Some Considerations and Proposals on “Tafsīr Method (Uṣūl)”

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 40, 469 - 489, 15.12.2019

Ali Karataş

https://doi.org/10.17335/sakaifd.590287

Öz

When we mention about Tafsīr method, the method of how to tafsīr is the first thing that comes to one’s mind. When the books of tafsīr method are mentioned, one can understand the books revealing this method. In this way, we may say that the method and “uṣūl” evoke the same thing on minds. When we look at the meaning of the word “uṣūl”, we may firstly understand the elements that form the basis of these methods instead of bases or methods. However, when we examine the recent books of tafsīr method, it is seen that the elements that form the basis of the method are not discussed before the method itself. Also, those books include in the content and aspects that are not related to the “uṣūl” and methods as well. This situation requires an assessment of such books and a writing of commentary works from a different perspective. By considering the issue, this study reveals the need for a different point of view based on the meaning of the word “uṣūl”. First of all, in this article, it is discussed that a book of “uṣūl” should reveal the originals and the fundamental on which the holistic bases are emphasized. Although some principles are pointed out, the purpose of our research is not to determine the original and asymptomatic principles of the tafsīr and to present it as an offer.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Qur'ān, Tafsīr Method, Uṣūl, Method

“Tefsir Usûlü” Üzerine Bazı Mülahazalar ve Teklifler

Öz

Tefsir usûlünden konuştuğumuzda akla gelen ilk anlam, tefsirin nasıl yapılacağının yöntemidir. Tefsir usûlü eserlerinden bahsedildiğinde de bu yöntemi ortaya koyan kitaplar anlaşılmaktadır. Bu şekli ile usûl ve yöntemin aynı şeyi çağrıştırdığı söylenebilir. "Usûl" kelimesinin anlamına baktığımızda kâide veya yöntemlerin yerine kâide ve yöntemden önce gelen ve ona temel oluşturan unsurları anlayabiliriz. Fakat özellikle günümüzde yazılan tefsir usûlü eserleri incelendiğinde yöntemden önce yönteme temel oluşturacak unsurların ele alınmadığı görülmektedir. Ayrıca muhteva yönüyle usûl ve yöntemle ilişkili olmayan konulara da bu eserlerde yer verilmiştir. İşte bu durum, bu tarz usûl eserlerini değerlendirmeyi ve farklı bir bakış açısı ile tefsir usûlü eserlerinin yazılmasını gerektirmektedir. Bu çalışmamız bu konuyu ele alarak usûl kelimesinin anlam dünyasından hareketle farklı bir bakış açısına ihtiyaç olduğunu ortaya koymaktadır. Öncelikle bir usûl kitabının, küllî kâidelerin üzerinde duracağı asılları ve temelleri ortaya koyması gerektiği bu makalemizde tartışılmaktadır. Bazı usûllere işaret edilse de araştırmamızın amacı tefsir usûlüne dair asl ve küllî ilkeler tespit edip bunu teklif olarak sunmak değildir.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Tefsir, Tefsir Usûlü, Usûl, Metot

