Medine’de Ashâba Ait Evler: Hz. Ebû Bekr Örneği

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 43, 81 - 108, 15.06.2021

Firdevs Yıldız , Levent Öztürk

https://doi.org/10.17335/sakaifd.872066

Öz

Medine’ye hicret eden Muhacirler tıpkı Hz. Peygamber gibi Ensar’ın evlerinde geçici olarak ikamet ettiler, Kubâ ve Medine’de evi müsait olan kişilerin yanlarında kaldılar. Hz. Peygamber ile Me-dine’ye hicret eden Hz. Ebû Bekir de Âliye’nin başlangıcı kabul edilen Sünh bölgesinin Benî Hârise Mahallesi’nde misafir oldu ve bir süre sonra kendisine burada bir ev tahsis edildi. Hz. Ebû Bekir Benî Hârise Mahallesi’nde zikri geçen bu evi dışında zamanla Mescid-i Nebevî’nin doğu ve batı cihetinde iki eve daha sahip oldu. Bu çalışmada Hz. Ebû Bekir’e ait olan evlerle ilgili rivayetler ele alınacaktır. Bu bağlamda Hz. Ebû Bekir’in evlerini nasıl edindiği, bu evlerde ne kadar ikamet ettiği, kendisiyle birlikte kimlerin kaldığı ve bu evlerin âkıbeti hakkında bilgi verilecektir. Bu çalışma, Medine’ye hicret eden Muhacirler’in mesken sorunlarını nasıl çözdüklerini görmemize imkân tanı-yacaktır. Ayrıca bu evlerle ilgili tespitler, Medine’deki sosyal yaşama dair bazı ayrıntıları da ortaya koyacaktır. Makalede elde edilen veriler Hz. Peygamber’in vefatına yakın Hz. Ebû Bekir’in bir eviyle ilgili söylediği “Onun kapısı dışındaki kapıları kapatın.” sözlerini de daha berrak bir şekilde anlamamıza yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Hz. Ebû Bekir, İskân, Sünh, Zükâku'l-Bakî', Süddü'l-Ebvâb

The Houses of the Companions in Madīna: A Case of Abū Bakr

Öz

The immigrants who arrived in Medīna settled temporarily in the houses of the Ansār, like the Prophet, and they lived with those whose houses were available in Qubā and Madīna. Abū Bakr, accompanied by the Messenger, immigrated to Madīna. When he came to Madīna, he became a guest in the Banī Hārisah neighborhood in the al-Sunḥ region, where was accepted the start of the Āliya region, and after a while, he was given a home there. Apart from the house in the Banī Hārisah area, Abū Bakr had two other houses on the east and west side of the Prophet's Mosque. In this study, riwāyahs about the houses belonging to Abū Bakr will be discussed. In this context, information will be given about how Abū Bakr acquired his houses, how long he lived in these houses, who lived with him and the fate of these houses. This study will enable us to see how Muhācirūn, who migrated to Madīna, solved their housing problems. In addition, the findings of these houses will reveal some details about the social life in Madīna. This article will provide a better understanding of the Prophet’s words about the house of Abū Bakr near his death: “Close all the doors except for him”.

[You may find an extended abstract of this article after the references.]

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Abû Bakr, Housing, al-Sunḥ, Zuqāq al-Bakī’, Sudd al-Abwāb

