Ḥilf Fact During Jāhiliyyah Period in Quraysh Community

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 38, 33 - 56, 20.12.2018

Yunus Akyürek

https://doi.org/10.17335/sakaifd.457577

Cited By: 2

Öz

Humans are social beings. The norms of law that determine the basic rules of living together are as old as human history. In the context, it is possible to come upon various practices of law that originates from different needs, starting from primitive tribes to the Arab society of the Jahiliyyah period and to the Quraysh tribe which is the prototype of this society. The law practiced by the Arabs in general and by the Quraysh in particular can be put forward only with extensive studies when it comes to its specific aspects and original dimensions, and whether there are any influences of neighbouring states and civilizations on its structure and similar unknowns about it. Nevertheless, a study on the "ḥilf practice" which the Arab tribes and especially the Quraysh often practiced will be helpful to form an opinion on the Jahiliyyah law. It seems that there is an angle of consistency within the Jahiliyyah law itself. However, in a region where there exists no political organization at the state level, it is understood that the law was formed by the powerful and accommodated their world view and interests and thus became the law of certain people and groups rather than the whole society.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Jahiliyyah, Quraysh, Law, Ḥilf

CAHİLİYE DÖNEMİ ḲUREYŞ TOPLUMUNDA ḤİLF OLGUSU

Öz

İnsan sosyal bir varlıktır. Birlikte yaşamanın temel kurallarını belirleyen hukuk normları ise insanlık tarihi kadar eskidir. Bu bağlamda ilkel kabilelerden başlayarak Cahiliye dönemi Arap toplumuna ve bu toplumun bir prototipi olan Ḳureyş kabilesine varıncaya farklı ihtiyaçlardan kaynaklanan birçok hukuk uygulamasına rastlamak mümkündür. Genel olarak Arapların, özelde ise Ḳureyş’in hukuk alanında özgün yönleri, komşu devlet ve medeniyetlerden ne ölçüde etkilendiği ve benzeri bilinmezlikler ancak kapsamlı araştırmalarla ortaya konulabilir. Yine de Arap kabilelerinin ve bilhassa Ḳureyş’in sıkça başvurduğu “ḥilf uygulaması” üzerinde yapılacak bir araştırma, Cahiliye hukuku hakkında fikir edinilmesi bakımından anlamlı olacaktır. Görünen odur ki Cahiliye hukukunun kendi içerisinde tutarlı yönleri de mevcuttur. Ancak devlet düzeyinde siyasi bir teşekkülün bulunmadığı coğrafyada, güçlü olanın kendi dünya görüşü ve çıkarları doğrultusunda hukuku şekillendirdiği ve bunun neticesinde hukukun belli kişi ve zümrelerin hukuku haline geldiği anlaşılmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Cahiliye, Ḳureyş, İslâm Tarihi, Hukuk, Ḥilf

