Skolastik Felsefede Ahlâkın İnsan Doğası ve Tanrı ile İlişkisi

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 44, 355 - 379, 15.12.2021

Mustafa Çakmak

https://doi.org/10.17335/sakaifd.985830

Cited By: 1

Öz

Skolastik felsefede ahlâkın insanın doğasında nasıl yerleşik hale geldiği ve bu süreçte Tanrının rolünün ne olduğu tartışması Antik Yunan felsefesine kadar geri götürülebilir. Bu makale, Skolastik felsefenin iki farklı dönemini temsil eden iki önemli teoloğu temel alarak ahlâkın insanın doğası ve Tanrı ile ilişkisini ele almaktadır. Skolastik felsefenin ilk dönemlerinde Thomas Aquinas, insan doğasında mündemiç bir ahlâklılık potansiyeline vurgu yapan teolojik bir doğal yasa teorisi savunmuştur. Buna karşılık John Duns Scotus insan doğasındaki ahlâklılık potansiyelini yadsımamış, fakat yine de ahlâkın ilahî emirlerle temellendiğini iddia ettiği ılımlı bir ilahî emir teorisini savunmuştur. Aquinas ve Scotus’un iki meselede ciddi bir ayrışma yaşadıkları söylenebilir. Bunlardan birincisi insandaki ahlâklı olma bilincinin insan doğasının bir parçası olarak akılda (ratio) mı yoksa iradede (voluntas) mi açığa çıktığı tartışmasıdır. Aquinas bu konuda akla vurgu yaparken Scotus belirleyici olanın akıl değil irade olduğunu düşünmüştür. Ayrışma noktalarından ikincisi On Emir’in hangi prensiplerinin doğal yasa ile bilinebileceği meselesidir. Aquinas On Emir’in tüm ilkelerinin doğal yasa ile bilinebileceğini iddia ederken Scotus, sadece ilk üç ilkenin doğal yasanın konusu olabileceğini; diğer ilkelerin ise ancak ilahî emirlerle belirlenebileceğine inanmıştır. Bu makale Skolastik felsefedeki ahlâk, insan doğası ve ilahî emirlere bakıştaki ayrışma sürecini iki önemli figür üzerinden irdelemeye çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahlak Felsefesi, İlahî Emir, Doğal Yasa, Aquinas, Scotus

The Relationship of Morality with Human Nature and God in Scholastic Philosophy

Öz

In scholastic philosophy, the discussion of how morality becomes embedded in human nature and God’s role is in this process goes back to Ancient Greek philosophy. This article deals with the relationship of morality with human nature and God, based on two important theologians who present two different periods of Scholastic philosophy. In early scholastic philosophy, Thomas Aquinas advocated a theological natural law theory that emphasized the potential for an inherent morality in human nature. In contrast, John Duns Scotus did not deny the potential for morality in human nature, but nevertheless advocated a soft divine command theory in which he claimed that morality was grounded in divine commands. Aquinas and Scotus had a serious disagreement on two issues. The first of these is the debate whether the consciousness of being moral in human beings is based on intellect (ratio) or will (voluntas) as a part of human nature. While Aquinas claimed that reason was decisive in this matter, Scotus thought that it was not reason but will that was decisive. The second point of disagreement is the issue of which precepts of the Decalogue can be known by natural law. While Aquinas claimed that all the precepts of the Decalogue could be the subject of natural law, Scotus believed that only the precepts in the first table of the Decalogue could be known of natural law, while the other precepts could only be determined by divine commands. This article has tried to examine the differentiation process in morality, human nature and divine commands in the scholastic era through two important theologians.
[You may find an extended abstract of this article after the bibliography.]