Kaynakça

• Abbâsî, Aḥmed b. Abdülḥâmîd. ‘Umdetü’l-aḫbâr fî Medîneti’l-Muḫtâr. b.y., ts.
• Abdülġanî, Muḥammed İlyâs. Büyûtü’ṣ-ṣahâbe ḥavle’l-Mescidi’n-Nebevi’ş-Şerîf. Medine: Mektebetü Melik Fehd el-Vataniyye, 1999.
• Ağırman, Mustafa, Hz. Peygamber’in Amcası Hz. Abbas, İstanbul: Siyer Yayınları, 2020.
• Aksu, Ali (ed.). Hazreti Ebu Bekir Sempozyumu. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2019.
• Arslantaş, Nuh. Hz. Muhammed Döneminde Yahudiler. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Avcı, Mesut. “Ebü’l-Fazl el-Abbâs b. Abdilmuttalib ve Mekke’deki Özel Görevi”. Jour-nal of Institute of Economic Development and Social Researches. 6/23 (2020), 339-352.
• Azimli, Mehmet. “Siyer Yazıcılığında Abbas Portresinin Oluşumuna Abbasîlerin Et-kisi”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi 1 (2010), 27-42.
• Balcı, İsrafil. Sâdık Halife Hz. Ebû Bekir. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Beġavî, Ebü’l-Ḳâsım ʿAbdullâh b. Muḥammed. Muʿcemu'ṣ-ṣahâbe. nşr. Muḥammed el-ʾEmîn b. Muḥammed el-Cekenî. Kuveyt: Mektebetu Dâri’l-Beyân, 2000.
• Belâzürî, Aḥmed b. Yaḥyâ b. Câbir. Ensâbü’l-eşrâf. nşr. Süheyl Zekkâr-Riyâd ez-Ziriklî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr 1996.
• Buhârî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsmâʿîl. el-Câmiʿu'l-musnedu'ṣ-ṣahîhu'l-muhtasar. nşr. Muḥammed Zuheyr en-Nâsır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavki'n-Necât, 1422.
• Büstî, Ebû Süleymân Ḥamd (Aḥmed) b. Muḥammed b. İbrâhîm b. Ḫattâb el-Ḫattâbî. A‘lâmu’l-ḥadîs. thk. Muḥammed b. Sa‘d b. Abdurraḥman. Medine: Câmi‘atü Ümmi’l-Kurâ, 1988.
• Cevherî, Ebû Naṣr İsmail b. Ḥammâd el-Cevherî el-Fârâbî. Tâcü'l-lüġa ve ṣıhâhu'l-ʿAra-biyye. nşr. Aḥmed ʿAbdulġafûr ʿAttâr. Beyrut: Dâru'lʿİlm li’l-Melâyîn, 1987.
• Diyanet İslâm Ansiklopedisi, “Abbâs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 1/16-17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
• Ebû Ubeyd el-Bekirî, Abdullah b. Abdülazîz el-Endelüsî. Mu‘cem me’sta‘cem min es-mâi’l-bilâdi ve’l-mevâdi‘. nşr. Muṣṭafa es-Saḳḳâ. 4 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1983.
• Ezherî, Ebû Manṣûr Muḥammed b. Aḥmed b. el-Herevî. Tehẕîbü'l-luġa. nşr. Muḥam-med ʿAvḍ Mirʿab. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi’l-ʿArabî, 2001.
• Fethî, Mecdî. Sahîhu’t-tevsîk fî sîreti Ebû Bekiri’s-Sıddîk. Kahire: Dâru’s-Sahâbe, 1996.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’ṭ-Ṭâhir Mecdüddin Muḥammed b. Ya‘kûb. el-Meġânimü’l-meṭâbe fî me‘âlimi ṭâbe. nşr. Heyet. Medine: Merkezü Buhûs ve Dirâsât, 2002.
• Günaltay, Şemsettin. İslam Öncesi Arap Tarihi. Ankara: Ankara Okulu, 2015.
• Ḥâkim, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. ʿAbdullâh b. Muḥammed eḍ-Ḍabbî en-Nîsâbûrî. el-Mustedrek âle's-Ṡaḥiḥayn. nşr. Muṡṭafâ ʿAbdulḳâdir ʿAṭâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi'l-ʿİlmiyye, 1990.
• Halaçoğlu, Yusuf. “Fersah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/412. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Ḫalîl b. Aḥmed, Ebû ʿAbdurrahmân el-Ḫalîl b. Aḥmed el-Ferâhîdî. Kitâbü'l-ʿayn. nşr. Mehdî el-Maḫzûmî - İbrahim es-Sâmerrâʾî. 8 Cilt. Beyrut: Mektebetu'l-Hilâl, 1988.