Kaynakça

• ‘Abdürrezzâḳ, Ebû Bekr ‘Abdurrezzâḳ b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-Ṣan‘ânî el-Ḥimyerî. el-Muṣannef. Thk. Habîburrahmân el-Azamî. 11. Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmiyyü, 1403/1982.
• Akyüzoğlu, İlyas. “İslâm Toplumunda Siyasal Otoritenin Oluşum Süreci”, Yalova Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 1/1 (Temmuz-Aralık 2015): 55-72.
• Ali, Cevâd. el-Mufaṣṣal fî târîḫi’l-‘Arab ḳable’l-İslâm. 20 Cilt. yy.: Dâru’s-Sâkî, 1422/2001.
• Apak, Adem. “İslâm Öncesi Dönemde Mekke İdare Sistemi ve Siyasetinin Oluşumu”. Uludağ Üniversite İlâhiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (2001): 177-194.
• Arı, Mehmet Salih. “Câhiliye Toplumundan Medenî Topluma Geçiş Süreci: Yeni Bir Sosyal Düzenin Doğuşu”. İstem 2/4 (2004): 173-188.
• Avcı, Casim. – Şentürk, Recep. “Kabile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 30-32. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
• ‘Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn Maḥmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. ‘Umdetu’l-kārî şerḥu ṣaḥîḥ-i Buḫârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabiyyi, ts.
• Belâẕürî, Ebü’l-Ḥasen Ahmed b. Yaḥyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbü’l-eşrâf. Thk. Süheyl Zükkâr, Riyâd ez-Ziriklî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1417/1996.
• Buḫârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, Sahîhu’l-Buḫârî. Thk. Muhammed b. Nâsır. 9 Cilt. yy.: Dâru Davkı’n-Necât, 1422/2001.
• Câbirî, Muhammed Âbid. İslam’da Siyasal Akıl. Trc. Vecdi Akyüz. İstanbul: Umut Matbaacılık, 1997.
• Çelmeli, Memduh. Hz. Muhammed Döneminde “Emân”. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2013.
• Diyârbekrî, Kādî Ḥüseyin b. Muhammed b. el-Ḥasen. Târîḫu’l-ḫamîs fî aḥvâli enfesi’n-nefîs. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Ezraḳī, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Abdillâh b. Ahmed. Aḫbâru Mekke ve mâ câ’e fîhâ mine’l-‘âsâr. Thk. Rüşdî es-Sâlih Melhas, 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Endelüs, ts.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. el-Ḳāmûsü’l-muḥîṭ. Thk. Muhammed Nu‘aym. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1426/2005.
• Ḥâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ‘ale’s-ṣaḥîḥayn. Thk. Mustafâ Abdülkâdir ‘Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1411/1990.
• Ḥalebî, Ebü’l-Ferec Nûrüddîn Alî b. Burhâniddîn İbrâhîm b. Ahmed. es-Sîretu’l-Ḥalebiyye fî sîreti’l-emîni’l-me’mûn. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1400/1980.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. Trc. Salih Tuğ. 2 Cilt. İstanbul: İrfan Yayınları, 1993.
• Hamidullah, Muhammed. “Ḥilfü’l-Füdûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 18: 31-32. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Hamîdullah, Muhammed. “Îlâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 63-64. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• İbn ‘Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. el-İstî‘âb fî ma‘rifeti’l-aṣḥâb. Thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1412/1992.
• İbn ‘Asâkir, Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkī. Târîḫu Dımaşk. Thk. Amr b. Garâme el-Amrî. 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Ḥabîb, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ḥabîb b. Ümeyye b. ‘Amr el-Hâşimî. el-Muḥabber. Thk. Eliza Lichtenstater. Beyrut: Dâru’l-Afâki’l-Cedîde, ts.
• İbn Ḥabîb, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ḥabîb b. Ümeyye b. ‘Amr el-Hâşimî. el-Münemmaḳ fî aḫbâri Ḳureyş. Thk. Hurşid Ahmed Faruk. Beyrut: İlmü’l-Kütüb, 1405/1985.
• İbn Ḥacer, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-‘Asḳalânî. el-İṣâbe fî temyîzi’s-ṣaḥâbe. Thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1412/1992.
• İbn Ḥacer, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-‘Asḳalânî. Fethu’l-bârî şerḥu ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379/1959.
• İbn Ḫaldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Hasen el-Hadramî el-Mağribî et-Tûnisî. Kitâbü’l-‘iber ve dîvânü’l-mübtede’ ve’l-ḫaber fî târîḫi’l-‘Arab ve’l-Berber ve men ‘âṣarahüm min zevi’ş-şe’ni’l-ekber. Thk. Halîl Şehhâde. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1408/1988.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. Cemheretü enṣâbi’l-‘Arab. Thk. Komisyon. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403/1983.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Ḥimyerî el-Me‘âfirî el-Basrî el-Mısrî. es-Sîretü’n-nebeviyye. Thk. Mustafa es-Sekâ, İbrahim el-Ebyarî, Abdulhafiz eş-Şelebî. 2 Cilt. Mısır: Şeriketü Mektebe ve Matbaatü Mustafa, 1375/1955.
• İbn Ḳuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Ḳuteybe ed-Dineverî. el-Ma‘ârif. Thk. Servet Ukkâşe. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyye, 1413/1992.
• İbn Manẓûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Enṣârî er-Rüveyfiî. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414/1993.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. Ṭabaḳātü’l-kübrâ. Thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1388/1968.
• İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe en-Nümeyrî el-Basrî. Kitâbu Târîḫi’l-Medîneti’l-Münevvere. Thk. Fehim Muhammed Şeltût. 4 Cilt. Cidde: 1399/1979.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Saâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed. b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. en-Nihâye fî ġarîbi’l-ḥadîs ve’l-eser. Thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî, Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘İlmiyye, 1399/1979.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Ḥasen ‘İzzüddîn Ali b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîḫ. Thk. Ömer Abdüsselâm Tedmurî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabiyyi, 1417/1997.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Ḥasen ‘İzzüddîn Ali b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Üsdü’l-ġābe fî ma‘rifeti’s-ṣaḥâbe. Thk. Ali Muhammed Muavviz, Âdil Ahmed. 8 Cilt. Beyrut: 1415/1994.
• İbnü’n-Nedîm, Ebü’l-Ferec Muhammed b. Ebî Ya‘kūb İshâk b. Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. Thk. İbrahim Ramazan. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1417/1997.
• İsfahânî, Ebû Nu‘aym Ahmed b. Abdillâh b. İshâk. Delâilü’n-nübüvve. Thk. Muhammed Ravvâs Kal‘acî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’n-Nefâ’is, 1406/1986.
• İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râġıb. el-Müfredât fî ġarîbi’l-Kur’ân. Thk. Safvan Adnân ed-Dâvudî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1412/1991.
• Ḳasṭallânî, Ebû Bekr Ḳutbüddîn Muhammed b. Ahmed b. Alî. el-Mevâhibü’l-ledünniyye bi’l-minaḥi’l-Muḥammediyye. 3 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’t-Tevfîkiyye, ts.
• Kapar, Mehmet Ali. “Ehâbîş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 496-497. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Kaya, Büşra Sıdıka, İslâm Öncesi Arap Toplumunda Emân Uygulamaları. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2007.
• Kilinçli, Sami. “İslam Öncesi Arap Toplumunda Kabileler Arası Rekabetin İslam Davetine Yansımaları”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/1 (2012): 57-87.
• Maḳdisî, Ebû Nasr el-Muṭahhar b. Ṭâhir. el-Bed’ ve’t-târîḫ. 6 Cilt. Port Said: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, ts.
• Muḥibbuddîn et-Ṭaberî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Abdillâh b. Muhammed el-Mekkî. er-Riyâżü’n-naḍire fî menâķıbi’l-‘aşere. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1405/1984.
• Nüveyrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb b. Muhammed el-Bekrî et-Teymî el-Kureşî. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb. Thk. Muhammed Cabir Abdu’l-Ân el-Hînî. 33 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütüb ve’l-Vesâ’ik el-Kavmiyye, 1423/2002.
• Öztürk, Mustafa. “İslâm Öncesi Arap Toplumunda Ahvâl-i Şahsiyye Hukuku”. Kur’ân’ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur’ân Öncesi Mekke Toplumu Sempozyumu Bildirileri (İstanbul, 1-3 Temmuz 2011). 229-273.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü'l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî, Mefâtîḥu’l-ġayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabiyyi, 1420/2000.
• Sem‘ânî, Ebû Sa‘d Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr. el-Ensâb. Thk. Abdurrahman b. Yahya el-Muallimî. 13 Cilt. Beyrut: Meclis-i Dâirati’l-Ma‘ârifi’l-Osmâniyye, 1382/1962.
• Süheylî, Ebü’l-Kāsım Abdurrahmân b. Abdillâh b. Ahmed el-Has‘amî el-Mâlekī. er-Ravżü’l-ünüf fî şerḥi’s-Sîreti’n-nebeviyye li’bni Hişâm. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabiyyi, 1412/1991.
• Şâmî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf es-Sâlihî eş-Şâfiî, Sübülü’l-hüdâ ve’r-raşâd fî sîreti ḫayri’l-‘ıbâd (es-Sîretü’ş-Şâmiyye). Thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Ali Muhammed Muavviz. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404/1993.
• Şibli, Mevlana. İslam Tarihi Asr-ı Saadet. Trc. Ömer Rıza Doğrul. 5 Cilt. İstanbul: 1346/1921.
• Ṭaberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Târîḫu’r-rusûl ve’l-mülûk. Thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Turâs, 1387/1967.
• Vâḳıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâḳıd el-Eslemî el-Medenî. el-Meġāzî. Thk. Marsden Cons, 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-A‘lemî, 1409/1989.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtaẓâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî. Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-ḳâmûs. 40 Cilt. yy.: Dâru’l-Hidâye, ts.
• Ẕehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkī. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. Thk. Şuayb el-Arnavût Riyasetinde Komisyon. 25 Cilt. Dımaşk: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.
• Ẕehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşḳī. Târîḫu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîri ve’l-a‘lâm. Thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmürî. 52 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabiyyi, 1413/1993.
• Zübeyrî, Ebû Abdillâh Mus‘ab b. Abdillâh b. Mus‘ab ez-Zübeyrî. Nesebü Ḳureyş. Thk. E. Lévi-Provençal. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, ts.