Kaynakça

• Abdü’l-Vehhâb, Ali Cuma Muḥammed. Medḥal ilâ dirâseti’l-mezâhibi’l-fıḳhiyye. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2001.
• Ceṣṣaṣ, Ahmed b. Ebu Bekr er-Râzî. Aḥkâmü’l-Ḳur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l‘Arabî, 1405.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. et-Ta‘rîfât. Lübnan: Mektebetü Lübnan, 1985.
• Çalışkan, İsmail. “Tefsir Usûlünün Oluşum Sürecinde İlk Yazılı Kaynaklar - İbn Vehb ve Muhâsibînin Eserleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Tahlil-“. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2008): 55-74.
• Çiçek, Mehmet, “Akademik Bir Disiplin Olarak Tefsir ve Tefsir Usûlü”. Tefsir Usûlü. Ed. Ali Rıza Gül - Ali Karataş. 29-55. İstanbul: Lisans, 2019.
• Demir, Abdullah. “Küllî Kaideler Ekolü”. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11/1 (2007): 129-148.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı-Meal Tefsir. çev. Cahit Koytak - Ahmet Ertürk. 5. Baskı İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• Ġazzi, Muḥammed Ṣıdkı. el-Vecîz fî ḳav‘âidi’l-fıḳhı’l-küllîye. Beyrut: Müessesetü’rRisâle, 1996.
• Görener, İbrahim. “Tefsir Problemleri: Usul Tartışmaları ve Tefsir Usulü”. Günümüz Tefsir Problemleri. Ed. Ali Karataş - Yunus Emre Gördük. 55-77. Ankara: BİLAY, 2018.
• Görener, İbrahim. “Türkçe’de Usûl Kelimesinin Kullanımı Hakkında Bir Değerlendirme: Tefsir Usûlü Örneği”. Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi [Bilig: Bilim ve Kültür Dergisi] 3/27 (2003): 179-199.
• Haddâdî, Zeyneddin. et-Tevḳîf alâ mühimmâti’t-te‘ârîf. Kahire: Âlemü’l-Kütüb, 1990.
• İbn Âşûr, Ṭâhir. et-Taḥrîr ve’t-Tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tûnusiyye, 1984.
• İsfahânî, Râġıb. el-Müfredât fî ġarîbi'l-Ḳur'ân. thk. Safvan Adnan ed-Dâvudî. Beyrut: Dâru'l-Kalem/ Dâru'ş-Şâmiye, 1992.
• Kâfiyeci. et-Teysîr fî ḳavâ‘idi ‘ilmi’t-tefsîr. Trc. ve Nşr. İsmail Cerrahoğlu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
• Karacelil, Süleyman. “Tefsir Usûlünün Yeterliliği”. Tarihten Günümüze Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü. Ankara: İlim Yayma Vakfı Kur’ân ve Tefsir Akademisi, 2009.
• Karagöz, Mustafa. “el-İksîr fî Kavâidi’t-Tefsîr Örneğinde ‘Tefsir Usûlü’ Yazımına Bir Katkı”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/17 (2010): 171-200.
• Karataş, Ali. “Kur’ân’da Çokanlamlı Kelimelerde Anlamın Tayini Meselesi - Savaş Ayetleri Bağlamında Fitne Kavramı Örneği”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], 13/1 (2013): 67-87.
• Kattân, Mennâ‘. Mebâḥis fî ‘ulûmi’l- Ḳur'ân. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 2000.
• Kotan, Şevket. Kur’ân Yorum ve Tarih Tarihselci Okumanın Çıkmazları. İstanbul: HİKAV Yayınları, 2018.
• Köksal, Asım Cüneyd. Fıkıh Usulünün Mahiyeti ve Gayesi. 3. Baskı. İstanbul: İSAM Yayınları, 2017.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. Thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrâhim Aṭfîş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Mâtürîdî, Ebu Manṣur b. Muḥammed. Te’vîlâtü’l- Ḳur‘ân. Thk. Bekir Topaloğlu - Muḥammed Boynukalın. 18 Cilt. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2011.
• Mâtürîdî, Ebu Manṣur b. Muḥammed. Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi. Çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İSAM Yayınları 2005.
• Ömer, Ahmet Muḥtar Abdülmahid. Mu‘cemü’l-lüğati’l-A‘rabiyyeti’l-Mu‘âṣara. Kahire: Âlemü’l-Kütüb, 2008.
• Özel, Ahmet. "Asıl". TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 21 Haziran 2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/asil#1-fikih
• Öztürk, Mustafa. “Muhammed Esed’in ‘Meâl-Tefsiri’nde Bâtınî Te’vil Olgusu”. Kur’ân Mealleri Sempozyumu -Eleştiriler ve Öneriler- (24-26 Nisan 2003, İzmir). Red. Ömer Menekşe. I: 385-410. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2007.
• Paçacı, Mehmet. “Din Bilimleri ve Çağdaş Sorunları Üzerine”. Modern Dönemde Dinî İlimlerin Temel Meseleleri, İlmî Toplantı (14-17 Nisan 2007 ). Ed. Tahsin Görgün. 271-284. İstanbul: İSAM, 2007.
• Süyûṭî, Ebu’l-Faḍl Celâluddîn Abdurraḥman b. Ebî Bekr. el-İtḳân fî ‘ulûmi’l-Ḳur’ân. Thk. Muḥammed Ebu’l-Faḍl İbrâhîm. 4 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti li’lÂmme, 1974.
• Ṭaberî, Muḥammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l- Ḳur’ân. Thk. Ahmed Muḥammed Şâkir. 24 Cilt. By. Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Ṭayyâr, Müsâid b. Süleymân. Fuṣûl fî uṣûli’t-tefsîr. Riyâd: Dâru’n-Neşri’d-Düveliyyi, 1413/1993.