Anahtar Kelimeler

Moral Philosophy, Divine Command, Natural Law, Aquinas, Scotus

Kaynakça

• Acar, Rahim. Talking About God and Talking About Creation: Avicenna’s and Thomas Aqu-inas’ Positions. Leiden/Boston: Brill, 2005.
• Al-Attar, Mariam. Islamic Ethics: Divine Command Theory in Arabo-Islamic Thought. Oxford: Routledge, 2012.
• Aquinas, Thomas. Summa Theologica (Summa Theologiae). çev. Fathers of the English Dominican Province. New York: Benziger Brothers, 1947.
• Boyle, Joseph. “Global Ethics and Natural Law”. Natural Law and The Possibility of Glo-bal Ethics. ed. Mark J. Cherry. 1-15. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 2004.
• Budziszewski, J. Commentary on Thomas Aquinas’s Treatise on Law. New York: Camb-ridge University Press, 2014.
• Çakmak, Mustafa. Ahlâk, Tanrı ve Yasa. İstanbul: İZ Yayıncılık, 2019.
• Çakmak, Mustafa. “Analogies between al-Māturīdī’s and Duns Scotus’s Ethical Pers-pectives”. Islam and Christian-Muslim Relations 28/4 (2017), 473-491.
• Çakmak, Mustafa. “Yeni Doğal Yasa Teorisinde Temel Ahlaki Değerler ile İnsan Do-ğası Arasındaki İlişki”. ed. Hasan Meydan. III. Uluslararası Değerler Eğitimi Kongresi, 105-120. Zonguldak: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Demir, Osman. “Kelam Ahlâk Düşüncesi: Tartışma Alanları ve Kavramlar”. İslam Ahlâk Literatürü: Ekoller ve Problemler. ed. Ömer Türker - Kübra Bilgin Tiryaki. 179-198. Ankara: Nobel Yayınları, 2016.
• DeYoung, Rebecca Konyndyk - Dyke, Christina Van. Aquinas’s Ethics. Notre Dame: University of Notre Dame Press, 2009.
• Emon, Anver M. vd. (ed.). Natural Law: A Jewish, Christian, and Islamic Trialogue. New York: Oxford University Press, 2014.
• Erdem, Engin. “Doğal Yasa Teorisi ve İbn Sînâ’nın ‘Sünnet(ullah)’ Anlayışı”. Diyanet İlmi Dergi 50/1 (2014), 51-66.
• Frank, William A. “Duns Scotus’ Concept of Willing Freely: What Divine Freedom Be-yond Choice Teaches Us”. Fransiscan Studies 42 (1982), 68-89.
• Gooch, Jason. “The Effects of the Condemnation of 1277”. The Hilltop Review 2 (2011), 34-44.
• Görgün, Tahsin. “Hüsün-Kubuh Meselesi: Kadı Abdülcebbar’ın Yaklaşım Şeklinin Tahlili bir Tasviri veya Toplumsal Varlığı Sürdürmenin Ma’kul Yolları Üzerine Bir Araştırma”. İslam Araştırmaları Dergisi 5 (2001), 59-108.
• Hoffmann, Tobias. “Conscience and Synderesis”. The Oxford Handbook of Aquinas. ed. Brian Davies. 255-263. New York: Oxford University Press, 2012.
• Idziak, Janine Marie. “Divine Command Ethics”. A Companion to Philosophy of Religion. ed. Paul Draper Philip L. Quinn Charles Taliaferro. 585-592. Malden, MA: Blackwell Publishing, 2010.
• Ingham, Mary Elizabeth. The Harmony of Goodness: Mutuality and Moral Living according to John Duns Scotus. Ashland, OH: Fransiscan Institute, 2012.
• Jensen, Steven J. Knowing the Natural Law. Washington, D.C.: Catholic University of America Press, 2015.
• Levering, Matthew. “Christians and Natural Law”. Natural Law: A Jewish, Christian, and Islamic Trialogue. ed. Anver M. Emon, vd.. 66-110. New York: Oxford Uni-versity Press, 2014.
• Möhle, Hannes. “Scotus’s Theory of Natural Law”. The Cambridge Companion to Duns Scotus. ed. Thomas Williams. 312-331. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
• Novak, David. Natural Law in Judaism. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.
• Osborne, Thomas M. Love of Self and Love of God in Thirteenth-Century Ethics. Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press, 2005.
• Özkan, Fatih. Duns Scotus’ta İradecilik. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 2008.
• Özturan, Hümeyra. Akıl ve Ahlak: Aristoteles ve Fârâbî’de Ahlâkın Kaynağı. İstanbul: Kla-sik Yayınları, 2014.
• Pope, Stephen J. “Natural law and Christian Ethics”. The Cambridge Companion to Chris-tian Ethics. ed. Robin Gill. 67-87. New York: Cambridge University Press, 2012.
• Potts, Timothy C. “Conscience”. The Cambridge History of Later Mediaval Philosophy. ed. A. Kenny, vd. 687-704. Cambridge: Cambridge University Press, 1982.
• Scotus, John Duns. Duns Scotus on the Will and Morality. çev. Alan B. Wolter. ed. Wil-liam A. Frank. Washington, DC: Catholic University of America Press, 1997.
• Shannon, Thomas A. The Ethical Theory of John Duns Scotus: A Dialogue with Medieval and Modern Thought. Quincy, IL: Franciscan Press, 1995.
• Süt, Abdunnasır. Mu’tezile ve Ahlâk: Kadı Abdulcebbar Örneği. İstanbul: İZ Yayıncılık, 2016.
• Tarakçı, Muhammet. “Fransisken ve Dominiken Tarikatları”. Felsefe Ansiklopedisi. ed. Ahmet Cevizci. 6/829-833. Ankara: Ebabil Yayıncılık, 2009.
• Türkeri, Mehmet. “Etik Tarihindeki Temel ‘Doğal Yasa’ Anlayışları ve Bu Anlayışlar-daki Dinî Unsurlar”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (2005), 135-164.
• Velde, Rudi te. “Duns Scotus and Aquinas on the Relationship between Nature and Will”. John Duns Scotus: Renewal of Philosophy. ed. E. P. Bos. 155-169. Amster-dam: Rodopi, 1998.
• Yıldırım, Ali. İlahi Buyruk Teorisi. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
• Kitab-ı Mukaddes. Erişim 30 Haziran 2021. https://incil.info