Sınıf Öğretmenlerinin Örgütsel Mutluluk ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 141 - 162

Songül Tümkaya , Firdevs Gündoğan Önderöz

https://doi.org/10.53629/sakaefd.1483603

Öz

Bu araştırmanın amacı sınıf öğretmenlerinin örgütsel mutluluk algı düzeyleri ile tükenmişlik düzeylerinin tespit edilmesi ve aralarındaki ilişkinin incelenmesidir. Nicel olarak tasarlanan bu çalışmada ilişkisel tarama deseni kullanılmıştır. Araştırmada veriler “Kişisel Bilgi Formu”, “Okul Örgütsel Mutluluk Ölçeği” ve “Maslach Tükenmişlik Envanteri” ile toplanmıştır. Çalışmanın örneklemini Mersin ilinde görev yapan “uygun örnekleme” yöntemi ile belirlenen 166 sınıf öğretmeni oluşturmuştur. Çalışmada Mann Whitney U, Kruskal Wallis H ve Spearman Korelasyon kullanılarak veri analizi gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sonucunda çalışmaya katılan sınıf öğretmenlerinin örgütsel mutluluk algılarının yüksek, duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı düzeylerinin ise düşük olduğu saptanmıştır. Sınıf öğretmenlerinin algıladıkları toplam örgütsel mutluluk puanlarının kadınlar ve mesleği isteyerek seçen öğretmenler lehine yüksek olduğu anlaşılmıştır. Örgütsel mutluluğun yalnızca mesleki adanmışlık alt boyutunda kadın ve sınıfında özel eğitim öğrencisi bulunmayan öğretmenler lehine anlamlı bir farklılık olduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin sınıflarında özel eğitim tanılı öğrenci bulunup bulunmama durumuna ölçek boyutları üzerinden bakıldığında duygusal tükenme boyutunda sınıflarında özel eğitim öğrencisi bulunan öğretmenler, kişisel başarı boyutunda ise bulunmayan öğretmenler lehine anlamlı farklılık bulunduğu, öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ile öğretmenlerin cinsiyetleri ve mesleği isteyerek seçip seçmeme durumları arasında anlamlı bir farklılık bulunmadığı tespit edilmiştir. Duygusal tükenme ve duyarsızlaşma boyutlarında mesleği isteyerek seçmeyen öğretmenler, kişisel başarı boyutunda ise seçen öğretmenler lehine anlamlı farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, Örgütsel Mutluluk, Sınıf Öğretmeni

Examinatıon of the Relationship Between Organizational Happiness and Burnout Levels of Classroom Teachers

Öz

The purpose of this research is to examine classroom teachers' organizational happiness perception levels and burnout levels and the relationship between them. In this quantitatively designed study, a relational survey design was used. In the research, data were collected with the "Personal Information Form", "School Organizational Happiness Scale" and "Maslach Burnout Inventory". The sample of the study consisted of 166 classroom teachers working in Mersin province, determined by the "convenient sampling" method. The study analyzed data using Mann Whitney U, Kruskal Wallis H, and Spearman Correlation. As a result of the research, it was determined that the classroom teachers who participated in the study had high perceptions of organizational happiness, but their levels of emotional exhaustion, depersonalization, and personal accomplishment were low. It was determined that there was a significant difference in the professional commitment sub-dimension of organizational happiness in favor of women and teachers who did not have special education students in their classes. When we look at the scale dimensions of whether teachers have special education students in their classes or not, there is a significant difference in favor of teachers who have special education students in their classes in the emotional exhaustion dimension, and in favor of teachers who do not have special education students in their classes in the personal success dimension. It was concluded that there was a significant difference in favor of teachers who did not choose the profession willingly in the emotional exhaustion and depersonalization dimensions, and in favor of teachers who chose it in the personal success dimension.