• Heykel, Muḥammed Hüseyin. fî Menzili’l-vaḥy. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, ts.
• İbn Abdülberr, Ebû Ömer Yûsuf b. ʿAbdullâh b. Muḥammed b. ʿAbdülberr el-Ḳurṭubî. el-İstîʿâb fî maʿrifeti'l-ʾaṣḥâb. nşr. ʿAlî Muḥammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1992.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Alî b. el-Ḥasen. Târîḫu Dımaşk. nşr. Amr b. Gurâme el-Umrevî. 80 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbn Düreyd, Ebû Bekir Muḥammed b. el-Ḥasen b. Düreyd el-Ezdî. Cemheretu'l-luġa. nşr. Remzî Munîr Baʿlebekkî. Beyrut: Dâru'l-ʿİlmi’l-Melâyîn, 1987.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir b. Ebî Şeybe ʿAbdullâh b. el-ʿAbsî. el-Muṣannef. nşr. Saʿd b. Nâṣır eş-Şetrî. 25 Cilt. Riyad: Dâru Kunûzi İşbîliyâ, 2015.
• İbn Ḥabîb, Ebû Ca‘fer Muḥammed b. Ḥabîb el-Baġdâdî. el-Muḥabber. nşr. Ilse Lichtens-tadter. Beyrut: Dâru’l-Afâki’l-Cedîde, ts.
• İbn Ḥacer el-Askalânî, Ebü’l-Faḍl Aḥmed b. Alî el-Askalânî. Fetḥu’l-bârî şerhu Ṣahîh el-Buḫârî. nşr. Muḥibbuddîn el-Ḫatîb. 18 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1959.
• İbn Hazm, Ebû Muḥammed ʿAlî b. Aḥmed el-Endelusî. Cemheretu ensâbi'l-ʿArab. nşr. Lecnetü min Ulemâ. Beyrût: Dâru’l-Kütüb’l-ʿİlmiyye, 1983.
• İbn Hazm, Ebû Muḥammed ʿAlî b. Aḥmed el-Endelusî. Cevâmiʿu's-sîre. nşr. İḥsân ʿAbbâs. Mısır: Dâru’l-Meʿârif, 1900.
• İbn Ḥibbân, Ebû Ḥâtim Muḥammed b. Ḥibbân el-Bustî. es-Sîretü'n-nebeviyye ve aḫbâru'l-hulefâʾ. nşr. ʿAzîz Bey vd. Beyrut: el-Kütübü's-Sekâfiyye, 1996.
• İbn Hişâm, Ebû Muḥammed ʿAbdulmelik b. Hişâm el-Ḥimyerî. es-Sîretü’n-nebeviyye. nşr. Muṣṭafâ es-Saḳḳâ vd. 2 Cilt. Mısır: Mektebetü Muṣṭafâ el-Bâbî’l-Ḥalebî, 1955.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâʾ İsmâîl b. ʿÖmer b. Kesîr ed-Dımaşkî. es-Sîretu'n-nebeviyye, nşr. Muṣṭafâ ʿAbdülvâhid. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1976.
• İbn Manzûr, Ebû'l-Faḍl Muḥammed b. Mukerrem b. ʿAlî Cemâluddîn b. Manẓûr er-Ruveyfiʿî. Lisânü'l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Ṣâdir, 1993.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muḥammed. Kitâbü’ṭ-Ṭabaḳâti’l-kebîr. thk. Ali Muḥammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2001.
• İbn Sîde, Ebû el-Ḥasan ʿAlî b. İsmail b. Sîde el-Mursî. el-Muhaṣṣas. nşr. Ḥalîl İbrâhim Ceffâl. Beyrût: Dâru İhyâʾi’t-Turâsi’l-ʿArabî, 1996.
• İbn Şebbe, Ebû Zeyd ʿÖmer b. Şebbe en-Numeyrî. Târîḫu'l-Medîne. nşr. Fehîm Muḥam-med Şeltût. 4 Cilt. Cidde: Dâru’l-Kütübi’l-İlmîye, 1978.
• İbn Zebâle, Ebü’l-Hasen Muḥammed b. Hasen b. Zebâle el-Medenî el-Mahzûmî. Aḫbâru’l-Medîne. thk. Salâhuddîn Abdülazîz. Medine: Merkezü Buhûsi ve Dirâsâti’l-Medîne, 2003.
• İbnü’n-Neccâr, Ebû Abdullah Muḥammed b. Maḥmud. ed-Dürretü’s-semîne fî aḫbâri’l-Medîne. nşr. Salâḥuddîn b. Abbâs Şâkir. Medine: Merkezü’l-Buhûs, 2005.
• İbrâhîm el-Ḥarbî, Ebû İsḥâḳ İbrâhîm b. İsḥâḳ el-Baġdâdî. Kitâbü'l-Menâsik ve emâkinu ṭuruḳi'l-ḥac. nşr. Ḥamed el-Câsir. Riyad: Dâru'l-Yemâme, 1969.
