öncesi öğretmen adaylarının fen öğretimi dersine yönelik öz-yeterlik inançları ve görüşleri. İlköğretim online, 7(2), 456-467.
• Wylie, C., & Thompson, J. (2003). The long -term contribution of early childhood education to children’s performance-evidence from New Zealand. International Journal of Early Years Education, 11(1), 69-78.