Anahtar Kelimeler

Burnout, Organizational Happiness, Classroom Teachers

Kaynakça

• Aka, S. Baysal, İ. Ç. (2013). Bir pazarlama stratejisi olarak mutluluk temasının markalar tarafından kullanılması: Mutluluk temelli pazarlama üzerine bir araştırma. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 84-93, Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sobiadsbd/issue/11355/135730
• Akay, M.K. (2020). Sınıf öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik ve örgütsel güven algıları arasındaki ilişkinin analizi [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Aksoy, F. (2022). Öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarının örgütsel sinerji ve örgütsel mutluluk düzeylerine etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü]
• Ay, A.F. (2022). İstismarcı Yönetim. Örgütsel Mutluluk ve İş Performansı Arasındaki İlişki. İşletme Bilimi Dergisi. 10 (2), 215-245, DOI: 10.22139/jobs.1123128
• Arslan, N. (2021). Öğretmenlerin okul müdürlerinin hizmetkâr liderlik davranışlarına ilişkin algıları ile örgütsel mutlulukları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi,Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü] .
• Arslan, Y. (2018). Öğretmenlerin farklılıkların yönetimi yaklaşımlarına ilişkin algıları ile örgütsel mutluluk algıları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Doktora Tezi,Kocaeli Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Avcı, M. (2023). İlkokulların örgütsel mutluluk düzeyleri ile örgütsel dedikodu düzeyleri arasındaki ilişki, [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Sütçü İmam Üniversitesi. Sosyal Bilimleri Enstitüsü].
• Ayyıldız, Ş. (2022). İlköğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre örgütsel dışlanma ile örgütsel mutluluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü].
• Bakır, M. (2022). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranış düzeyleri ile öğretmenlerin örgütsel mutlulukları arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Bayram, S. (2020). Öğretmenlerin örgütsel affedicilik algıları ile örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Birdoğan-Kuvvet, A. (2019). Okul müdürlerinin öğretim liderlikleri ile sınıf öğretmenlerinin örgütsel mutlulukları arasındaki ilişki Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]
• Birkan, R. (2020). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin iş yaşam dengeleri üzerine etkisi [Yüksek lisans tezi,İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Bulut, A. (2015). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel mutluluk algılarının incelenmesi: Bir norm çalışması [Yayımlanmamış Doktora Tezi,Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Bulut, A. (2020). Eğitim kurumlarında yönetsel tarz ve örgütsel mutluluk arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Uşak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü].
• Büyüköztürk. Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk. Ş., Çokluk, Ö., & Köklü, N. (2017). Sosyal bilimler için istatistik. Ankara: Pegem Akademi.
• Çaçan, M.H. (2024). Öğretmenler Arası İnformal İlişkiler, Örgütsel Güven, Örgütsel Sessizlik, Örgütsel Mutluluk Arasındaki İlişkiler [Yayımlanmamış Doktora tezi,Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Cömert -Tatlı. T. (2023). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile işe angaje olma düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi,Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Çalışkan. S. (2019). Öğretmenlerin tükenmişlik ve iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Çetin, S., & Polat. S. (2021). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel adalet algı düzeyleri ile örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (1), 171-182, DOI: 10.33206/mjss.800081
• Çetin, S. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel adalet algı düzeyleri ile örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Çobanoğlu, N. (2021). Okul Öncesi Eğitim Örgütlerinde Paylaşılan Liderliğin Örgütsel Kimlik Algısı Ve Öğretmen Mutluluğu ile İlişkisinin İncelenmesi. EKEV Akademi Dergisi. 0 (88). 413-432. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosekev/issue/71386/1147873
• Dalai Lama, K., & Cutler, H. (2012). Mutluluk sanatı: yaşam için bir el kitabı. (G. Tokcan. Çev.) İstanbul: Klan.
• Delioğlan, M. (2022). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel mutluluk arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Demir, H. (2020). Öğretmenlerin örgütsel adalet ve otantik liderlik algıları ile örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Demircan, T. (2019). Öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri ile örgütsel mutlulukları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Doğan, Ü., & Aslan, M. (2022). Öğretmenlerin Okul İklimine İlişkin Algıları ile Psikolojik İyi Oluşları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi,12 (3), 1482-1499, DOI: 10.24315/tred.993218
• Doğan, Ü. (2021). Öğretmenlerin kaotik liderlik, örgütsel yabancılaşma ve örgütsel mutluluk algıları arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modellemesi ile incelenmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi,İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Elmas, E. (2021). Öğretmenlerin iş yaşam kalitesi ve örgütsel mutluluk algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü].
• Eray. G. K., Kaya. A., & Karadaş. H. (2021). Örgütsel sessizliğe ilişkin öğretmen algıları. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (2), 219-240. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/susbid/issue/66311/992144
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğin uyarlanması”. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı.143-154.
• Ergüven. H. (2020). Okul müdürlerinin kullandıkları güdüleyici dil ile öğretmenlerin örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü]
• Freudenberger, H. (1974) Staff Burnout. Journal of Social Issues. 30, 159-165, http://dx.doi.org/10.1111/j.1540-4560.1974.tb00706.x
• Gürbüz, G. (2020). Öğretmenlerin örgütsel mutluluk algıları ile örgütsel güven arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi,Bahçeşehir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul].