• Kandemir, Mehmed Yaşar. “Esmâ bint. Umeys”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklope-disi. 11/423. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Ḳasṭallânî, Ebü’l-ʿAbbâs Aḥmed b. Muḥammed. el-Mevâhibu'l-ledunniyye bi'l-menhi'l-Muḥammediyye. 3 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’l-Tevfîḳiyye, ts.
• Koçyiğit, Tahsin. İslâm Tarihinin İlk Yıllarında (H. 1-41 / M. 622-661) İskân. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Doktora Tezi, 2006.
• Makrîzî, Ebü’l-Abbâs Aḥmed b. Alî el-Hüseynî. İmtâü’l-esmâ bimâ li’r-Resûli min enbâi ve’l-hafadi ve’l-metâ‘. nşr. Muḥammed Abdülḥâmîd en-Nemîsî. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1999.
• Maṭarî, Muḥammed b. Aḥmed es-Sa‘dî el-Medenî. et-Ta‘rîf bi-mâ eneseti’l-hicre min me‘âlimi dâri'l-hicre. nşr. Süleyman er-Ruhaylî. Riyâd: Dâru’l-Melik Ab-dülʿAzîz, 2005.
• Merâġî, Ebû Muḥammed Ebû Bekir b. el-Ḥüseyn el-Ḳureşî. Taḥḳîḳü’n-nuṣre bi telḫîsi meʿâlimi dâri’l-hicre. nşr. Abdullah b. Abdülḥalîm Useylân. b.y., 2002.
• Mübârek, Ali Paşa. Mine’l-ḫıṭaṭi’t-tevfîḳiyyeti’l-cedîde li-mıṣri’l-Ḳahire. Kahire: Matba‘atü’l-Kübrâ el-Emîriyye, 1887.
• Müslim, Ebü’l-Ḥasen Müslim b. el-Ḥaccâc el-Ḳuşeyrî en-Nîsâbûrî. el-Müsnedü's-ṣaḥîhu'l-muḫtaṡar bi naḳli'l-ʿadl ʿani'l-ʿadl ilâ Resûlillâh. nşr. Muḥammed Fuâd ʿAbdulbâḳî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâit-Turâsi’l-ʿArabî, ts.
• Ölmez, Mustafa. Mescid-i Nebevî ve Çevresindeki Önemli Mekânları Belirleyen Rivayetlerin Tespit ve Tahlili. Tokat: Tokat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Li-sans Tezi, 2019.
• Özkan, Gülay. Hz. Peygamber Döneminde Cennetü’l-Bakî‘, İstanbul: Siyer Yayınları, Ara-lık 2020.
• Rıza, Muḥammed. Ebû Bekir eṣ-Ṣıddîḳ evvelü’l-hulefâi’r-râşidîn. thk. Eşref Ali. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmîye, ts.
• Sabuncu, Ömer. Yahudi Asıllı Sahâbîler. İstanbul: Siyer Yayınları, 2019.
• Sabuncu, Ömer. Hz. Ebu Bekir. İstanbul: Beyan Yayınları, 2020.
• Ṣâhib, Ebü’l-Ḳâsım İsmail b. ʿAbbâd eṭ-Ṭâliḳânî. el-Muḥît fî'l-luġa. nşr. Muḥammed Ḥa-sen Âlu Yâsîn. 10 Cilt. Beyrut: ʿÂlemü’l-Kütüb, 1994.
• Semhûdî, Ebü’l-Ḥasen Alî b. Abdullah. Ḫulâṣetü’l-vefâ bi aḫbâri dâri’l-Mustafâ. 2 Cilt. Dı-maşk: Mektebetü’l-İlmiyye, 1672.
• Semhûdî, Ebü’l-Ḥasen Alî b. Abdullah. Vefâu’l-vefâ bi aḫbâri dâri'l-Muṣṭafâ. nşr. Ḳâsım es-Sâmerrâî. 5 Cilt. Mekke: Mevsûatü’l-Ḳur’ân li’t-Türâsi’l-İslâmî, 2001.
• Süheylî, Ebü’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdullah b. Aḥmed. er-Ravḍü’l-ünüf fî şerhi’s-sîreti’n-Nebevîyye. nşr. Umar Abdüsselâm es-Selâmî. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2000.
• Şerefüddîn, Muḥammed Abdülfettâḥ. Ebû Bekiri’ṣ-Ṣıddîḳ ve benûhû. Kahire: Mekte-betü’l-῾Ârâb, ts.
• Ṭanṭâvî, Ali. Ebû Bekir eṣ-Ṣıddîk, Cidde: Dâru’l-Minâre, 1982.
• Tirmizî, Ebû ʿÎsâ Muḥammed b. ʿÎsâ. Sünenu't-Tirmizî. nşr. Aḥmed Muḥammed Şâkir, Fu‘âd ʿAbdulbâkî. 5 Cilt. Mısır: Şirketu Muṣṭafâ’l-Bâbi’l-Ḥalebî, 1975.
• Vâḳıdî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. ʿÖmer b. Vâḳıd el-Eslemî. el-Meġâzî. nşr. Mars-den Jones. 3 Cilt, Beyrut: Dâru’l-῾Alemî, 1989.
• Ẕehebî, Muḥammed b. Aḥmed b. Osman. Siyerü A‘lâmu’n-nübelâ. nşr. Şu‘ayb el-Arnâût, 24 Cilt. Beyrut: Müssesetü’r-Risâle, 2001.