• Güzel, H. (2021). Psikolojik danışmanların psikolojik sağlamlıkları ile örgütsel mutlulukları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Helveci, P. (2023). Sınıf öğretmenlerinin bilinçli farkındalık düzeyleri ile mesleki tükenmişlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü].
• İnan, A. S. (2022). İlkokul öğretmenlerinin örgütsel mutluluk ve örgütsel sessizlikleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• İnan, A. S., & Ergen, H. (2024). İlkokul Öğretmenlerinin Örgütsel Mutluluk ve Örgütsel Sessizlikleri Arasındaki İlişki. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 1-21. https://doi.org/10.17860/mersinefd.1308351
• İnce, N. B., & Şahin, A. E. (2015). Maslach tükenmişlik envanteri eğitimci formu nu Türkçe ye uyarlama çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 6(2), pp.385-399.
• İncekara, S. (2020). Özel okul öğretmenlerinin örgütsel mutluluk ve örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü].
• İşli, F. (2023). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlikleri ile psikolojik dayanıklılıkları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü].
• Kangal, A. (2013). Mutluluk üzerine kavramsal bir değerlendirme ve türk hanehalkı için bazı sonuçlar. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (44), 214-233. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6158/82771
• Karabaş, M. (2018). Özel eğitim alanında görev yapan sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik ve yaşam doyumlarının incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Karadaş, H., & Akın, M. A. (2023). Examining teachers' organizational happiness and organizational commitment, E-International Journal of Educational Research, 14 (2), 289-309. DOI: https://doi.org/10.19160/e-ijer.1247022
• Karamustafaoğlu, N. (2022). Öğretmen algılarına göre okul imajı ile örgütsel mutluluk arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Karasar, N. (2011). Araştırmalarda rapor hazırlama. Ankara: Nobel Yay.
• Karnak, B. (2020). Öğretmenlerin mesleki profesyonellikleri ile örgütsel mutlulukları arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi,Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Keçeli, İ. (2022). İlkokul öğretmenlerinin okul iklimi algıları ile örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,İstanbul Kültür Üniversitesi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü].
• Koralay, F.D. (2014). İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Korkut, A. (2019). Öğretmenlerin örgütsel mutluluk, örgütsel sinizm ve örgütsel adalet algılarının analizi [Yayımlanmamış Doktora Tezi,İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Kotaoğlu, Z. (2019). Temel eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin yöneticilerine güveni ile örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki (Sakarya ili örneği) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.]
• Köş, R., & Kaya, A. (2024). Öğretmenlerin okul mutluluk algılarının incelenmesi. Harran Maarif Dergisi, 9 (1), 25-51. doi: 10.22596/hej.1410735.
• Köse, Ö. (2020). Öğretmenlerin algılarına göre okulların dna profilleri ile örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2(1), 99-113, doi: 10.1002/job.4030020205
• Maslach, C., Jackson, S. E., & Leiter, M. P. (2010). Maslach Burnout Inventory manual. (3rd ed.). mindgarden.com.
• Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Eskişehir: Kaan Kitabevi. Proshansky, H. M., Fabian, A. K., & Kaminoff, R. (1983). Place-Identity: physical world soci
• Özdemir, F. (2022). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı ile örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü].
• Özer, A. (2020). Öğretmenlerin örgütsel değişime hazır olma durumları ile örgütsel mutluluk algıları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Pazar, B. (2021). Öğretmen özerkliği ve örgütsel mutluluk arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Reza, A. H., & Leyli, B. E. (2016). Investigating the role of organizational happiness in teachers’ occupational burnout. Journal of Fundamental and Applied Sciences, 8(2), 1444-1465.
• Robbins, S.P., & Judge. T.A. (2012). Örgütsel davranış (Çeviri editörü: İnci Erdem). Ankara: Nobel Yayınları.
• Sarıer, Y. (2024). Öğretmenlerin örgütsel mutluluğunun çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Bir meta-analiz çalışması. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 7(1), 222-248. https://doi.org/10.33400/kuje.1405523
• Sarıbıyık, O. (2021). Öğretmenlerin örgütsel mutluluk düzeyleri ile okul yöneticilerinin liderlik stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Satır, S. (2019). Tükenmişlik sendromu ve işe adanmışlık ve bir uygulama [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• Semerci, B. (2015). Duyguların şifresi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Sevim, H. İ. (2021). Okullardaki dağıtımcı liderlik ile örgütsel mutluluk ve sinerjik iklim arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şahin, B. (2020). Okul müdürlerinin liderlik stillerinin okul mutluluğunu yordama düzeyi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Tunaboylu, M. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri (İzmir ili torbalı ilçesi örneği). [Yüksek lisans tezi. Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü] İzmir.
• Uslu, M. A., & Acar. S. (2020). Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerinin Maslach Tükenmişlik Envanteri İle İncelenmesi: Batman İlinde Yapılan Bir Araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (1), 277-284, DOI: 10.18506/anemon.520901
• Uysal, F. (2022). Lise öğretmenlerinin örgütsel mutluluk ve mental iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü].
• Uzun, T., & Kesicioglu. O.S. (2019). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Örgütsel Mutluluğu ile İş Tatminleri ve Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(29), 39-52, doi: 10.29329/mjer.2019.210.3
• Yıldırım, U. (2016). Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyi ile sınıf yönetimi arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Yıldız, F. (2021). Öğretmenlerde tükenmişlik düzeyi ile iş yeri arkadaşlığı ilişkisi [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi,Bahçeşehir Üniversitesi İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].